Openbaarheid:
Regels en Menselijkheid'
"Openbaarheid voorkomt mythe-vorming"
A.E.M. Ribberink,
oud-Rijksarchivaris2
Inleiding
De Nederlandse samenleving handhaaft een bepaalde mate van openbaarheid
van informatie, waarbij zekere argumenten en belangen een rol spelen. Niet-
openbare archieven zijn hiervan een voorbeeld. Deze mate van openbaarheid kan
voor dilemma's zorgen. Aan de ene kant kan niet-openbaarheid mythevorming
in de hand werken (de stukken bevinden zich immers achter slot en grendel),
aan de andere kant kan het bepaalde belangen beschermen. Hierbij kan worden
gedacht aan het belang van de Staat of van bedrijven, maar dit kan ook betrekking
hebben op de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Privacy ('the right to
be left alone') wordt tegenwoordig gezien als een van de grondrechten van de
(moderne) mens en wordt zodoende beschermd. In dit artikel zijn twee archieven
onderzocht waarbij de beperking van de openbaarheid is gebaseerd op de privacy
bescherming. Het gaat om het niet-openbare archief van de Sociale Dienst van
Amsterdam (Stadsarchief Amsterdam) en het Centraal Archief van de Bijzonder
Rechtspleging (CABR, Nationaal Archief, Den Haag).
De beperkingen op de openbaarheid van deze archieven zijn niet absoluut. Onder
bepaalde, strikte voorwaarden kan namelijk inzage worden verleend in de dossiers
uit deze archieven. Hier wordt nagegaan wat die voorwaarden zijn en hoe deze
worden toegepast door de archivaris. Is in de beslissingspraktijk van de archivaris
enig 'grijs gebied' te ontdekken tussen de wet- en regelgeving met betrekking tot
het niet-openbaar archief en de ethische rol van de archivaris?
Stadsarchief Amsterdam: het archief van de gemeentelijke Sociale Dienst
Het archief van de Sociale Dienst is één van de bij het Stadsarchief geborgen
archieven dat beperkt openbaar is. Het archief telt 1522,5 strekkende meter en
bevat onder andere dossiers van de cliënten van de Sociale Dienst uit de periode
1870-1965.3
NICO VRIEND
1 Dit artikel is een bewerking van een paper met gelijknamige titel vervaardigd voor de module
'Maatschappelijke context van archieven' in het kader van de Master Archiefwetenschap collegejaar
2005-2006, februari 2006.
Alle hier genoemde websites zijn geraadpleegd in november en december 2005. Alleen de verwijzingen naar
die van het Stadsarchief Amsterdam, voorheen Gemeentearchief Amsterdam, zijn in mei 2008 geactualiseerd.
2 Citaat uit: S.F.M. Plantinga, 'Het 'Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging' bij het Nationaal Archief in
Nederland: bewaring, ontsluiting en raadpleging', in: D. Luyten, C. Kesteloot (red.) Repressie en gerechtelijke
archieven: problemen en perspectieven. Dossier bij het SOMA-Berichtenblad 38 (2003) p. 53-62, aldaar p. 62.
3 Zie de inventaris van dit archief: http://stadsarchief.amsterdam.nl/archieven/oi/inventaris/5256.nl.html.
103
