KEEP
CALM
FIND
Cultuur
Misschien is 'cultuur' nog wel de belang
rijkste succesfactor voor (actieve) open
baarheid. Zorgvuldigheid, actualiteit,
volledigheid en betrouwbaarheid van
informatieverstrekking kan gedeeltelijk
worden geregeld in wetgeving en
ondersteund door infrastructuur, maar
als de heersende cultuur gesloten en
risicomijdend is, en er weinig aandacht
is voor de informatiehuishouding, komt
er weinig terecht van de open overheid.
Toch zullen ook bij een open cultuur
waarschijnlijk niet alleen positieve
effecten optreden, zoals vermindering
Conclusie
Noten
2 Met dank aan mijn collega's voor het
commentaar.
3 Op het moment van schrijven heeft
de Raad van State geadviseerd en heeft
een bespreking in de Kamercommissie
Binnenlandse Zaken plaatsgevonden.
Datum van bespreking door de Tweede
Kamer is nog niet bekend.
4 Bij decentrale overheden zonder
archivaris ('witte vlekken') beheert
formeel de secretaris het overgebrachte
archief. In de praktijk zal dit beheer worden
uitgevoerd door de archief- of DIV-afdeling.
5 Artikel 15 Archiefwet.
AND
6 Artikel 3 Archiefwet.
7 Het horizontaal en/of interbestuurlijk
toezicht op naleving van de Archiefwet.
8 Denk hierbij bijvoorbeeld aan de
aantekeningen van luitenant-generaal
Couzy (Srebrenica), die buiten het
archief van Defensie vielen.
9 Zo onderzoeken het Noord-Hollands
Archief en de gemeente Haarlem
momenteel de optie 'uitplaatsen' van
digitale zaakdossiers, direct na afdoening
door de archiefvormer. De gemeente zal
dan WOB-verzoeken blijven behandelen.
10 Zoals de VNG, IPO en Unie van
Waterschappen. De Raad van State heeft
negatief geadviseerd over deze
uitbreiding naar de private sector.
11 Voor mijn afstuderen (Archiefweten
schap UvA) onderzoek ik actieve open
baarheid van handhavingsbeschikkingen.
12 Artikel 2.4 lid 1 Woo.
13 Artikel 2.4 lid 2 Woo.
14 Zoeken naar publicaties binnen
postcodegebied levert dan bijvoorbeeld
alle gemeentelijke publicaties op.
15 BRZO Besluit Risico's Zware
Ongevallen.
informatie te customizen door middel
van interactieve kaarten, beknopte en
uitgebreide zoekmogelijkheden
(bijvoorbeeld gemeente, plaats, postcode,
trefwoord, rubrieken, publicatiedatum).
Die pogingen zijn nog niet allemaal
succesvol, onder meer doordat de
informatie aan de aanbodzijde niet
dezelfde customisation meekrijgt.14 Het
ligt voor de hand dat archiefvormers het
voortouw nemen in het publiceren van
informatie en niet de archiefinstellingen;
zij kennen immers de processen, informa
tiesystemen en ketenpartners en kunnen
de vraagzijde zo goed mogelijk inschatten.
Overheden buigen zich ook over de vraag
hoe de informatie op een begrijpelijke
manier kan worden aangeboden aan het
publiek. Denk aan de 'scores' van
ziekenhuizen en scholen, die weliswaar
begrijpelijk zijn maar niet altijd
voldoende nuance kennen. Een ander
voorbeeld is het aanbieden van samen
vattingen van inspectieverslagen van
BRZO-bedrijven op BRZO+15, of het
'uitlichten' van bepaalde bedrijven in
'dossiers'. Wie bepaalt welke informatie
wordt gepubliceerd? Wordt ook status-
informatie bijgehouden (bijvoorbeeld
overtreding is beëindigd) en vindt ook
de-publicatie plaats? Hoe moet open
baarheid worden geregeld tussen
'ketenpartners' zoals de verschillende
samenwerkende overheden, die
misschien verschillende opvattingen
hebben over openbaarheid? Hoe zit het
met het recht om vergeten te worden
(Europese datarichtlijn en het verwijderen
van zoekresultaten door Google)? En
met het auteursrecht op stukken?
Actieve openbaarheid is dus nog met
veel vragen omgeven. Het Atelier 'actieve
openbaarheid' zal met deze vragen aan
de slag gaan.16
van het aantal Wob-verzoeken en meer
participatie van de burger. Verdere
juridisering is denkbaar (bijvoorbeeld
van bedrijven waarop wordt gehand
haafd). Bovendien moeten de overheden
flinke krachtsinspanningen leveren (ook
financieel), terwijl de werkelijke behoefte
niet altijd goed bekend is. Het prematuur
openbaren van 'onrijpe' informatie kan
ook het bereiken van resultaten schaden.
Het is uiteindelijk altijd de vraag of het
doel van (actieve) openbaarheid in
voldoende mate wordt bereikt, namelijk
bijdragen aan de kwaliteit van het
openbaar bestuur en participatie van de
burger. Eén zekerheid is er echter voor
de archiefvormers: informatie moet
(beter) op orde, en zo bezien is open
overheid een sterke stimulans om
daarmee aan de slag te gaan. Alleen dit
zal de kwaliteit van bestuursvoering al
verbeteren en ten goede komen aan de
dienstverlening aan burgers. De verwach
tingen ten aanzien van 'openbaarheid by
design' zijn hooggespannen, maar er zal
nog flink wat werk moeten worden
verzet voor het zover is. Bovendien
moeten er belangrijke keuzes worden
gemaakt om de ambities van de open
overheid te realiseren. De aanname dat
openbaarheid by design eenvoudig is,
lijkt niet op te gaan. Een flinke uitdaging
dus voor de archiefvormers!
1 Verdere uitwerking van dit onderwerp
is te vinden in mijn papers Openbaarheid.
Ontwikkeling van het recht op overheids
informatie in relatie tot overheidsarchieven
vanaf 1750 en Waarborgen voor het
recht op informatie op verzoek.
Vergelijkend onderzoek naar de Wet
openbaarheid van bestuur, Wet open
overheid en de Archiefwet.
16 Erika Hokke en Els van den Bent,
'Het archief uit, het atelier in: een
nieuwe vorm van kennisdeling',
Archievenblad (2014), nr. 5, pp. 16-21.
Tineke Rouschop records manager
Waterschap Brabantse Delta,
t.rouschop@brabantsedelta.nl.
nummer 8 2014 17
