verantwoording afleggen, controleerbaar
rechtsverkeer en handhaving van de wet.
Een goed bestuur kan niet zonder een
betrouwbare administratie. BARM draagt
die boodschap uit.
De Nobelprijswinnaars North (USA, 1990)
en Amartya Sen (India, 1998) en de
Peruaanse ontwikkelingseconoom
Hernando de Soto hebben gewezen op
het belang van corruptiebestrijding,
doorzichtigheid en controleerbaarheid van
procedures in het publieke leven en de
betrouwbare, aan democratische controle
onderhevige administratie en archief
vorming. De Soto wees er ook op hoezeer
elites hun belangen bewaken door hun
eigendomsregistraties af te schermen.
Dit wordt de 'glazen stolp' genoemd,
waar men de grote arme massa met haar
economie zoveel mogelijk buiten wil
houden. Daarbij komt dat deze structuur
ook van buitenaf - door internationaal
opererende multinationals - in stand
wordt gehouden. In een 'detentie
economie' is van vrije prijsvorming voor
de verhandeling van de voor export
bestemde goederen en goede arbeids
omstandigheden geen sprake (denk aan
kleding en de diverse rampen in
Bureaucratische rompslomp
Geheugen en geweten
Archieven dienen het geheugen en
geweten van de samenleving. Dat besef
was zelfs aanwezig in de prille staat
Bangladesh. In 1973, enkele maanden
na de onafhankelijkheid van Bangladesh,
werd een Nationaal Archief opgericht,
vooral door toedoen van een bibliothe
caris, dr. K.M. Karim (1933). In twee
winkelpanden aan New Elephant Road,
even ten noorden van het oude centrum
van Dhaka, werd een massa archief
bescheiden gestald en een studiezaal
ingericht. De archiefstukken waren
afkomstig van het 'Secretariat' (departe
mentale organisatie van het voormalige
provinciebestuur van Oost-Pakistan met
stukken van de voorganger daarvan, het
provinciale bestuur van Bengalen onder
de Britse overheersing). De jaarverslagen
laten zien met hoeveel inzet en toewijding,
Vergadering BARM in het Nationaal Achief in Dhaka, 16 januari 2007. Op de agenda staat de oprichting van
de Archief Vereniging Bangladesh. Professor Sharifuddin Ahmed spreekt de vergadering toe.
SigfriedJanzing geeft tekst en uitleg over het
Stadsarchief Gouda aan leerlingen van de Girls
Highschool Savar (27 januari 2013). Hij deed
dat als deelactiviteit in het project 'Information
Literacy', bedoeld om de vaardigheid van
informatieverwerving te versterken. Daarin
past naast bibliotheekgebruik ook het benutten
van archiefbronnen.
Floor Geraedts voert archiefoverleg tussen
de archiefstukken van het Nationaal Archief
(Dhaka, 2008).
textielfabrieken).
Vergunningverlening door de overheid via
heldere procedures en toezicht verkleint
de kans op geknoei - met extra douceur
tjes voor de ambtenaar of bestuurder - en
de willekeur in handhaving van wetten
aanzienlijk. Ofwel: openbare en controleer
bare archiefvorming dus.
In grote delen van de 'Derde Wereld'
ontbrak tijdens de postkoloniale fase een
gezonde bureaucratische traditie: weinig
inheemse ambtenaren hadden een via
generaties opgebouwde kennis en
positieve waardering voor de bureaucratie.
'Bureaucratische rompslomp' was het
werk van 'dorre klerken' die in onder
geschiktheid hun koloniale meesters
moesten dienen. Het hoge koloniale en
uitheemse ambtenarenkader voelde zich,
net als hun inheemse opvolgers uit de
politieke en intellectuele elite van na
de onafhankelijkheid, uiteraard te hoog
verheven om zich bezig te houden met
het laag aangeslagen papierwerk.
Daarnaast is het aankondigen van
voedselprogramma's, woningprojecten,
bruggenbouw en - vooral - strijd tegen
corruptie veel spectaculairder en meer
'mediageniek' dan het monnikenwerk
van het ontwerpen en uitvoeren van
registratie en archiefbeheer om die
grootse trajecten ook echt vast te leggen
en controleerbaar te houden.
Dat in de traditie van de ontwikkelings
samenwerking (nu zo'n halve eeuw oud),
van de kant van de donorlanden, ook
Nederland, het belang van registratie
en archiefbeheer voor het zuiver en
doelmatig maken van het publieke
bestuurs- en rechtsverkeer pas nu
onderkend wordt, heeft te maken met
de aanwezigheid van een goed toegeruste
registratie- en archiveringspraktijk in de
'Eerste Wereld'. In onze archieven wijzen
de alom aanwezige rekeningen van
stadsbesturen, regentencolleges van
gasthuizen, kloosters enzovoorts op een
traditie die al meer dan zes eeuwen oud
is. De relatie tussen archiefbeheer en
controleerbaarheid en doelmatigheid is
voor ons zo vanzelfsprekend dat het
verband zijn opvallende betekenis is
kwijtgeraakt, in elk geval voor bestuur
ders, managers, en het overgrote deel
van niet-archiefmensen in het algemeen.
In het kader van de digitale informatie
huishouding is er juist weer aandacht
ontstaan voor het nut en de noodzaak
van een goede archiveringspraktijk.
nummer 10 2013
27
