Uitgelezen
Laag pitje
Gebrek aan bronnen
Context
S. Groenveld, Constantijn Huygens op
dienstreis. Zijn verslag van een tocht
naar Eindhoven en Spa, Luxemburg
en Meurs, 1654
Uitgeverij Verloren (Hilversum, 2013),
ISBN 978-90-8704-365-0, 140 pp.,
19,00.
Vanwege het 'Huygensjaar 2013',
georganiseerd rond de tentoonstelling
'Constantijn en Christiaan Huygens - Een
Gouden Erfenis' in de Grote Kerk in Den
Haag, zag dit niet eerder gepubliceerde
reisverslag van Constantijn Huygens het
licht. Bezorger is Simon Groenveld,
emeritus-hoogleraar geschiedenis, en
voor veel lezers van het Archievenblad
een oude bekende als welbespraakt
docent aan de Archiefschool. Het
reisverslag is afkomstig uit het archief
van de Nassause Domeinraad, dat wordt
bewaard in het Nationaal Archief.
Hoewel de flaptekst anders suggereert,
is het reisverslag geen recente ontdek
king. Groenveld meldt dat in 1987 de
basistranscriptie werd gemaakt door
Ariëla Netiv.
Constantijn Huygens was sinds 1630 lid
van Nassause Domeinraad, die tot taak
had de goederen van de Oranje-Nassaus
te beheren. In de beginjaren van zijn
lidmaatschap stonden zijn werkzaam
heden voor de raad op een laag pitje,
vanwege zijn andere functie als
persoonlijk secretaris van stadhouder
Frederik Hendrik en korte tijd van
Willem II. Na de dood van de laatste in
1650 was de Nassause Domeinraad
Constantijns enige werkkring. In het
kader daarvan trok hij in de zomer van
1654 naar het zuiden, om de goederen
van ambteloos kleuter Willem III rond
Eindhoven, Luxemburg en Meurs te
inspecteren en te kijken of het mogelijk
was de opbrengsten eruit te vergroten.
Vanwege de oorlogshandelingen waren
de gebieden in de Spaanse Nederlanden
decennialang slecht bereikbaar geweest,
en de inkomsten laag.
De Luxemburgse goederen, Vianden,
Dasburg, Sankt Vith en Bütgenbach, nu
deels in Duitsland en België gelegen,
besloegen een bijzonder bosrijk gebied
in de Ardennen. Vandaar dat Huygens
vooral de mogelijkheden op het gebied
van de houtverkoop onderzocht. Dat
de wegen slecht waren en de hellingen
steil, lag in de lijn der verwachting,
maar van de transportmogelijkheden
over de rivier de Sauer had Huygens zich
meer voorgesteld. Zowel de wisselende
waterstanden als de 'menichte van
bochten ende krompten daer mede sy
tusschen de Boschen ende klippen is
swierende' maakten het lastig. De
vraagprijs voor een boom kon dus niet
erg hoog zijn, wilde hij de rompslomp
en de kosten rond het vervoer aan de
koper overlaten. Desondanks achtte hij
de stimulering van de verkoop de moeite
waard.
Al lezende raak je natuurlijk wel
benieuwd of zijn inspanningen later iets
hebben opgeleverd. Helaas moet
Groenveld constateren dat dit bij gebrek
aan bronnen moeilijk is vast te stellen.
Noch de bijlagen waarnaar Huygens in
zijn verslag verwijst, noch correspon
dentie met de bezochte gebieden zijn
bewaard gebleven, net zo min als de
thesauriersrekeningen tot 1673. Het
archief van de raad uit die tijd is in zijn
algemeenheid nogal fragmentarisch,
waarbij het een gelukkig toeval lijkt dat
het verslag zelf er nog is.
Voor de uitgebreide inleiding maakt
Groenveld dankbaar gebruik van vele
andere bronnen, waaronder Huygens'
uitgegeven dagboek en briefwisse-
lingen, maar ook van die van zijn
meereizende zoons. Hierdoor komen we
dingen te weten die Huygens zelf
onbesproken laat, zoals details van zijn
tussentijdse verblijf van bijna een
maand in Spa.
Achterin zijn de gedichten opgenomen
die Huygens tijdens zijn reis geschreven
heeft. Die waren eerder gepubliceerd,
maar kunnen tegen de achtergrond van
het reisverslag nu beter in hun context
worden geplaatst. Zo krijgen Huygens-
liefhebbers uit verschillende disciplines
een geïntegreerd beeld van zowel
Huygens de ambtenaar, als Huygens
de dichter.
De uitgave bevat een kaartje van het
Luxemburgse deel van de reis en ook
anderszins wordt de lezer geografisch
steeds goed geïnformeerd. Maar
waarom Huygens' kasteeltje Hofwijck
zomaar van Voorburg naar Rijswijk
verplaatst is?
Floortje Tuinstra redacteur Archieven
blad en vakspecialist Archieven bij Het
Utrechts Archief.
H. van Engen, G. Janssens, G. Kwanten
en K.M. Pompe, Archives without
borders. Proceedings of the Internatio
nal Congress in The Hague, August
30-31, 2010
Vlaamse Vereniging voor Archief-
Documentatie i.s.m Koninklijke
Vereniging van Archivarissen in
Nederland (Antwerpen, 2012), Archief-
kunde 12, ISBN 9789072679369, ill., 388
pp., 30,00.
nummer 10 2013 49
