De Rotterdamse afdeling van deze bond
is in 1900 opgericht door de vooruitstre
vende dokter Jan Rutgers (1850-1924)
en zijn vrouw Mietje Hoitsema. Rutgers
was voorzitter van de Rotterdamse
afdeling van NMB en later secretaris van
de landelijke organisatie. Rutgers
belangrijkste werk werd het toegankelijk
maken van betrouwbare anticonceptie en
kan daarmee gezien worden als voorloper
op het gebied van seksuele vrijheid.
De NMB is voor geboortebeperking als
middel tegen armoede. Ze willen de
ideeën verspreiden onder arbeiders.
Al in 1892 start Rutgers in Rotterdam
een spreekuur speciaal voor geboorte
beperking. Een paar jaar later gaat hij
niet-medici opleiden tot deskundige op
het gebied van voorbehoedsmiddelen.
Dat maakte hem niet populair bij
vakgenoten. De vooruitstrevende ideeën
van de NMB zijn tijdens het leven van
Jan Rutgers nooit populair geworden in
Nederland. In 1969 is de Rutgers Stichting
naar Jan Rutgers vernoemd. Die stichting
heeft op veel plaatsen Rutgershuizen,
consultatiebureaus voor anticonceptie.
De stukken die nu openbaar worden,
zijn de bestuursnotulen van de afdeling
Rotterdam uit de jaren 1957-1963
(www.stadsarchief.rotterdam.nl).
Bomaanslag
Boeiend is een dossier uit het politie
archief over een bomaanslag in 1938 op
de Coolsingel. Het slachtoffer is Jevhem
Konovalets uit Oekraine. Hij is de leider
van de Organisatie van Oekraiense
Nationalisten. Konovalets komt om en
twee omstanders raken zwaargewond.
Het politiedossier van deze zaak bevat
gedetailleerde omschrijvingen. Zo meldt
een agent: 'Op de plaats des misdrijfs
werden gevonden: a. tal van kleine
stukjes vleesch, blijkbaar afkomstig van
het uit elkaar gereten middengedeelte
van het lichaam van den doode; b. in
een wijden circel over het trottoir ver
spreid, tal van stukjes verwrongen blik;
c. stukken van mannenkleding,
benevens een gedragen hoed met
een Weensch merk.'
De aanslag op de Oekrainse vrijheids
strijder wordt gepleegd op klaarlichte
dag voor filmtheater Lumière. Konovalets
is net het nabijgelegen hotel Atlanta
uitgewandeld, met een doos chocolaatjes.
Dat is een cadeautje van een kennis die
hij in het hotel heeft ontmoet (in feite
een agent van de Sovjet veiligheids
dienst NKVD). De doos bevat een bom
met tijdmechanisme. Het Stadsarchief
Rotterdam heeft het Rotterdamse
politiedossier, eerder alleen op aanvraag
raadpleegbaar, nu als PDF op de website
gezet.
1.205 nummers openbaar
De Archiefbank van het Stadsarchief
Amsterdam telde op 1 januari 2014
818.999 inventarisnummers; voor
88.645 van deze nummers geldt een
beperking op de openbaarheid. Op
1 januari worden alle nummers vrij
gegeven waarvan de beperking in dat
jaar is verlopen. Zo zijn er in 2014 weer
1.205 nummers openbaar geworden.
Een voorbeeld is het Archief van het
Amsterdams Lyceum. Daar zijn nu de 87
dossiers vrijgegeven van leerlingen die
in 1914 zijn geboren.
Uit het Archief van Ajax, waar voor veel
stukken nog een openbaarheidsbeperking
geldt, zijn de eerste notulen van de
bestuursvergaderingen openbaar
geworden. Dat betreft de periode 1958
1963. En uit het archief van het COC zijn
nu alle stukken gedateerd tot en met
1983 openbaar. Voor dit archief geldt
een openbaarheidsbeperking van 30
jaar op alle documenten.
Spraakmakend nieuws
Op 'openbaarheidsdag', het jaarlijkse
moment waarop de geheimhoudings
termijn van een vracht archiefstukken
verstrijkt, werden de Britten weer wat
wijzer over de vorig jaar overleden
oud-premier. Die bleek niet erg
ingenomen met de streek die de Britse
punkband Crass haar in 1982 leverde. De
uitgesproken Thatcher-haters verknipten
geluidsfragmenten van haar en Reagan
tot een zogenaamd onderonsje. In het
nepgesprek drukt Thatcher zich zo
rabiaat uit dat, zo hoopte Crass, de
opname Thatchers herverkiezing weleens
in gevaar zou kunnen brengen. Helaas
voor alle Thatcher-haters: niemand hield
de opname voor echt, en geen krant
schreef erover.
Tijdens de openbaarheidsmaand publiceerde het Stadsarchief Rotterdam onder andere een
dossier uit het politiearchief over een bomaanslag op de Coolsingel in 1938.
Het is allemaal heel aardig, maar
spraakmakend nieuws komt - zoals
gewoonlijk - van de Engelse buren die
al langer dan wij een openbaarheidsdag
kennen. De Volkskrant schreef op
3 januari 2014: 'De toenmalige Britse
premier, wijlen Margaret Thatcher, wilde
in de jaren tachtig het leger inzetten
tegen stakende mijnwerkers, bepleitte
een Brits chemische wapensarsenaal en
joeg vruchteloos op de maker van een
geruchtmakende neptape van haar met
de Amerikaanse president Ronald Reagan.'
Het zijn nog maar drie van de opmerke
lijke feiten die nieuw openbaar gemaakte
archiefstukken aan het licht hebben
gebracht.
Redactie Archievenblad
nummer 2 2014 25
