Zullen wij, bijna tegen de
klippen op, onze persoonlijke
levenssfeer heroveren met
stringente wetgeving? Of geven
we het op en zal de waarde die
we aan privacy hechten drastisch
afnemen?
Openbaarheid beperken
Openbaarheid is belangrijk voor
de kwaliteit van de democratie.
Zonder toegang tot informatie
weten we niet waarvoor
we stemmen en kunnen we
onze bestuurders niet ter
verantwoording roepen.
Openbaarheid: integraal deel bedrijfsvoering
Terug naar openbaarheid. Er is dus vanuit archiefvormers een
aantal redenen om openbaarheid te beperken. Daarnaast zijn er
de culturele en tijdgebonden aspecten die naar mijn idee
samenhangen met openbaarheid. Redenen om voor openbaar
heid van overheidsinformatie te zijn, zijn er absoluut. Ik wil ter
afsluiting vier redenen noemen die ervoor pleiten openbaarheid
te bevorderen en iets zeggen over methodes om dat te
bereiken. Dit zijn:
1. kwaliteit van democratie;
2. bleekmiddel;
3. kwaliteit van organisatie;
4. economie.
Openbaarheid is belangrijk voor de kwaliteit van de democratie.
Zonder toegang tot informatie weten we niet waarvoor we
stemmen en kunnen we onze bestuurders niet ter verantwoor
ding roepen. Archieven zijn een hoeksteen van de rechtstaat,
maar dan moeten archieven wel toegankelijk zijn.
Openbaarheid is goed voor integriteit. Het werkt als bleekmiddel.
Duistere zaken verbleken in het daglicht. Integriteit wordt
achteraf, maar zeker ook preventief bevorderd door het schelle
licht van de openbaarheid. Allerlei integriteitsvraagstukken
worden als het ware opgelost door ze op tijd ter discussie te
stellen en aan het daglicht bloot te stellen.
Openbaarheid is belangrijk voor de kwaliteit van organisaties,
dus ook van overheidsorganisaties. Een bedreiging voor de
kwaliteit van iedere organisatie is een gesloten bestuurscultuur,
waarin mensen elkaar niet meer tegenspreken en alleen maar
klonen van zichzelf aanstellen. Diversiteit is nodig om te over
leven in een complexe wereld en diversiteit is gebaat bij
afwijkende meningen en vrije toegang tot informatie. Het lijkt
lastig, maar op termijn wordt iedere organisatie daar sterker
van. Openbaarheid helpt debacles te voorkomen.
Tot slot kan openbaarheid een economische functie vervullen.
Informatie die door de overheid is geproduceerd met belasting
geld zou vrij ter beschikking moeten staan aan derden om er
nieuwe producten en diensten mee te leveren. Open data, want
daar heb je het dan over, zijn alleen mogelijk als er ook een
open overheid is. Er zijn berekeningen hoeveel economisch
potentieel open data hebben en dat gaat altijd over tientallen
miljarden euro's.
Foto: Joep Kroes.
betekent dit dat openbaarheid aan het begin van de informatie
keten moet worden ingeregeld. Openbaarheid moet integraal
deel uitmaken van de bedrijfsvoering en van de maatregelen
die zorgen dat informatie behouden en toegankelijk blijft. Het
moet worden ingeregeld in de systemen en applicaties
waarmee wij werken, databases, digitale dienstverlening en
managementsystemen voor workflows, documenten en records.
Achteraf lukt dat niet meer. Dan is het duur en gecompliceerd,
waardoor hele schatkamers met informatie op slot gaan omdat
de hoeveelheid niet te managen is. Iedereen die zich met
informatiehuishouding bezighoudt, moet begrijpen dat open
baarheid en duurzame toegankelijkheid van informatie hand in
hand gaan. Zonder dat zijn we snel terug bij de Habsburgse
dubbelmonarchie uit de tijd van Kafka in Praag: een geoliede
bureaucratie, maar we hebben geen idee wat ons overkomt.
Marens Engelhard algemene rijksarchivaris en algemeen
directeur van het Nationaal Archief.
De techniek speelt een rol, maar de cultuur- en gedragsaspecten
spelen een fundamentele rol. Als de mentaliteit en bestuurs
cultuur open staan voor openbaarheid zijn we er nog niet. Het
moet ook nog gerealiseerd worden. In de digitale wereld
nummer 6 201 5 13
