Archiefinstellingen dankzij
digitalisering en internet
vijfmaal buitenspel?
Er is niets mis met vakantie, in elk geval niet met de mijne. Je denkt nog eens wat na over je vak en je komt
uitgerust terug. Gaat het goed met het archiefwezen in het internettijdperk? Zoals bij alle ontwikkelingen zijn er
kansen en bedreigingen. Buitenspel ligt op de loer, vijf maal zelfs...
Buitenspel 1
Naast overheidsarchieven bewaren
archiefinstellingen van oudsher ook
particuliere archieven, denk aan bedrijven,
scholen, kerken, verenigingen enzovoort.
Een onderzoeker moet zich een beeld
kunnen vormen van de samenleving in
een bepaalde periode en dan volstaat
niet het bewaren van stukken die alleen
het handelen van de overheid reflecteren.
Met dat argument werden ook collecties
in huis gehaald, zoals kaarten, prenten,
tekeningen, foto's, audiovisueel
materiaal, boeken, kranten, tijdschriften
en affiches. Zo heeft het archiefwezen
een januskop gekregen: wettelijke taak
(recht en bewijs) en erfgoed (schatkamer).
In deze voornamelijk papieren werkelijk
heid zou je kunnen zeggen dat het
Het archiefwezen heeft
al een nieuw bestaan op
internet gevonden, maar
zit deels nog gevangen in
een oud keurslijf.
archiefwezen zorgt voor het documenteren
van de samenleving. Die claim kan het
archiefwezen in het digitale tijdperk
onmogelijk waarmaken. Op internet
(social media) documenteert de
samenleving zichzelf. Is internet niet het
levend archief van de samenleving?
Met name door de verspreiding en het
gebruik van social media, zijn er tal van
digitale uitingen van de samenleving
(hoe mensen met elkaar omgaan,
elkaar opzoeken en elkaar bejegenen)
op tal van kanalen, platforms en forums
die niet worden vastgelegd in traditionele
archieven door traditionele archief
instellingen.
Wie bijvoorbeeld wil onderzoeken hoe
in onze tijd leerlingen eindexamen vieren,
komt zeker aan zijn of haar trekken op
Facebook, YouTube, Instagram en
Pinterest, maar niet in de schoolarchieven.
Wie wil weten hoe de samenleving
reageert op bepaalde kwesties kan echt
niet meer volstaan met de ingezonden
brievenrubriek in de papieren krant. De
'reaguurders' vind je op forums, Twitter,
Buitenspel 2
Onder meer daar ontpopt zich een
wrang auteursrechtenprobleem. Mogen
Archiefinstellingen en archivarissen doen
er goed aan zich te beraden op hun
positie en taken. 'Waar zijn we van?' in
plaats van 'documenteerders van de
samenleving'. Een spin in het informatie
web die netwerken verbindt en
onderzoekers de weg wijst in het
informatielandschap. Archivarissen als
kennisleveranciers als het gaat om duur
zaamheid van informatie en metadatering,
uiteraard met behulp van de crowd
(kennis, bewerking, levering)? Of
worden/blijven we erfgoedinstellingen,
schatbewaarders van oude informatie?
blogs en dergelijke. Er zijn kanalen voor
het bewaren en tonen (delen!) van films,
muziek en foto's. Archivarissen klagen
wel dat deze media niet 'duurzaam' zijn,
zie bijvoorbeeld het verdwijnen van
Hyves, maar er is geen alternatief. Het
horvesten door een archiefinstelling of
instelling als de Library of Congress van
het hele wereldwijde web is een illusie.
De collecties die archiefinstellingen
beheren, zoals kranten, boeken, foto's
en films zijn niet langer vanzelfsprekend
het exclusieve domein van de betreffende
instelling. De Koninklijke Bibliotheek
heeft zich bijvoorbeeld ontpopt als de
'krantendigitaliseerder' van Nederland.
Het lijkt meer logisch en publieks
vriendelijker om die functie te versterken
en uit te breiden, dan te concurreren
met lokale initiatieven. Datzelfde geldt
voor het bewaren en beschikbaar stellen
van beeld en geluid door het gelijknamige
instituut. Google digitaliseert massaal
boeken. Wat beeldmateriaal betreft: er
bestaan ontzettend veel beeldbanken,
naast wat particulieren zelf aanbieden
op internet op kanalen als Flickr. Het zou
overigens wenselijk zijn als ook daar (in
die beeldbanken) meer eenheid in komt.
Films/filmpjes vind je op YouTube.
20 2014 nummer 8
