in de eigen collectie
VX
- l V*
Het aankomende jaar zal in heel wat landen in het teken staan van de herdenkingen van de Eerste
Wereldoorlog (1914-1918). Nederland bleef neutraal en om die reden heeft het idee postgevat dat
er in ons land niet veel gebeurd is in die bewogen periode. Niets is minder waar.
Ongestraft
de Stichting een oproep aan de Neder
landse archieven uitgaan om hun
1914-1918 materiaal te inventariseren en
indien mogelijk te digitaliseren. Diverse
archiefinstellingen hebben hun beschreven
materiaal al toegankelijk gemaakt, zoals
het Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis (IISG)1, de Zeeuwse
archieven2 en heemkundekring Amalia van
Solms3.
Digitaliseringsprojecten
Ook op Europees niveau voeren veel
landen de komende jaren grootschalige
digitaliseringprojecten uit, om allerhande
bronnen over de oorlogsjaren voor een
groot publiek beschikbaar te maken.
Zeventien Europese instellingen hebben
zich verenigd in het project 'European
Newspaper', dat tot doel heeft de kranten
van 1914-1918 te digitaliseren. Dit is een
onderdeel van het overkoepelende project
'Europeana Collections 1914-1918'. Het
uitgangspunt daarvan is 'to create a
substantial digital collection of material
from national libraries and other partners
from eight countries that found themselves
on different sides of the historic conflict'. In
de 'Projectenbank' van Digitaal Erfgoed
Nederland is in september 2012 een
WO I-gerelateerd project opgenomen:
'European Film Gateway 1914-1918'.4
Schat aan onontdekt materiaal
seerde nijverheidstentoonstellingen.
Stichting 100 Jaar Nederland en de Eerste
Wereldoorlog hoopt via haar website5 een
landelijk overzicht te geven van het beschik
bare materiaal van de Eerste Wereldoorlog.
Archiefinstellingen kunnen een beroep
doen op haar kennis en contacten bij de
ontsluiting van het materiaal (contextuali-
sering). Bovendien kan de Stichting des
gewenst een rol spelen bij het leggen van
contacten in het buitenland. Net als
honderd jaar geleden kunnen we de Eerste
Wereldoorlog ook nu niet negeren.
Noten
1 http://socialhistory.org/nl/collecties/
vluchtelingen-nederland-1914-1918
2 http://www.geschiedeniszeeland.nl/
tab_themas/themas/eerste_wereldoorlog
3 http://www.dodendraad.org
4 http://www.den.nl/project/502/
EFG1914---European-Film-Gateway
5 http://www.100jaarnederlandenwo1.nl
Ron Blom en Paul Moeyes I
Nederland wilde de oorlog wel negeren,
maar de oorlog negeerde Nederland niet.
Het neutrale België werd in augustus 1914
door de Duitse legers onder de voet
gelopen en in die eerste oorlogsmaanden
kwamen naar schatting één miljoen
Belgische vluchtelingen de Nederlandse
grens over. In hun kielzog volgden nog
eens duizenden Belgische, Britse en Duitse
militairen die volgens het internationaal
recht voor de duur van de oorlog moesten
worden geïnterneerd. Het Nederlandse
leger bleef ruim vier jaar lang op volledige
oorlogssterkte gemobiliseerd, maar die
mobilisatie ontregelde het maatschappelijk
leven en kostte de schatkist kapitalen. In
grote delen van ons land werd het democra
tisch bestel opgeschort omdat het militair
bestuur de macht voor de duur van de
oorlog overnam.
Bovendien raakte Nederland verstrikt in
een steeds grimmigere economische
oorlogsvoering. Duitsland wilde de bevoor
rading van Engeland voorkomen en
torpedeerde daarom koopvaardijschepen
die op Engeland voeren, ook neutrale
Nederlandse. Engeland probeerde Duitsland
te verstikken door middel van een handels
blokkade en Nederland werd daar onder
deel van. In de loop van de oorlog
begonnen de Britten steeds meer de
Nederlandse in- en uitvoer over zee
te regelen. De Nederlandse regering
traineerde, protesteerde en fulmineerde,
maar liet het uiteindelijk ongestraft
gebeuren. Want Nederland was neutraal
en wilde actieve deelname aan de oorlog
koste wat kost vermijden.
De stichting '100 Jaar Nederland en de
Eerste Wereldoorlog' spant zich in om deze
periode in de Nederlandse geschiedenis
duidelijker in kaart te brengen. Eerder liet
In de Nederlandse archieven moet nog een
schat aan onontdekt materiaal te vinden
zijn, zoals dagboeken of brieven van
gemobiliseerde militairen, de administra
ties van de vele steuncomités, en 'grijze
literatuur' zoals brochures en pamfletten.
In musea liggen wellicht kunst- en gebruiks
voorwerpen die naar Nederland gevluchte
Belgen maakten en die aan het publiek
getoond werden op speciaal georgani-
Een trein met Belgische vluchtelingen komt aan
op het Centraal Station in Amsterdam, 1914 (foto
Bernard F Eilers; coll. Stadsarchief Amsterdam).
Ron Blom medewerker Stadsarchief Amster
dam, rblom@stadsarchief.amsterdam.nl.
Paul Moeyes auteur van Buiten Schot.
Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog
1914-1918, p.moeyes@hva.nl.
34 2013 nummer 7
