hier en daar zijn ook duimafdrukken (een handelsmerk van Ivens) zichtbaar, evenals perforaties van de douanecontrole en her en der lichte kabels en vlekken. Ivens monteerde destijds films door deze te verknippen en de stroken in de gewenste volgorde aan een stok als 'waslijn' op te hangen. In Regen zit een shot dat verkeerd om is gemonteerd: de druppels veroorzaken kringen in het water van de gracht, die van groot naar klein, van buiten naar binnen gaan. Een slor digheid van Ivens, of een beeldgrap? Of een latere vergissing van een operateur, die na een breuk op die plek het stukje film verkeerdom heeft geplakt? Klassiek is 'de fout van de fiets': John Fernhout filmde achterop de fiets bij Ivens een andere fiets, die op z'n kop weerspiegelt in de regenplassen op het wegdek tegen de bovenrand van het beeld fiets. In latere versies is de fiets soms omgedraaid, zodat deze gewoon, maar verkeerd om, met de wielen op de onderrand fietst. De perfo raties, kabels en vlekken zijn zeker door later gebruik/misbruik ontstaan en maakten geen onderdeel uit van de authentieke versie. Dat deze worden verwij derd, ligt voor de hand. Maar ook de montagekruizen, die authentiek zijn, versto ren dermate de schoonheid van de beelden, dat ze op de DVD-versie worden weggehaald. Een esthetisch criterium derhalve, dat in dit geval zwaarder weegt dan het criterium van authenticiteit. Het kan ook andersom. In de prachtig geconserveerde Philips Radio (1931), de allereerste geluidsfilm van Nederland, is halverwege plotsklaps een fraai Frans titelbord zichtbaar, terwijl het een Nederlandse film betreft, die verder uitslui tend Nederlandse titelborden kent. Wanneer de Franse titel is ingevoegd, en waarom, is niet in de restauratiegeschiedenis te achterhalen. Het maakte zeker geen onderdeel uit van de authentieke versie. Het spreekt voor zich op de DVD de Franse tekst te vervangen door een Nederlands tekstbord in dezelfde vormgeving van 1931 om daarmee de authentieke versie zoveel mogelijk te benaderen. Context Naast een verantwoorde presentatie van de films zelf is een derde uitgangspunt het aanbieden van zinvolle context. Hoewel het beleven van de beelden centraal staat, is de context dermate interessant dat een website met een informatieve, educatieve en productieve laag is opgezet, waarin uiteindelijk zo'n 19 films worden uitgelicht. Deze website (http://devliegendehoUander.kennisnet.nl of via www.ivens.nl) is met name bedoeld voor het onderwijs, maar ook prima geschikt voor de particuliere gebruiker van de DVD-box. Zij geeft analyses van getoonde filmfragmenten, laat verbanden zien met andere films van tijdgenoten, levert bronmateriaal met teksten van Ivens en anderen - lezingen, recensies, kritieken -, fotomateriaal en de biografische en historische context. Het is een website voor online leren met veel opdrachten, zodat iedereen die meer van de film op DVD wil weten direct aan de slag kan en een eigen pad kan bewandelen door de site. Zo is op de website te zien hoe Ivens een scène uit Regen ritmisch en in crescendo heeft opgebouwd: van één druppel aan een paraplu, naar een lopende man, die met de subjectieve camera wordt achtergevolgd, vervolgens naar drie mensen met plu, daarna een rij mensen die druipend van de regen langs een gracht loopt, uitmondend in een serie overall shots met een steeds grotere massa paraplu's van bovenaf gezien. Het grote voordeel van DVD, de uitstekende beeldkwaliteit, wordt zo gecombineerd met het grote voordeel van computer en internet: inter activiteit, multigelaagdheid en flexibiliteit. Het heeft de voorkeur de context en bonusmaterialen op internet aan te bieden boven de vele 'statische' extra's op de DVD. Mensen die met de opdrachten op de website werken, kunnen gelijk zien of hun antwoorden kloppen. Het voorkomt de ergernis over al die bakken met digitale informatie waarbij je geen sleutel krijgt om die te openen, te begrijpen of te leren kennen. Op de Ivens-DVD komt overigens wel veel bonusmateriaal: een tot op heden nog niet eerder openbaar gemaakt filminterview met Ivens over zijn leven en werk; interviews met tijdgenoten; diverse verschillende versies van dezelfde film en diverse muziekcomposities. In die zin is de box te vergelijken met de DVD-box van Fritz Lang's Metropolis (1927), die in januari 2005 is uitgekomen.15 Naast de DVD-box en de educatieve website is op de site van de ESJI veel informatie beschikbaar: essays van internationale filmwetenschappers, een uitgebreide bibliografie, biografie en filmografie. Tevens komen de inmiddels gedigitaliseer de archiefcollecties van het Joris Ivens Archief on-demand beschikbaar, zodat een uitgebreide digitale onderzoeksomgeving wordt aangeboden. Obstakels met bits and bytes Het digitaliseren van cinematografisch erfgoed, hoe aantrekkelijk ook, kent vele obstakels. Zeven jaar na de introductie van de DVD is het een 'hot item' op diverse internationale symposia en komt men nog steeds tot dezelfde conclusie: de mogelijkheden ervan zijn oneindig, maar de problemen en risico's evenzeer.16 Zo trekt Jan-Christopher Horak de mooie belofte van de digitale revolutie in twijfel: 'While the digital world promises unlimited access to film history (certainly a technological possibility), the economic reality is that the number of films avai lable in the marketplace through digital technology will continue to shrink rather than expand'/7 Naast de financiële en economische blokkades vormen het onderzoek naar goed uitgangsmateriaal, de problemen rond rechten en piraterij, de dematerialisatie van de drager en daarmee haar ontwaarding en ten slotte de technische onvol komenheden tezamen een digitaal labyrint, waarin we gemakkelijk zouden kunnen verdwalen. Hieronder volgen enkele kanttekeningen bij het realiseren van een digitale droom. TOEGANG 180 ANDRÉ STUFKENS ZONDER BLIKKEN OF DOZEN: JORIS IVENS DIGITAAL 15 Wie op de hoogte wil blijven van de nieuwste en prachtigste filmklassiekers op DVD kan op de site van Masters of Cinema terecht: www.mastersofcinema.org. Sinds 2003 geven de gebruikers van deze site aan welke DVD de titel 'MoC-DVD Award van het jaar' verdient, die het beste aan de criteria van de cinefiel voldoet. 16 Symposia van de afgelopen tijd: 'Celluloid Goes Digital' (oktober 2002, Universiteit van Trier), 'European Film Heritage on the Treshold of the Digital Era', 1 juni 2004, Brussel FIRST (Film Restoration Conservation Strategies, Brussel 2004), Film-to-Digital (Londen, juni 2004) en 'Archives de cinéma et révoltution numérique: conduite du changement et formation (3èmes Journées d'études européennes sur les archives de cinéma, BiFi, BnF, Parijs, november 2004). 17 Jan-Christopher Horak in 'Old Media Become New Media: The Metamorphose of Historical Film in the Age of Digital Dissemination', in: Martin Loiperdinger (ed.), zie noot 4, p. 21. 181

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2005 | | pagina 92