Schuiven tussen theorie
en praktijk
In 1999 stelde een aantal vakgenoten in het eerste S@P-jaarboek vast dat er sprake was van een pa
radigmaverandering in de archivistiek. De bestaande archivistische theorie, modellen en terminologie
zouden de digitale praktijk niet meer kunnen vatten. Nu, 15 jaar later, is het tijd om terug te kijken op
die boodschap uit 1999. Op het seminar 'Paradigm shift! Shifting minds and practices in record kee
ping?' bij het Nationaal Archief reflecteerden nationale en internationale sprekers op de destijds aan
gekondigde paradigmaverandering. Dirk Emans blikt terug op het seminar en Otto van der Meij doet
verslag van de paneldiscussie die op de lezingen volgde.
Verschuiving
In de jaren na 1999 is veel gediscussieerd
over de richting en het tempo van de
ontwikkelingen van het vak. Het 'Ten
geleide' uit het S@P-jaarboek 1999
stelde al dat de archivistiek steeds
internationaler wordt en dat digitalisering
leidt tot nieuwe perspectieven en
impulsen. Op die ontwikkelingen heeft
de individuele archivaris maar zeer ten
dele directe invloed. In het algemeen
geldt al dat de wereld om hem heen in
hoog tempo kleiner is geworden en
tegelijkertijd vele malen sneller. Die
twee bewegingen maken dat de
archivaris van nu zich in een nog hoger
tempo moet ontwikkelen om zichzelf en
Stand van zaken
Waar staan we nu als vakgebied met de
verschuiving van het paradigma? Om die
discussie te voeden, nodigde het
Nationaal Archief een aantal collega's uit
om hun licht te laten schijnen op deze
vraag. Het seminar dat op 27 januari is
gehouden in het Nationaal Archief had
als titel 'Paradigm shift! Shifting minds
and practices in record keeping?' Het
vraagteken in de titel geeft duidelijk aan
dat we een stand van zaken op wilden
maken en niet zo zeer vast wilden stellen
dat de paradigmaverschuiving al werkelijk
plaats heeft gevonden.
Sprekers tijdens het seminar waren
Barbara Reed (directeur en hoofdconsul
tant bij Recordkeeping Innovation Pty
Ltd., Australië), Cassie Findlay (project
manager digitale archieven, State
Records New South Wales, Australië),
John McDonald (executive director of
Information Management Consulting and
Education, Canada), Charles Jeurgens
(hoogleraar Archivistiek, Universiteit
Leiden) en Hans Hofman (onafhankelijk
consultant). Voor Hans Hofman markeerde
dit seminar zijn afscheid van het Nationaal
Archief wegens het bereiken van de
pensioengerechtigde leeftijd. Hofman
Nieuwe realiteit
Tegenstrijdig
John McDonald stelde vast dat het vak al
drie decennia volop bezig is om greep te
krijgen op het digitale archief. Toch,
aldus McDonald, heeft de paradigma-
Dirk Emans en Otto van der Meij
Aan het einde van de jaren '90 van de
vorige eeuw woedde in de Nederlandse
archivistiek een wetenschappelijke
discussie die ingrijpende veranderingen
teweeg heeft gebracht. Niet alleen in
theorieën en methoden van de archief
wetenschap, maar ook in de omvang
van het archivistische domein, in de
maatschappelijke betekenis van het vak,
in de manier waarop archivarissen hun
beroep uitoefenen en in de wijze waarop
zij zich als professie organiseren. Dit
alles gevoed door een paradigma
verandering binnen de archivistiek. Een
verandering die in de jaren daarvoor
was ingezet.
het vak relevant te houden. Dat is
de werkelijke paradigmaverschuiving.
blijft echter actief in de archiefsector
want hij zet zijn werkzaamheden voort
als onafhankelijk consultant.
Tijdens het seminar besprak Charles
Jeurgens in de eerste plaats de termen
'paradigma' en 'paradigmaverschuiving'
zoals die door archivarissen beleefd en
gebruikt worden. Hij concludeerde dat
de paradigmaverandering zelf voor
sommigen belangrijker lijkt te zijn dan
het aangaan van de uitdagingen die de
nieuwe archivistische realiteit ons stelt.
Waardering bijvoorbeeld, is fundamen
teel veranderd en archivarissen laten na
de consequenties van die verandering
aan te pakken.
Cassie Findlay ging meer in op wat nodig
is om een relevante rol te kunnen blijven
spelen in de informatiehuishouding. We
moeten vooral dingen niet meer doen,
zoals 'putting things in systems' en
'banging on about disposal (and get
back to appraisal)'. Archivarissen
moeten met oplossingen komen en
verder kijken dan hun eigen domein.
16 2014 nummer 2
