Opvallende openbaringen
tijdens de openbaarheidsmaand
Ieder jaar opnieuw worden bijzondere archiefstukken publiekelijk beschikbaar. Tijdens 'openbaarheidsmaand'
januari trakteren steeds meer archiefinstellingen hun achterban op interessante, informatieve en soms
inspirerende verhalen. Zo worden grote en kleine geschiedenisverhalen ingekleurd.
Internationale spanning
Donderdag 2 januari 2014 meldde het
Nationaal Archief onder het kopje
'Internationale spanningen (1938)' op
de website: 'De internationale spanning
is voelbaar in het Europa van 1938.
Koningin Wilhelmina laat zich niet on
betuigd en geeft waarschuwingen over
de herbewapening van Duitsland, zo
leert een geheim verbaal in het archief
van het Kabinet van de Koningin, dat
vanaf 2 januari 2014 voor iedereen te
raadplegen is.' De NRC besteedde er
uitgebreid aandacht aan.
Het particulier archief van de Nederlandse
vlootcommandant Albert Samuel Pinke
(1894-1964) werd eveneens openbaar.
Pinke doorloopt het Koninklijk Instituut
voor Marine te Den Helder. Vervolgens
dient hij bij de onderzeedienst, en
daarna als commandant van een divisie
torpedobootjagers. Net terug uit Neder-
lands-Indië neemt hij in mei 1940 deel
aan de strijd om de Waalhaven in
Rotterdam. Na de bevrijding wordt Pinke
al spoedig benoemd tot kapitein-ter-zee
en kort daarna tot schout-bij-nacht. De
kroon op zijn maritieme loopbaan volgt
in 1947 als hij viceadmiraal wordt. Zijn
privéarchief bevat veel documenten
over de Indonesische kwestie, marine
aangelegenheden, de politionele acties
en ook memoires, artikelen en lezingen.
Te enthousiast
In het recente verleden was het NA ook
weleens te enthousiast. Zo berichtte de
NRC op 16 januari 2010 dat het NA en
het ministerie van Algemene Zaken juist
hebben voorkomen dat twee archief
stukken over de kinderen van de toen
malige koningin Juliana en prins Bernhard
openbaar zouden worden. Volgens het
NA en Algemene Zaken bevatten de
stukken informatie die de privacy kan
schaden van de vier zussen: de toen
malige prinses Beatrix, prinses Irene,
prinses Margriet en prinses Christina.
Het betreffende archiefstuk (nummer
7409) wordt in de inventaris omschreven
als 'Verslagen en notities over gesprekken
tussen de Koningin en de minister-presi
dent, 1966-1969'. Prinses Juliana was op
dat moment koningin, de premiers
waren premiers Cals, Zijlstra en De Jong.
Opmerkelijke gebeurtenissen in deze
periode waren onder meer de huwelijken
van prinses Beatrix met Claus von
Amsberg (1966) en prinses Margriet met
Pieter van Vollenhoven (1967). De rest
van de archiefmap werd overigens wel
openbaar.
Brabantse archieven
Het Brabants Historisch Informatie
Centrum (BHIC) kent voor het derde jaar
een 'openbaarheidsmaand'. Iedereen
kan nu kennisnemen van Brabantse
archieven die vanaf 2014 openbaar zijn
geworden, zoals stukken uit het archief
van de vooraanstaande Brabantse familie
Van de Mortel-de La Court. Prachtig zijn
de dagboekaantekeningen van de land
heer over zijn landgoed in Baest in
Oostelbeers in 1915-1916. Niet alleen
beschrijft hij heel mooi de natuur tijdens
de verschillende jaargetijden, bijvoor
beeld over de eendenjacht en de patrijzen
jacht. Ook worden we hier getuige van
het bombardement in Lichtervelde in
1916 in België, dat blijkbaar goed te
horen was op het landgoed.
Wie wil weten hoe het gesteld was met
de criminaliteit en de overtredingen in
Oss, krijgt daar zeker een indruk van als
hij/zij het dagrapportenboek van de
politie leest op www.bhic.nl.
Anticonceptie
Het Stadsarchief Rotterdam doet voor de
tweede keer mee. Dit jaar zijn er onder
meer delen van het archief van de
Nieuw-Malthusiaanse Bond (NMB)
vrijgekomen, tegenwoordig beter
bekend als de NVSH, de Nederlandse
Vereniging voor Seksuele Hervorming.
Redactie Archievenblad I
De Archiefwet 1995 bepaalt dat docu
menten van overheidsinstellingen na
twintig jaar worden overgedragen aan
het historisch archief. Ruim 95 procent
van de overgedragen stukken is direct in
te zien. Voor de rest geldt een beperking
op de openbaarheid, meestal omwille van
de privacy van nog levende personen.
Over particuliere archieven maken
archiefinstellingen speciale afspraken
met de schenkers. De beperkingen gelden
altijd voor een van tevoren vastgestelde
periode. En dus worden er jaarlijks
nieuwe archieven openbaar. Steeds
meer archiefinstellingen besteden daar
aandacht aan, het Nationaal Archief
(NA) voorop.
24 2014 nummer 2
