zien, waarbij evenwel ieder resultaat afzonderlijk relatief veel schermruimte
inneemt. Van iedere treffer worden wat contextgegevens meegegeven, zoals de
collectie waaruit een foto afkomstig is, en er wordt een omschrijving getoond.
Afbeelding 2: De resultatenpagina van Flevoland Boven Water.
Tóch wordt in mijn ogen niet optimaal gebruik gemaakt van de mogelijkheden
die een digitale omgeving de gebruiker kan bieden. Dit zit hem dan vooral in de
rangschikking van de gevonden boeken, archiefstukken en foto's. Deze worden
namelijk gesorteerd op type en deze laatste weer op alfabet. Allereerst worden dus
archeologische voorwerpen getoond, vervolgens boeken, dossiers, foto's enzo
voort. Alhoewel dit voor de gebruiker ook prettig kan zijn, zal dit niet aansluiten
bij zijn of haar verwachting. Gangbaar en zinvoller is een rangschikking naar
relevantie, wat gebruikelijk is bij de zoekmachines op internet. Nog mooier is het
als de gebruiker daar dan weer een selectie uit kan maken. Wat presentatie
betreft is méér mogelijk met dezelfde informatie.
Hoe groter het aantal treffers, des te groter is de behoefte om een zoekvraag
nader te specificeren, dus om op basis van de resultaten verder te zoeken,
bijvoorbeeld door een periode aan te geven waarbinnen gezocht moet worden.
Bij Flevoland Boven Water is dit niet mogelijk. Daar moet in dat geval een
nieuwe, uitgebreide zoekvraag worden ingegeven.
Ophalen
Je boekt al een aardig resultaat als je er op internet in slaagt een beschrijving te
vinden van een voor jou relevant boek, archiefstuk of foto. Het is vooral een
nuttige voorbereiding op een bezoek aan de betrokken instelling, zeker als je de
gevonden objecten kunt reserveren. Maar daarnaast blijken gebruikers ook
behoefte te hebben aan het 'ophalen' van de bron zelf. Archiefdiensten kunnen
aan deze behoefte voldoen door gebruikers de mogelijkheid te bieden direct op
het scherm een foto of scan van een archiefstuk te bekijken en eventueel een
afdruk daarvan te bestellen.
Verschillende archiefdiensten hebben al een eigen webwinkeltje en ook bij
De Woonomgeving kunnen gevonden kaarten en dergelijke besteld worden,
eventueel op CD-Rom. Voor het winkelen via internet zijn in samenspraak met
de Consumentenbond gedragsregels opgesteld en het zou in ieder geval netjes
zijn als overheidsinstellingen als archiefdiensten daaraan zouden voldoen.13 Een
handicap is dat gebruikers nog regelmatig argwanend staan tegenover winkelen
via internet en al snel afhaken wanneer iets niet begrepen wordt of simpelweg
niet werkt.
Bij De Woonomgeving lijkt alles overigens prima in orde, op een enkele
foutmelding tijdens de bestelprocedure na. Bij Flevoland Boven Water ondervond
ik meer problemen, maar niet zozeer bij het bestellen. Het is op deze website
namelijk niet duidelijk wat je nu exact kunt. Er bestaat een map Opgeslagen
documenten waarin een verzameling kan worden aangelegd van gevonden
objecten, maar deze map is bij een volgend bezoek aan de website weer leeg.
Op foto's na zijn de objecten verder ook niet te bekijken. Bij de helpfunctie wordt
echter gesproken over deze map als ware het een winkelwagentje, maar een
mogelijkheid om documenten te bestellen, zoals een reproductie van een foto of
een kopie van een archiefstuk, lijkt nog niet gerealiseerd. Misschien is deze
functie nog stevig in ontwikkeling, maar op dit moment zorgt hij -in ieder geval
bij mijzelf als gebruiker- voor meer verwarring dan gemak.
Conclusies en aanbevelingen
Het is uiteraard onmogelijk om alle aspecten van de zoekmogelijkheden op deze
websites te behandelen. Ik heb bijvoorbeeld de meer technische eisen ten aanzien
van de systemen hier niet bekeken, zoals de wissel die bepaalde zoekfuncties op
de computer kunnen trekken. Ook over helpfuncties en navigatiemogelijkheden
is natuurlijk veel meer te zeggen dan ik hier heb gedaan.
Ik sluit af met de belangrijkste conclusies en aanbevelingen met betrekking tot
dit soort websitesystemen. Wellicht dat in de toekomst nog eens richtlijnen bij
de ontwikkeling van dergelijke websites opgesteld worden. Deze aanbevelingen
zouden een eerste stap kunnen zijn, overigens ook ten aanzien van het maken
van een keuze uit bestaande systemen.
Besef dat automatisering sterk afhankelijk is van een totaalplaatje. Denk
daarbij aan het feit dat zoekmogelijkheden op een uiteindelijke website afhan
kelijk zijn van een onderliggend computersysteem. Stel dan ook vooraf duide
lijke einddoelen waarop verdere keuzes zijn gebaseerd.
Ga na wat de verwachtingen zijn van de gebruiker ten aanzien van het zoek
systeem en de website. Denk daarbij aan het zoeken, presenteren en ophalen
van gegevens. Ga tevens na wat de gebruikelijke manier van zoeken is voor de
gebruiker: het zoekgedrag. Denk daarbij ook aan navigeren.
ONDERZOEKERS IN EEN DIGITALE ONDERZOEKSOMGEVING
236
C.J.N. VAN DER VEN VERSTOPT OP HET WEB: OVER ZOEKEN, PRESENTEREN EN OP HALEN
13 Meer informatie over het zogenoemde Thuiswinkel Waarborg is te vinden op
http://www.thuiswinkel.org/onderdeel/consumenten/ thuiswinkel-waarborg/welkom_waarborg. asp.
237
