werd ontkennend beantwoord. Hoewel genealogen in het algemeen als de
"minst toegeruste" groep worden gezien waren alle studiezaalmedewerkers het
erover eens dat men in iedere te onderscheiden groep archiefbezoekers mensen
aantreft die snel van begrip zijn en mensen die dat volstrekt niet zijn. Er werden
voorbeelden gegeven van de spreekwoordelijke geleerde professor die vergeet
potlood en papier mee te nemen of niet op alfabet kan zoeken, van de promoven
dus uit Groningen die vraagt naar "dat ene groene boek op de studiezaal" en van
de leraar op de middelbare school die een schoolklas komt leren zoeken in het
archief en het trefwoord 'Amsterdam' intypte, waarna het computersysteem op
tilt sloeg.
Welke typen archiefbezoekers kunnen we nu wel onderscheiden? De volgende
herkenbare typen zijn in de interviews de revue gepasseerd:
Te onderscheiden profielen volgens de studiezaalmedewerkers
genealoog/ stamboomonderzoeker
Onderscheidend kenmerk: soort onderzoek en te raadplegen bronnen;
in mindere mate leeftijd en zoekmethode
Sommige studiezaalmedewerkers rekenen de huizenonderzoekers gemakshalve
ook tot deze groep. Genealogen stellen doorgaans directe en concrete vragen
over waar iets staat of hoe iets werkt. Studiezaalmedewerkers leggen hen door
gaans niet teveel in één keer uit, maar begeleiden hen stap voor stap. Zij zijn in
veel gevallen gepensioneerd en vinden in het archief, net als hobbyisten op leef
tijd, een 'sociale plek'. Wanneer zij de stamboom van hun eigen familie hebben
uitgezocht, beginnen zij aan de stamboom van een andere familie.
huizenonderzoeker
Onderscheidend kenmerk: soort onderzoek en te raadplegen bronnen
Huizenonderzoekers zijn vooral op zoek naar foto's en bouwtekeningen.
De bevragers van bouwtekeningen vallen uiteen in particulieren (vb. die hun
huis gaan verbouwenen professionals, meest makelaars. Zij vragen heel
gericht naar een bouwtekening van een bepaald adres. Naar verwachting
zullen in de toekomst minder huizenonderzoekers naar het Gemeentearchief
komen nu de 'Beeldbank' digitaal beschikbaar is op de website.
hobbyist op leeftijd
Onderscheidend kenmerk: leeftijd
Deze groep herbergt een groot deel van de genealogen, een deel van de huizenon
derzoekers, maar ook een groep geïnteresseerden in lokale/ regionale geschiede
nis die niet tot een andere categorie behoort. Veel van hen vinden in het archief
een 'sociale plek'. Sommige oudere bezoekers hebben vrees voor de computer.
wetenschappelijk/ serieuze onderzoeker (voornamelijk historici)
Onderscheidend kenmerk: professionaliteit
De wetenschappelijke onderzoekers stellen doorgaans complexere vragen, bij
voorbeeld naar structuren en taakstelling van organisaties, maar ook directe
vragen als "Waar staat dit?" omdat zij ervaring hebben met onderzoek doen in
het archief. Zij komen doorgaans goed voorbereid en weten van tevoren al of ze
iets zullen gaan vinden. Vanwege dit laatste rekenen sommige studiezaalmede
werkers journalisten ook tot deze groep.
scholier/ student
Onderscheidend kenmerk: leeftijd en zoekmethode
Scholieren zijn de enige groep die niet vrijwillig naar het Gemeentearchief
komt. Zij worden vaak door een docent gestuurd om te leren omgaan met zoek
systemen, in welk geval het zoekproces belangrijker is dan het resultaat. Zij
kunnen goed op de computer zoeken, denken zelf weinig na over de vraagstel
ling, willen zo snel mogelijk antwoord hebben op hun vraag en zo weinig
mogelijk tijd aan hun opdracht besteden. Hun vragen zijn meestal doelgericht:
"Waar kan ik dit vinden?". Zij gaan ervan uit dat de studiezaalmedewerker
alles weet. Voor de meeste schoolopdrachten hebben zij voldoende aan
literatuuronderzoek. Zij wekken soms ergernis door het Gemeentearchief als
een gratis Internetcafé te beschouwen.
employee van diensten en bedrijven
Onderscheidend kenmerk: professionaliteit
Komt voor zijn werk (vaak een gemeentelijke instelling) met een specifiek doel.
Professionele huizenonderzoekers behoren ook tot deze groep.
uitgever/ redacteur
Onderscheidend kenmerk: professionaliteit en te raadplegen bronnen
Weet precies wat hij wil hebben, komt voornamelijk voor beeldmateriaal.
journalist
Onderscheidend kenmerk: professionaliteit en te raadplegen bronnen
Net als de wetenschappelijk onderzoeker bereidt hij zich goed voor en weet hij
van tevoren al of hij iets zal gaan vinden. Hij wekt soms ergernis omdat hij
alles een uur geleden wil hebben en mobiel belt in de studiezaal.
bezoeker op zoek naar zijn roots
Onderscheidend kenmerk: te raadplegen bronnen
Het betreft vooral bezoekers die Amsterdam jong hebben verlaten en vage,
overgeleverde herinneringen willen verifiëren. Zij komen meestal op zaterdag
en vragen veel naar foto's.
Hoe verhouden de profielen van de studiezaalmedewerkers zich nu tot de profie
len die aan de hand van de bezoekersenquête in het Gemeentearchief konden
worden samengesteld? Op grond van de resultaten kunnen vier profielen worden
onderscheiden (profiel A t/m D), die zijn gebaseerd op het soort informatie
waarnaar men op de dag van de enquête op zoek was. In het onderstaande over
zicht zijn hieraan de gegevens gekoppeld met betrekking tot het soort bronnen
dat men op de dag van de enquête raadpleegde, met betrekking tot competenties
en met betrekking tot de manier waarop respondenten zich hebben voorbereid
op hun bezoek. Voor de volledigheid wordt ook gerefereerd aan de overlap met de
publieksgroepen, zoals het Nationaal Archief in Den Haag deze heeft geformu
leerd in haar beleidsnota.13 De onderstaande gegevens zijn gebaseerd op drie
kwart van de respondenten, namelijk degenen die exclusief aan één profiel
voldeden. Een kwart van de bezoekers voldoet aan verschillende profielen tegelijk
omdat zij naar verschillende soorten informatie op zoek waren. Zij zijn niet opge
nomen in de onderstaande profielen.
ONDERZOEKERS IN DE STUDIEZAAL
114
HERMAN BONGENAAR KENNIS EN KUNNIS
13 Beleidsverkenning Nationaal Archief 2002-2005geschiedenis binnen handbereik (Den Haag 2002) 15-17,
te vinden op www.nationaalarchief.nl.
115
