discriminatie en racisme. De pers
was echter alleen gefocust op Zwarte
Piet; een van de journalisten had
de gemeente Middelburg zelfs al
gebeld en gevraagd naar het 'hoofd
Sinterklaasintocht Zaken'. Slechts
enkele journalisten stonden open voor
de vraag hoe men in archieven omgaat
met het - verzwegen - verleden, en
hoe de stilte rondom slavernij en
slavenhandel doorbroken kon worden.
Kool-Blokland Column Zwarte Piet
Eind vorig jaar werd de Zwarte Piet
discussie onderwerp van maatschappelijk
debat. Nu december langzaam maar
zeker nadert, ben ik benieuwd of de
discussie over het discriminerende
karakter van Zwarte Piet weer een
item wordt. Tot onze verrassing werd
het Zeeuws Archief deze zomer ineens
actief betrokken bij de discussie.
Deze zomer werden we door Buiten
landse Zaken gevraagd of de United
Nations Working Group of Experts on
People of African Descent (WGEPAD)
een bezoek aan het Zeeuws Archief
kon brengen. De werkgroep was van
26 juni tot 4 juli in Nederland en
had veel gesprekken met mensen
en instanties. Het Zeeuws Archief
stond eveneens op het wensenlijstje,
gezien de vele activiteiten rondom de
Nationale Herdenking Afschaffing
Slavenhandel. Nu was de samen
stelling van de werkgroep de reden
tot commotie, want een van de
delegatieleden was prof. dr. Verena
Shepherd, een Jamaicaanse hoogleraar
die al eerder had aangezwengeld dat
ons Sinterklaasfeest, onaantastbaar
nationaal cultureel erfgoed, discrimi
nerende trekken vertoonde in de
persoon van Zwarte Piet.
De opdracht van de werkgroep
was uiteraard breder dan alleen de
vraag of Zwarte Piet nu wel of niet
een discriminerend karakter heeft.
Het onderzoek richtte zich op de
situatie van zowel immigranten als
in Nederland geboren mensen van
Afrikaanse afkomst, specifiek de
aandacht voor het slavernijverleden
en de aanpak van het bestrijden van
In het Zeeuws Archief is het 'ZP-woord'
overigens niet gevallen. De delegatie
was buitengewoon geïnteresseerd
in hoe archieven een plaats voor
onderzoek zijn, hoe ze hun collectie
wereldkundig maken met moderne
media, en hoe ze proberen aandacht
te vestigen op een onbekend en lang
verzwegen stuk van onze gezamenlijke
geschiedenis. De blog over de reis van
het slavenschip De Eenigheid maakte
de tongen los, maar tijdens het korte
filmpje werd iedereen stil omdat het
menselijk drama zo dicht bij kwam.
Daarna zijn we het depot ingegaan en
hebben de originele stukken bekeken.
Vooral het verslag van de chirurgijn
van De Eenigheid raakt mensen: een
klein meisje dat steeds zwakker wordt
en aan scheurbuik overlijdt, een man
die letterlijk gek wordt van de ellende
aan boord, een vrouw die wegteert en
de chirurgijn denkt dat dit komt omdat
haar kind op het Afrikaanse vasteland
is achtergebleven. Hij schrijft: ze
overlijdt van verdriet om haar kind...
Het onderzoeksrapport wordt in
september 2015 aan de United Nations
Human Rights Council aangeboden.
Tijdens de persconferentie op 4 juli
j.l., als afsluiting van het bezoek,
presenteerde de werkgroep alvast
zijn eerste bevindingen. Voor wat
betreft de rol van archieven staat er
de aanbeveling in dat educatie een
belangrijk middel is om kennis te
verbreiden: 'It urges the government
to ensure the research carried out
for this project is included in the
curriculum and widely disseminated
among schools and the public
throughout the Kingdom as part
of the vital and necessary process
for breaking the silence about the
country's role in the slave trade,
African enslavement, colonialism and
their legacies in contemporary society.'
De conclusie liegt er niet om: 'It
is a fact that no country is free of
racism and the Netherlands is not
an execption. But for a country
that has long been perceived as
having a long tradition of tolerance
and openness, the silence around
racism and racial discrimination is
surprising and worrying. It affects the
awareness and sensibilities around
cultural traditions.' En ja, dan is Zwarte
Piet toch het zinnebeeld geworden
van het verborgen racisme in een
cultureel erfgoed dat onvoldoende is
doorontwikkeld met de veranderingen
in de samenleving.
Hannie Kool-Blokland directeur Zeeuws
Archief en voorzitter van de KVAN.
26 2014 nummer 8
