Verliezen archivarissen
terrein aan data-analisten?
Buitenspel 3
Het verkeer op internet wordt verzameld
en geanalyseerd door bedrijven als Google,
maar ook door inlichtingendiensten. Je
ziet bij grote bedrijven (banken,
verzekeraars, boekingsfirma's) dat wis-
en natuurkundigen worden binnengehaald
voor data-analyse, bijvoorbeeld om
patronen te ontdekken in het consumenten
gedrag. Wist u al dat verlovingsringen
vooral op vrijdagmiddag worden verkocht?
Wordt ons vak door beheer, behoud,
beschikbaarstelling van data meer
exact? De archivaris is ook duider van
informatie en kan bijvoorbeeld oud
schrift lezen en ambtelijk Nederlands
verklaren. Moet de archivaris in de
nabije toekomst data kunnen lezen en
duiden? Big data kunnen ook worden
gebruikt om geschiedkundige patronen
te ontdekken en verklaren. Verliezen
archivarissen terrein aan data-analisten,
moeten archivarissen zelf data-analisten
worden en wat betekent dat voor de
opleiding?
Buitenspel 4
Buitenspel 5
Ook bedrijven die werken met een
digitale informatiehuishouding worden
geconfronteerd met de korte omloop
snelheid van informatie. Het veiligstellen
van deze informatie zal niet gebeuren
door vervroegde overdracht aan een
openbare archiefbewaarplaats met het
risico dat kwetsbare bedrijfsinformatie in
handen komt van de overheid of ineens
'op straat' ligt. Het ligt meer voor de
hand dat particuliere bedrijven als Iron
Mountain daar een rol in spelen. Waar
die informatie op termijn blijft (historisch
belang) is nog de vraag. Wie weet
uiteindelijk toch als bedrijfsgeheugen op
het internet.
Doelpunt
De samenleving documenteert zichzelf (Bologna 2014, foto R. Spork).
openbare archiefinstellingen niet zonder
meer hun materiaal via het web open
baren, tegelijkertijd zie je dat hetzelfde
materiaal al lang en breed op YouTube
staat. Particulieren nemen niet eens
meer de moeite om op de sites van de
archiefinstellingen te zoeken. Ook dat is
een nieuwe realiteit.
Wat zeker blijft is het beheer en de
beschikbaarstelling van betrouwbare
overheidsinformatie. Digitalisering heeft
de omloopsnelheid van informatie enorm
versneld. Overheidsinstellingen die
digitaal werken, kunnen hun elektronische
archieven/informatie niet pas na 20 jaar
overdragen aan een archiefbewaarplaats.
Automatiseringsparken worden elke 4-5
jaar vervangen en de digitaal geboren
informatie moet (geheugen, recht en
bewijs) onmiddellijk worden veiliggesteld.
Dat betrekt archiefinstellingen meer bij
de archiefvorming en inrichting van de
informatiehuishouding. Het archiefwezen
werkt al meer dan 10 jaar aan de
ontwikkeling van elektronische depots
(e-depots) voor de duurzame opslag van
digitale en/of gedigitaliseerde informatie.
Daarnaast wordt onder meer gewerkt
aan het duurzaam maken van document
managementsystemen.
De politiek streeft naar actieve openbaar
heid: de burger moet direct toegang
krijgen tot overheidsinformatie.
Overheidsdata moeten bovendien als
open data beschikbaar worden gesteld
aan marktpartijen. Beheer, behoud en
beschikbaarstelling van deze data vormen
een aparte uitdaging. Het zwaartepunt
van de archiefwerkzaamheden lijkt te
verschuiven naar de wettelijke taak.
Wel zie je links en rechts bij overheden
dat de inrichting van de informatiehuis
houding niet altijd exclusief wordt
gegund aan de archivaris maar aan de
chief information officer (CIO). Als
archiefinstellingen ook hier buitenspel
komen te staan, wat resteert de
archivaris dan nog? Worden/blijven
archiefinstellingen dan toch 'erfgoed
instellingen' met een schatkamer aan
oude informatie?
Het wereldwijde web heeft het archief
wezen enorm veel gebracht en andersom.
Tegenover elke 1000 fysieke bezoeken
(studiezalen) staan zo'n 100.000 virtuele
bezoeken. Naar schatting nog geen 5%
van de archieven en verzamelingen van
de archiefinstellingen is gedigitaliseerd,
maar de raadpleging van die 5% is
enorm. Daar zitten dan ook de meest
gebruikte bestanden bij, zoals bronnen
en nadere toegangen voor stamboom
onderzoek. Het publiek is gewend aan
en verwend met informatie op internet.
Digitaliseren is kostbaar en 'alles'
digitaliseren kost vele mensjaren werk.
Dat probleem is door veel archiefinstel
lingen ondervangen door te digitaliseren
op verzoek.
Het archiefwezen heeft al een nieuw
bestaan op internet gevonden en
'gescoord', maar zit deels nog gevangen
in een oud keurslijf, niet berekend op de
digitale stroomversnelling waar het
informatielandschap door wordt over
spoeld. Koers bepalen en koers houden
is de kunst
René Spork hoofdredacteur Archievenblad.
nummer 8 2014 21
