KEEP
CALM
WOB WOB
WOB.
AND
een verzoek om informatie specifieke
documenten noemen die men wil inzien;
vervolgens heeft men recht op inzage
in de documenten zelf. Openbaarheid
volgens de Archiefwet vereist een goede
ordening en toegang op het archief en
duurzaam behoud van de stukken; dit
is verwoord in de wettelijke vereiste
'goede, geordende en toegankelijke
staat'.6 De Archiefwet draagt vooral
bij aan de passieve openbaarheid
van overheidsinformatie. Van actieve
openbaarmaking lijkt in eerste instantie
geen sprake, maar wellicht zou men
daar toch van kunnen spreken als
de toegangen op de archieven plus
de eventueel aanwezige digitale
archiefstukken op een website worden
aangeboden. Toezicht op de waarborgen
voor (passieve) openbaarheid van
archieven wordt gehouden door de
archiefinspecties.7
Wet openbaarheid van bestuur (Wob)
De Wob geldt net als de Algemene wet
bestuursrecht voor 'bestuursorganen';
dat zijn er minder dan de 'overheids
organen' uit de Archiefwet. Zo vallen
bijvoorbeeld de Staten-Generaal, de
Raad van State en de Algemene Reken
kamer niet onder de Wob. Het open
baarheidsregime heeft betrekking op
overheidsinformatie die is vastgelegd in
documenten, voor zover die (nog) niet
zijn overgebracht naar de archief
bewaarplaats. Of de documenten ook
archiefbescheiden in de zin der wet zijn,
is voor de Wob niet relevant, zo vallen
volgens jurisprudentie ook persoonlijke
aantekeningen van ambtenaren onder
de Wob, zodra die werkgerelateerd zijn.8
Er zijn meer beperkingen en uitzonde
ringsgronden dan onder de Archiefwet;
het belangrijkste verschil zit in de
beperking 'persoonlijke beleids
opvattingen'. De Wob geldt tot het moment
van overbrenging, ook wanneer het
archief is 'uitgeplaatst'. Dat laatste wil
zeggen dat het archief bij een archief
instelling in beheer is, maar nog niet
formeel is overgebracht.9 De Wob werkt
volgens het informatiestelsel; dat wil
zeggen dat men kan volstaan met het
noemen van de aangelegenheid waar
over men informatie wil ontvangen. Het
overheidsorgaan kan de documenten
zélf verstrekken, of kiezen voor het
verstrekken van informatie uit de
documenten. De Wob stelt geen eisen
aan de toegankelijkheid van de infor
matie. De Wob verplicht tot het actief
verstrekken van informatie over het
beleid, met inbegrip van de voorbereiding
en de uitvoering daarvan. Dit moet
gebeuren zodra dat in het belang is van
een goede en democratische bestuurs
voering. Hoe daar invulling aan wordt
gegeven, is aan het bestuursorgaan zelf.
De Wob kent geen specifieke toezicht
houder, maar geschillen worden
regelmatig aan de rechter voorgelegd.
Wet open overheid (Woo)
Indien de Wet open overheid wordt
aangenomen, vervallen de hiervoor
genoemde uitzonderingen op de over
heidsorganen. Tevens komt er uitbreiding
naar de commissie van toezicht op de
Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten
('commissie Stiekem'), de Nationale
ombudsman, semipublieke instellingen
en zelfs de koepelorganisaties van over-
heden.10 Net als nu geldt de Woo tot
overbrenging naar de archiefbewaarplaats.
De Woo kent minder uitzonderingsgronden
dan de Wob en die er zijn, vervallen
grotendeels na vijf jaar. Persoonlijke
beleidsopvattingen moeten in documenten
worden gescheiden van feitelijke infor
matie, zodat het laatste tijdig openbaar
kan worden. Daarmee ontstaat al ruim
vóór de verplichte overbrenging een
openbaarheidssituatie die vergelijkbaar
is met de Archiefwet en die tevens het
'probleem' van de vernietigbare stukken
oplost. Door een combinatie van het
informatie- en het documentstelsel
wordt de burger optimaal gefaciliteerd
bij zijn zoektocht naar informatie. Een
verplicht in te stellen informatieregister
maakt het mogelijk zelf alle inkomende
en uitgaande documenten op te zoeken
('met uitzondering van de reclamefolders')
en alle interne documenten die niet
meer de concept-status hebben. Er
wordt uitgegaan van een elektronisch
register, met directe toegang tot de
documenten door middel van hyperlinks.
Tevens blijft de mogelijkheid informatie
over onderwerpen op te vragen. Naar
een flink aantal typen stukken hoeft niet
meer te worden gezocht; die moeten
actief worden aangeboden. Denk daarbij
aan vergaderstukken, besluitenlijsten,
plannen, beschikkingen11 en beslissingen
over uitgaven hoger dan 250.000 euro.
Om te waarborgen dat de informatie
beschikbaar is, kent de Woo dezelfde
zorgplicht als de Archiefwet; de eis
'goede, geordende en toegankelijke
staat' is letterlijk overgenomen.12 En de
informatiehuishouding moet op orde
zijn: de informatie dient actueel,
nauwkeurig en vergelijkbaar te zijn.13
Het bestaande recht op hergebruik van
openbare publieke informatie (open
data) wordt uitgebreid. Om oneigenlijk
gebruik van de wet te voorkomen
(volgens VNG een groot probleem bij de
huidige Wob), wordt een anti-misbruik-
artikel opgenomen. Nieuw is het instellen
van een toezichtsorgaan voor deze
openbaarheidswet: er komt een
informatiecommissaris. De Wet open
overheid kent net als de Archiefwet een
toezichthouder, namelijk de informatie
commissaris. Hoewel hij een bredere
taak heeft, zal hij ook toezien op de
informatiehuishouding; het is nog niet
bekend hoe de twee toezichthouders
zich tot elkaar (en de archiefvormer!)
gaan verhouden.
Belangrijkste gevolgen
De overheidsorganen zullen veel
wijzigingen moeten doorvoeren, zoals
het scheiden van persoonlijke beleids
opvattingen en het beoordelen van
'kennelijk misbruik' van de wet. Als we
kijken naar het raakvlak met archivering
zien we als grote verandering de
introductie van het informatieregister.
Nadere uitwerking en datum van
nummer 8 2014 15
