eindproducten zijn anders, maar voor de inhoud kunnen de makers putten uit dezelfde dynamische digitale pool van assets: losse audio- en videofiles, foto's, titels, teksten, graphics en andere mediaobjecten. Veel eindproducten zijn daar door feitelijk niets anders dan tijdelijke, wisselende representaties van dezelfde content. Ook websites vormen in dat geval maar één van de mogelijke uitings vormen waarin digitale componenten kunnen zijn samengebracht. Hetzelfde materiaal kan ook weer opduiken in een televisie-uitzending, als commerciële DVD in de winkel of als gepersonaliseerde toepassing op een mobiele telefoon. Hierbij doemt vanzelf de vraag op wat van deze digitale materialen precies kan en moet worden aangemerkt als cultureel erfgoed. Gaat het om de losse basiscom ponenten, de zgn. company assets, of moet juist de bewerkte content worden bewaard? Is het zaak de mediaobjecten zelf duurzaam te archiveren of dient de archieftaak zich te focussen op de eindproducten en/of op de platforms waarop deze worden verspreid? Moet het wellicht allemaal: objecten, verschijnings vormen en kanalen? En in dat geval: hoe nog de vele dynamische onderlinge verbanden en koppelingen te traceren en te documenteren? Het moet immers duidelijk blijven dat een document werkelijk is wat het voor geeft te zijn. Tot nu tot leidde deze authenticiteitseis in het audiovisuele domein tot weinig problemen. De bouwstenen van ieder omroeparchief waren de 'discrete' radio- en televisiewerken: uitgezonden radio- en televisie programma's, en, in mindere mate, de werkversies en het ruwe materiaal, alle vastgelegd op dragers van verschillend (film, video en audio) formaat. Het digitale tijdperk genereert meer en meer categorieën materialen die steeds minder als discrete objecten zijn aan te merken. Van de afgemonteerde, uitgezonden programma's, gecatalogiseerd en veilig weggeborgen in de archiefstellingen konden bron, bewerkingen, inhoud en vindplaats zonder problemen worden vastgelegd. In het geval van verschillende analoge en digitale versies van productiemateriaal, die zich 'ergens' in het proces bevinden, wordt dit een stuk lastiger. Migratieprocessen leveren digitale kopieën op van analoge dragers, vaak met nieuwe metadata eraan gekoppeld. Digitale productiewijzen creëren digital borns, waaronder vooral veel losse audio and video objecten. Webcontent is weer aparte content, waarin 'eigen' elementen worden gecombineerd met delen of kopieën van oud en nieuw materiaal. Samengevat: in een volledig digitaal productienetwerk wordt het een probleem om 'documentaire' greep te krijgen op het circulerende materiaal dat permanent wordt gecombineerd, gereconstrueerd, samengevat of op een andere manier gemanipuleerd. Alle uitingen kennen een geheel of gedeeltelijk identieke inhoud, die voor de gelegenheid is bewerkt en ingebed in een eigen setting en wordt gepu bliceerd via een of meerdere distributiekanalen. Hoe meer de verschillende con- tentcategorieën met elkaar zijn vervlochten, hoe lastiger het zal worden de authenticiteit van het materiaal nog te garanderen. Een voorproefje: BBC's Creative Archive David Bearman, een van de leidende figuren in het internationale discours over digitale archivering, meent dat achter de wereld van de gedistribueerde data- bases, de complexe software koppelingen, de hypermedia en de multigelaagde informatiesystemen uiteindelijk toch weer de oude vertrouwde archivistische principes opdoemen. Op een conceptueel en theoretisch niveau zal de archivaris - ook in het digitale domein - feitelijk niets anders hoeven doen dan het uiteen rafelen van complexe series documenten, zoals dat ook al in de 19de eeuw gebeur de, aldus Bearman.9 Aan de ene kant stelt deze gedachte gerust. Aan de andere kant is (nog) niet goed te overzien hoe haar te vertalen naar het rap voortschrij dende versmeltingproces van media, systemen en publicatievormen zoals dat overtuigend is ingezet in de audiovisuele productieomgeving. Een voorbeeld van zo'n versmeltingsproces is het Creative Archive project van de BBC, dat begin 2005 van start is gegaan. De mogelijke impact van het MAM- denken op authenticiteits- en integriteitsbeginselen wordt hier goed zichtbaar. Het Creative Archive, een digitale audiovisuele verzameling die beschikbaar wordt gesteld op Internet, draait helemaal om het principe van digitale compo nenten, waarvan steeds weer nieuwe manifestaties worden gemaakt. Het project mengt media, bronnen en toepassingen, waarbij audiovisueel materiaal wordt bewerkt en hergebruikt in een dynamisch recyclingproces. Greg Dyke, toen nog BBC-directeur, lanceerde het project tijdens het Televisiefestival van Edinburgh in 2003 en omschreef het als een tweede ontwikkelingsgolf in de digitale strate gie van de BBC. Deze tweede fase laat een verschuiving zien in de focus van de omroeporganisaties: weg van commerciële afwegingen, en gericht op het leveren van publieke service. De BBC zelf ziet het initiatief als 'lichtend voorbeeld voor gebruik en beschikbaarheid van content in een wereld van digitale lifestyles'.10 Ook Paul Gerhardt, een van de twee directeuren van het Creative Archive, benadrukte tijdens zijn presentatie op de IBC in Amsterdam in september 2004 de pioniersrol van de BBC. Door het opzetten van een groot nationaal audiovisu eel archief in het publieke domein zal het Creative Archive een nieuwe generatie mediaconsumenten gaan voorzien van de content en de middelen om hun creativiteit te uiten en hun kennis te delen, meent hij.11 Het concept is simpel, vertelt Paula le Dieu, de andere directeur, in een interview in Digital-Lifestyles.12 BBC's Creative Archive levert de digitale bouwstenen waarmee het publiek zijn derivative works kan maken. Grote groepen gebruikers (hobbyisten, kunstenaars, docenten, av-professionals en studenten) kunnen op basis van radio- en televisie fragmenten uit het BBC-archief hun eigen afgeleide content fabriceren. Dit bewerkte materiaal kan als 'post-user generated' materi aal worden geupload in het Creative Archive. Het archiefmateriaal is gratis te downloaden (nb. Het Creative Archive werkt dus niet met streaming media, waarbij materiaal alleen maar kan worden geviewd). Gebruikers zijn vrij om het te bezitten en te gebruiken. Geld hoeft er niet aan het initiatief verdiend te BEHOUD 88 ANNEMIEKE DE JONG HET AUDIOVISUELE DOMEIN ALS KRINGLOOPWINKEL 9 Reinventing Archives for Electronic Records, David Bearman and Margaret Hedstrom, geciteerd in Terry Cook, 'What is past is Prologue', Stichting Archiefpublicaties Jaarboek 1999, 58-61 10 Edinburgh International TV festival speech Greg Dyke, 24 augustus 2003 http://digitalspy.co.uk/article/dsll 5 98 .html 11 BBC Creative Archive pioneers new approach to public access rights in digital age, 26 mei 2004 http://www.bbc.co.uk/print/pressoffice/stories/2004/05_may/26 creative_ar 12 Digital-Lifestyles, interview met Paula le Dieu, 26 mei 2004 http://digital-lifestyles.info/display_page.asp?section=cm&id=1263 89

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2005 | | pagina 46