Open overheid en
archieven
Actieve openbaarheid bij
de archiefvormer
Overheid
reno
Roland Bisscheroux schreef in het Archievenblad van mei 2014 over de rol van archiefinstellingen in de
'open overheid', in het bijzonder over actieve openbaarheid door vervroegde overbrenging. De relatie
'openbaarheid van overheidsinformatie' en 'archieven' is echter veel breder dan vervroegde overbrenging
en beperkt zich niet tot de archiefinstellingen.
OPEN
Wetgeving
Archiefwet
Tineke Rouschop I
OVERHEID
Juist de archiefvormers zullen in de
nabije toekomst een belangrijke rol
krijgen in het openbaar maken van
overheidsinformatie. Dit overzichtsartikel
geeft de huidige stand van zaken ten
aanzien van de relatie tussen openbaar
heid en archieven weer en biedt een
doorkijk naar enkele ontwikkelingen in
de nabije toekomst.1 De meest in het
oog springende verandering is de
verschuiving van passieve openbaarheid
(op verzoek) naar de actieve openbaar
heid (zonder verzoek). Veel overheids
rapporten, onder meer de kabinetsvisie
en het 'Actieplan open overheid', gaan
uit van de aanname dat wanneer een
overheidsorgaan zijn 'informatie op
orde' heeft, het eenvoudig mogelijk is
om informatie openbaar te maken, als het
ware 'by design'. Maar is die aanname
wel correct, is het wel zo eenvoudig?2
Net als Bisscheroux, groepeer ik de
beschrijving van de ontwikkelingen naar
de drie 'instrumenten' die de 'Visie open
overheid' noemt, namelijk wetgeving,
infrastructuur en cultuur. Wetgeving geef
ik het meeste aandacht, omdat hierin
het recht voor de burger op openbaarheid
van overheidsinformatie is verwoord. De
overheidsorganen kunnen dit niet
vrijblijvend opvatten.
De belangrijkste huidige wetten voor
openbaarheid van overheidsinformatie
zijn de Archiefwet (Aw) en de Wet open
baarheid van bestuur (Wob). Bij de
Tweede Kamer ligt een initiatiefvoorstel
voor een nieuwe openbaarheidswet: de
Wet open overheid (Woo)3, die de Wob
moet gaan vervangen. Het is nog niet
zeker dat dit wetsvoorstel ongewijzigd
wordt aangenomen, maar de bepalingen
zijn wel een vertaling van de huidige
beleidsopvattingen en -uitgangspunten,
zoals het open data-beleid.
De openbaarheid volgens de Archiefwet
geldt voor alle organen en personen,
die krachtens publiekrecht zijn ingesteld
en/of met openbaar gezag zijn bekleed.
De openbaarheid geldt alleen voor de
overgebrachte (te bewaren) archieven,
die bij de archiefvormer4 of bij een
archiefinstelling verblijven. Overbrenging
is een rechtshandeling die volgens de
wet moet plaatsvinden na twintig jaar,
maar in de praktijk komt vervroegde
of - vooral - verlate overbrenging
geregeld voor. Bij overbrenging kunnen
beperkingen aan de openbaarheid
worden gesteld, op een bepaald aantal
gronden en voor bepaalde tijd.5 De
Archiefwet kent openbaarheid volgens
het documentstelsel, in tegenstelling
tot het informatiestelsel. Anders dan
vaak gesteld, hebben deze stelsels
betrekking op de 'vraagzijde' van
informatie, niet op de 'aanbodzijde'.
In het documentstelsel moet men bij
14 2014 nummer 8
