het systeem de gegevens van een foto verwacht, dan is dat boek voor het systeem
tóch een foto: het systeem 'denkt' logisch. Zo'n computerprogramma moet dus
weten welke soorten gegevens het bevat om er effectief in te kunnen zoeken.
Voorbeelden uit de praktijk:
Flevoland Boven Water en De Woonomgeving
Na deze lange inleiding kom ik nu toe aan de projecten die ik heb onderzocht:
de websites Flevoland Boven Water en De Woonomgeving. Inmiddels is het
onderzoek gedateerd, aangezien bijvoorbeeld het project De Woonomgeving in
sterke mate verder is ontwikkeld, maar voor een algemeen beeld in het kader van
dit artikel zijn de onderzoeksresultaten nog steeds relevant.8
In het onderzoek is een aantal aspecten van websites bekeken. Deze waren inge
geven door eigen ervaringen bij het doen van voorgaande onderzoeken en door
de opdrachtgever. Zo werd onder meer gekeken naar vormgeving en
navigeermogelijkheden. Een analyse van de zoekmogelijkheden van de websites,
met name ten aanzien van de via internet ontsloten collecties, was het belang
rijkste doel en aandachtspunt van het onderzoek. Het is ook juist dit aspect waar
dit artikel bij aansluit. De volgende drie zaken waren daarbij van belang:
1. zoeken van objecten, bijvoorbeeld archiefstukken of fotomateriaal;
2. presenteren van gevonden objecten (zoekresultaten);
3. ophalen van gekozen objecten, bijvoorbeeld door kopiëren of bestellen.
Zoeken
Op een bepaalde wijze zal de gebruiker moeten kunnen zoeken in het via internet
gepubliceerde bestand van de archiefdienst. Dat zoeken kan op allerlei manieren
gebeuren: door middel van eenvoudige invulveldjes tot ingewikkelde schermen
met talloze opties. De meeste websites, waaronder Flevoland Boven Water,
bieden beide mogelijkheden. Mijn praktijk leert -ook gezien het gebruik van de
populaire zoekmachines op internet, zoals Google- dat de meeste gebruikers de
eenvoudige mogelijkheid zullen aanwenden, namelijk het enkele invulveld, om
daarna snel op de knop Zoeken te drukken. Aangezien de resultaten dan vaak in
grote hoeveelheden op het scherm verschijnen wordt het tweede aspect van
belang, te weten een goede presentatie van deze treffers.
Bij de meer uitgebreide zoekfunctie kan de gebruiker op alle mogelijke manieren
worden geholpen. Natuurlijk is -eventueel contextgevoelige- hulp mogelijk in de
vorm van helpschermen, maar ook bij het invullen van de zoekvelden kan, bij
voorbeeld door middel van keuzelijstjes, het ingeven van een zoekvraag worden
vergemakkelijkt.
Zowel Flevoland Boven Water als De Woonomgeving werken met dergelijke
keuzelijstjes. Daar zijn echter nog wel verbeteringen in aan te brengen. Zo kan
bij Flevoland Boven Water gezocht worden op bepaalde soorten objecten, bijvoor
beeld boeken, dossiers en foto's. Deze kunnen in een lijstje worden gekozen,
maar wanneer in hetzelfde lijstje zowel Boek als Boeken voorkomt, raak ik als
gebruiker in verwarring. Het komt daarnaast wat vreemd op mij over als enkele
van die gekozen objectsoorten geen onderliggende treffers blijken te bevatten,
zoals bij Boeken het geval is.
Afbeelding 1Zoeken naar minuutplannen binnen De Woonomgeving.
De Woon OmB^v
Binnen De Woonomgeving kan worden gezocht naar scans van de kadastrale ver-
zamel- en minuutplans en oorspronkelijk aanwijzende tafels (OAT's). Ook De
Woonomgeving maakt daarbij gebruik van enkele keuzelijstjes, onder andere om
naar specifieke gemeenten te zoeken. Het systeem is daarin echter niet bijzonder
consequent. Wanneer ik naar de gegevens van een bepaald perceel binnen een
OAT wil zoeken, dan zal ik in het voortraject eerst de naam op moeten geven van
de kadastrale gemeente waarin het perceel gelegen is. Als ik wat voorbeelden uit
de eigen omgeving aanhoudt, dan kan ik bijvoorbeeld zoeken naar Waalwijk of
de inmiddels opgeheven oude gemeenten Baardwijk en Besoijen. Ook een
gemeente als Waspik, vanaf 1997 heringedeeld bij Waalwijk, staat in de lijst.
Maar zoek ik naar Elshout, dan heb ik weinig aan deze alfabetische lijst, want
deze plaats komt slechts voor onder de verzamelnaam Oudheusden, Elshout en
Huiten. Dit zal ongetwijfeld een kadastrale aanduiding zijn -ik heb me daar
verder niet in verdiept- maar je moet dergelijke kennis als gebruiker maar paraat
hebben.
Het zoeken naar gemeenten gaat elders binnen De Woonomgeving weer anders.
Zoek ik namelijk een minuutplan van een gemeente, dan wordt zonder verder
keuzelijstje gezocht op de naam van de huidige bürgerlijke gemeente. Waspik
wordt dus slechts gevonden als men zoekt op Waalwijk. Los van de nog
aanwezige sentimenten welke een dergelijk systeem bij de Waspikse Waalwijkers
op kan roepen, is dit voor de gebruiker een lastige zoekmogelijkheid. Waar men
van de eigen streek nog redelijk alle gemeentelijke herindelingen van de laatste
jaren bij heeft kunnen houden, is dit voor anderen streken -en zeker vanaf
1832- toch niet mogelijk. Wat dat betreft lijkt zoeken naar kadastrale gemeen
ten, zoals op andere plaatsen binnen De Woonomgeving kan, toch eenvoudiger,
maar liever nog een combinatie van beide opties.
ONDERZOEKERS IN EEN DIGITALE ONDERZOEKSOMGEVING
8 Ik zal indien nodig aangeven in hoeverre de huidige situatie van beide websites anders is dan de
verschijningsvorm van de websites ten tijde van mijn onderzoek.
232
C.J.N. VAN DER VEN VERSTOPT OP HET WEB: OVER ZOEKEN, PRESENTEREN EN OP HALEN
233
