Uitgelezen
J*
J
Jos van Heel e.a., Een wereld van
verzamelaars en geleerden. Gerard
en Johan Meerman, Willem van
Westreenen en Pieter van Damme en
hun archieven
Uitgeverij Verloren (Hilversum, 2012),
ISBN 978-90-8704-285-1, 333 pp.,
35,00.
2) Biografische portretten van de
verzamelaars en archiefvormers Gerard
Meerman, Johan Meerman, Willem van
Westreenen en Pieter van Damme;
3) Een uitgave van autobiografische
aantekeningen van Johan Meerman, met
een uitgebreide wetenschappelijke
annotatie; 4) Een bibliografisch overzicht
van de werken van de voornoemde
verzamelaars en Anna Cornelia Mollerus,
echtgenote van Johan Meerman;
5) De inventaris van de archieven van
de families Van Westreenen en Meerman
(en aanverwante families) en het
persoonlijk archief van Pieter van
Damme.
Bijzondere collectie
Rechtsgeleerde Gerard Meerman ver
zamelde aanvankelijk vooral op het
gebied van het Romeins recht, zowel
gepubliceerde als ongepubliceerde
bronnen. Nadien verzamelde hij alles
wat maar enigszins zijn interesse
opwekte. Zo kocht hij in 1765 de gehele
handschriftenverzameling van het
Jezuïetencollege te Parijs. Meer dan 900
handschriften kon Meerman in dat jaar
aan zijn toch al omvangrijke bibliotheek
toevoegen. De speciale belangstelling
van Gerard Meerman had vooral het
ontstaan van de boekdrukkunst. In zijn
monumentale Haagse woning (op de
plaats waar nu het moderne gebouw
van het ministerie van Financiën staat)
waren vier grote vertrekken als bibliotheek
ingericht. Gerard Meerman correspon
deerde met geleerden in heel Europa en
bezocht vele buitenlandse bibliotheken.
Zelf stelde hij regelmatig boeken en
handschriften uit zijn verzameling ter
beschikking aan onderzoekers. Na zijn
dood bouwde zoon Johan de boeken
collectie van zijn vader uit. Zijn belang
stelling had vooral de middeleeuwse
geschiedenis van Nederland en land- en
reisbeschrijvingen. Johan reisde veel en
graag. Van de meeste van zijn reizen is
een verslag bewaard gebleven.
In Nederland stond Johan Meerman aan
de wieg van instellingen als het huidige
Rijksmuseum in Amsterdam, de Koninklijke
Uitvoerig en gedetailleerd
Centraal staat in het boek de inventaris
van de archieven van de families Van
Westreenen en Meerman en het
Het Haagse 'Museum Meermanno Huis
van het boek' is mij vooral bekend
vanwege de schitterende collectie
middeleeuwse handschriften en vroege
drukken. Het museum is ontstaan na de
dood van baron Willem Hendrik Jacob
van Westreenen van Tiellandt (1783
1848). Hij liet zijn omvangrijke verzame
lingen na aan de Nederlandse Staat. Het
woonhuis van Van Westreenen aan de
Prinsessegracht in Den Haag is vervolgens
in 1852 als museum ingericht. De basis
van de museumcollectie vormen de
verzamelingen van de drie grote boeken
verzamelaars, Gerard Meerman (1722
1771), zijn zoon Johan Meerman
(1753-1815) en Johans achterneef baron
Willem van Westreenen. Het museum is
nu vooral beroemd als het oudste
boekenmuseum ter wereld. Minder
bekend is dat in het museum ook de
familiearchieven van de stichters Van
Westreenen en Meerman nog aanwezig
zijn. Over de archiefcollectie verscheen
het boek Een wereld van verzamelaars
en geleerden. Gerard en Johan
Meerman, Willem van Westreenen en
Pieter van Damme en hun archieven.
Deze indrukwekkende studie valt in vijf
onderdelen uiteen: 1) Een inleiding van
Rudi Ekkart waarin het belang van de
archiefstukken wordt benadrukt;
ÜEN WEHKt.D
VA N V£g/-AMELA SUS
J"M lJII.I.ï HEïhS
I j jJ pii r *U1 Ik-i-VIIi
i u V -iiiHTr rn
rWin ian lliianv m
s
Akademie van Wetenschappen en de
Koninklijke Bibliotheek.
Ook Willem van Westreenen was een
bibliofiel en een typische negentiende-
eeuwse verzamelaar. Hij bracht de
bijzondere collectie van het museum
bijeen. Niet alleen boeken hadden zijn
belangstelling, maar ook voorwerpen uit
de Egyptische, Griekse en Romeinse oud
heid, familieportretten en reissouvenirs.
De briefwisseling tussen Van Westreenen
en de muntenverzamelaar Van Damme
geeft een goed beeld van de vriend
schap tussen beide mannen en over Van
Westreenen als verzamelaar. Al blade
rend door het boek Een wereld van
verzamelaars en geleerden bekroop mij
een 'pak van Sjaalman'-gevoel; de
studie bevat - behalve een inkijk in het
familieleven van de verzamelaars en
vele aantekeningen van genealogische
aard - ook een schat aan informatie over
de achttiende- en negentiende-eeuwse
contacten tussen geleerden in West-Europa.
nummer 6 2013 35
