De archiefervaring van
Erik Visscher
De eerste keer dat ik een archiefinstelling bezocht, maakte de
meeste indruk. Ik deed als student Turkse taal en cultuur onderzoek
in het Algemeen Rijksarchief. Ik zocht de originelen van in de
negentiende eeuw gepubliceerde brieven van Cornelis Haga
(1578-1654) in het archief van de Staten-Generaal. Haga was de
eerste gezant van de Republiek der Verenigde Provincies in het
Ottomaanse Rijk, Turkije. Het kostte vooral moeite om te begrijpen
waar ik moest zoeken, maar toen dat eenmaal gelukt was vond ik
de brieven snel.
Het onderzoek - en de afgelegde route
ernaartoe - bracht mij op het idee dat ik
in een archief zou willen werken. De
Rijksarchiefschool was een logische
volgende stap. Juist in deze periode, het
was midden jaren 1990, werd de school
echter opgeheven. Uiteindelijk heb ik de
studie Archiefwetenschap aan de
Universiteit van Amsterdam gevolgd.
Cornelis Haga was een Schiedammer.
Toevalligerwijs kwam ik ook in deze stad
terecht, bij het gemeentearchief. Sinds
2003 heb ik daar verschillende functies
gehad en in 2009 kreeg ik (onder meer)
archiefinspectie als taak. Mijn eerste
bezoeken als inspecteur bracht ik aan
Woonplus Schiedam, dat zich tegen
woordig een 'maatschappelijk betrokken
vastgoedonderneming' noemt. Woonplus
heeft diverse woningbouwverenigingen
Uitsnede van een bouwkundige tekening van
Bleekerstraat 19-21, omstreeks 1930
(Gemeentearchief Schiedam, Archief
Gemeentelijke Woningdienst, inv.nr. 21).
en een aantal gemeentelijke diensten als
rechtsvoorganger. De vermoede
aanwezigheid van overheidsarchief was
de reden om er langs te gaan.
Inderdaad bevatte het archief van
Woonplus nog veel materiaal van de
rechtsvoorgangers. Dit is inmiddels
geschonken aan respectievelijk overge
bracht naar het gemeentearchief. Het
- in mijn ogen - interessantste archief
bestanddeel betreft stukken van de
Gemeentelijke Woningdienst. Het zijn
opnames van panden in slechte staat uit
ongeveer 1930, inclusief bouwkundige
tekeningen. Deze opnames zijn vervaar
digd in het kader van het bouw- en
woningtoezicht en dienden om zo nodig
onbewoonbaarverklaringen af te geven.
Ze geven een beeld van de armoedige
woonomstandigheden waarin een deel
van de Schiedammers leefde. Schiedam
was in 1854 de eerste gemeente in
Nederland met een bouwverordening.
De slechte woonomstandigheden waren
daar de aanleiding voor. De vroege
regelgeving voorkwam niet dat er rond
1930 nog veel krotten waren.
De stukken gaan onder meer over
woningen aan straten die niet meer
bestaan. Een van die straten is de
Bleekerstraat. Over de woningen in deze
straat, die parallel aan de Kreupelstraat
lag, werd geconstateerd: 'De ligging dezer
woningen is zeer ongunstig. Het zonlicht
kan slechts in het gunstigste jaargetijde
en dan nog zeer spaarzaam toetreden, dit
dan nog slechts in een paar woningen.
De muren zijn oud en zilterig, waardoor
deze woningen vochtig en duf zijn
Op het dak van de ABC-parkeergarage, ter
hoogte van de vroegere Bleekerstraat. Op de
achtergrond de Grote Kerk, waar Cornelis Haga
is begraven (foto Jan van Kampenhout,
Gemeentearchief Schiedam).
geworden. Ook de toestand der privaten
is zeer onhygiënisch. Deze woningen zijn
uitgeleefd, het onderhoud is slecht.
Verbeteringen zijn niet meer mogelijk.'
Ik heb nu iets verteld over de inhoud van
een archief, maar als archiefinspecteur
zie ik eigenlijk weinig archiefstukken. In
die zin heb ik weinig archiefervaringen.
Als inspecteur heb je vooral te maken
met documenten over archieven, zoals
vernietigingslijsten en verklaringen van
overbrenging. Archiefinspectie brengt mij
vaker in aanraking met archiefrecht en tal
van kwesties, zoals: is het toegestaan
akten van de Burgerlijke Stand vervroegd
over te brengen naar de archiefbewaar
plaats? Ik heb me laten vertellen dat het
mag, maar ik betwijfel dat nog. Het
Burgerlijk Wetboek (boek 1, artikel 17a)
bepaalt dat de overbrenging naar de
archiefbewaarplaats plaatsvindt 'eerst' na
het verstrijken van honderd, vijfenze
ventig en vijftig jaar voor respectievelijk
geboorte-, huwelijks- en overlijdensakten.
Verzeild in discussies uit de praktijk van
archiefinspectie, lijkt het dat ik ver
verwijderd ben geraakt van Cornelis
Haga. Toch valt dat alleszins mee. Vorig
jaar mocht ik nog bijdragen aan de
totstandkoming van een biografie over
hem. Voer voor uitvoerige discussies in
het Gemeentearchief Schiedam, in de
stad van Cornelis Haga.
Erik Visscher beleidsmedewerker
Gemeentearchief Schiedam.
JSL AH SS KM
nummer 8 201 3 5
