Symbolische waarde
Verplichtingen?
Gebrek aan respect
Noten
Oren Lyons werd op de kade opgewacht
door Rob de Vos, de Nederlandse consul-
generaal in New York, en zijn vrouw.
Met een handdruk bevestigden ze de duur
zaamheid van de goede betrekkingen.
Lyons had de wampum meegenomen
en vertoonde hem later die dag op
televisie.
Of het verdrag nep is of niet en of de
wampum inderdaad uit 1613 dateert doet
er voor Oren Lyons niet toe, en voor zijn
mede-Irokezen en andere belangheb
benden evenmin. Voor hen staat niet de
bewijswaarde maar de symbolische
betekenis van tekst en wampum centraal.
Zij gaan ervan uit dat er een verdrag is
geweest, of dat nu kan worden bewezen
of niet. Met dat verdrag onderbouwen ze
hun nationale identiteit en hun politieke
claims. Ze worden daarin gesteund door
blanke Noord-Amerikanen die zich
schamen voor het gedrag van hun
Europese voorouders. Milieuactivisten voor
wie het verdrag van 1613 symbool staat
voor duurzaamheid en rentmeesterschap,
en leden van de vredesbeweging die zich
- gecharmeerd van de twee parallelle
rijen op de wampum die vreedzame
co-existentie zouden symboliseren - het
verdragverhaal en zijn symbolen hebben
toegeëigend. De wampum 'explains our
responsibilities to coexist together in
peace and friendship, respect sovereignty,
and to take care of the environment' en
leert ons 'that we live in the river of life
and we all need to take care of it'.
Nederlanders worden als partij in het
verdrag aangemerkt en laten zich dat
graag aanleunen, of ze nu Van Loon,
Gehrels of Ton Regtien heten.
De Volkskrant publiceerde op 3 januari
een stuk van Serv Wiemers, drs. Interna
tionaal Recht, onder de titel 'De Indianen
rekenen terecht op Nederland'. Wiemers,
in 2010 kandidaat-Kamerlid voor de PvdA,
riep hierin de Nederlandse regering op om
zijn verplichtingen na te komen die
voortvloeien uit het verdrag van 1613: ze
moest de paspoorten erkennen die door
de Irokese Federatie werden uitgegeven.
In Neder-L. Elektronisch tijdschrift voor de
neerlandistiek, wezen Harrie Hermkens,
Jan Noordegraaf en Nicoline van der Sijs
hem erop dat onze regering aanspraken of
verplichtingen die uit de verdragstekst
zouden voortvloeien gevoeglijk naast zich
Afvaardiging van de 'National Council of Chiefs', bijeengekomen om de Two Row Wampum-
manifestatie kracht bij te zetten. Tweede van links is Irokees opperhoofd Oren Lyons: 'We need to set
aside our differences. Now is the time for people to come together and act to protect and heal
our environment. If we do not act now, no matter what we do it will be too late'
(foto www. adirondackalmanack. com).
neer kan leggen en dat dat helemaal niet
erg is, omdat de Irokezen ook zonder een
vervalst verdrag menselijk kunnen worden
behandeld. Kort daarna verkondigde
Wiemers zijn standpunt met nog meer
politieke verontwaardiging in een
radio-uitzending van Casa Luna.1
Hoewel elk geschreven bewijs voor de
sluiting van het verdrag van 1613
ontbreekt, is het best mogelijk dat er een
dergelijk verdrag is gesloten. De heden
daagse Irokezen leren uit een orale
traditie, die voor het eerst halverwege de
zeventiende eeuw is gedocumenteerd,
dat hun voorouders lang geleden met de
Nederlanders zijn overeengekomen om
elkaars onafhankelijkheid te respecteren
en zich naast elkaar te ontwikkelen,
zonder in elkaars vaarwater te zitten.
In het debat draait het dus ook om de
vraag wat de historische waarde is van
orale bronnen vergeleken met schriftelijke
bronnen.
Het debat over het verdrag van 1613
wordt gevoerd op het raakpunt van
wetenschappelijk onderzoek en politiek
engagement. In zo'n context worden
tegenwoordig al gauw - zo stellen de
redacteuren van het Journal of Early
American History - de waarde en de
onafhankelijkheid van het wetenschappe
lijk onderzoek in twijfel getrokken. Veel
verklaringen over de bronnen zijn niet
gebaseerd op wetenschappelijke
historische kennis. Lezers die commentaar
leveren op de nieuws- en opinieberichten
leggen geen enkel respect aan de dag
voor wetenschappelijke verschillen van
opvatting en maken er dikwijls een
persoonlijke aanval van. Wetenschap is
ook maar een opinie.
Dé waarheid over het verdrag van 1613
zullen we waarschijnlijk nooit te weten
komen. De historicus en de archivaris die
het authentieke zoeken in de formele
eigenaardigheden van het object zullen
daar anders over denken dan degenen
voor wie authenticiteit beleving is en het
verhaal over de wampum en het verdrag
als erfgoed beschouwen. Twee waar
heden naast elkaar: dat is het moeilijkste
wat er is, zeker als er zulke grote politieke
belangen in het geding zijn.
1 http://www.radio1.nl/
items/71464-serv-wiemers-over-het-
nederlandse-verdrag-uit-1613-met-de-
irokezen
Theo Thomassen hoogleraar Archief
wetenschap aan de Faculteit der
Geesteswetenschappen van de
Universiteit van Amsterdam (UvA).
14 2013 nummer 8
