Voor vernietiging vatbaar?
Kansen en bedreigingen
voor particuliere archieven
In 2007 werd door de Commissie Waardering en Selectie het rapport Gewaardeerd verleden.
Bouwstenen voor een nieuwe waarderingsmethodiek voor archieven gepubliceerd. Vijf jaar na
dato was het moment daar om te bespreken wat er met de ideeën en voorstellen uit dit rapport
is gedaan. Dat gebeurde tijdens de najaarsbijeenkomst van het Platform Particuliere Archieven (PPA)
op 15 november 2012.1
Risicoperspectief
Geen middelen maar beleid
Volgens Max Beekhuis zouden particuliere
archieven met name door categoriale
instellingen moeten worden verworven,
omdat er van deze instellingen genoeg
zijn. Dit leidde tot protest uit de zaal. Juist
op deze instellingen wordt door de
centrale overheid ingrijpend bezuinigd;
alle vier muziekinstituten worden bijvoor
beeld gesaneerd. Beekhuis poneerde in
het verlengde hiervan de stelling dat
waardering, selectie en acquisitie niet
bepaald moeten worden door middelen,
maar op grond van beleid.
Kwestie van kiezen
Ingrijpend
Noten
2 Deze scriptie is te raadplegen op:
www.kvan.nl/files/SNAAI/Een_
kwestie_van_kiezen.pdf.
Theo Vermeer expert informatie
beheer, Stadsarchief Rotterdam.
Theo Vermeer I
De bijeenkomst werd belegd bij het
Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis, onder het motto 'Voor
vernietiging vatbaar?'. Achtereenvolgens
spraken Charles Jeurgens (de toenmalige
voorzitter van de commissie), Max
Beekhuis (directeur Doxis), Caroline de
Hart (streekarchief Land van Heusden en
Altena) en Jaap Kloosterman (interim
directeur Verzamelingen van het IISG).
Charles Jeurgens legde met name uit hoe
belangrijk waardering en selectie van
'digital born' informatie is, juist omdat in
een digitale omgeving vooraf bekend
moet zijn wat bewaard wordt en waarom.
De methodiek van waardering (waarbij
trends, hotspots en dominante actoren
worden onderkend) is nodig om een
antwoord op het 'waarom' te formuleren.
Dit geldt zowel voor overheids- als parti
culiere instellingen. Het rapport Gewaar
deerd verleden stelt een integrale aanpak
voor, maar bij het Nationaal Archief heeft
men - mede gelet op de achterstanden in
bewerking van overheidsarchieven - daar
uiteindelijk niet voor gekozen. De integrale
doelstelling, zoals het rapport voorstelt, is
dus op de achtergrond geraakt. Jeurgens
toonde zich hier teleurgesteld over.
Verder heeft hij cynisme en een geringe
bijdrage van het veld van particuliere
archiefvormers ontmoet. Gelukkig kon hij
wel vaststellen dat lokaal en regionaal het
rapport wel een discussie heeft losge
maakt. In de kern gaat het bij selectie om
het maken van keuzes die bepalen wat
wel in aanmerking komt voor verwerving,
maar ook wat niet. 'Bepaal', zo zei hij,
'wat je echt wilt hebben'. Zó krijgt waar
dering en selectie vorm vanuit risico
perspectief, waarin zeker de beperkte
middelen moeten worden meegenomen.
Caroline de Hart deed verslag van haar
onderzoek Een kwestie van kiezen.
Acquisitieplannen en -profielen in het
Nederlandse archiefwezen (2012).2 Het
onderzoekstraject werd bemoeilijkt door
het feit dat niet alle archiefinstellingen
adequaat reageerden op haar enquête.
Sommige kleinere archiefinstellingen
hebben zelfs geen acquisitieprofiel. Ze
plaatste de oproep dat alle archiefinstel
lingen een acquisitieprofiel op moeten
stellen, omdat haar onderzoek heeft aan
getoond dat het werken aan de hand van
een acquisitieprofiel een meer evenwich
tige collectie-opbouw ten gevolge heeft.
Jaap Kloosterman putte uit zijn jarenlange
ervaring bij het IISG. Naar zijn mening
stellen alle archiefinstellingen, behoudens
de categoriale, te hoge eisen aan
particuliere archiefvormers waardoor de
archiefvormers zich geremd voelen in de
overdracht van hun archief aan een archief
instelling. Het gaat erom, zo poneerde hij,
dat het behoud van het archief prevaleert
boven de staat waarin het door de
archiefvormer wordt overgedragen.
De categoriale instellingen hanteren al
jaren een waarderingsmethodiek zoals
voorgesteld in Gewaardeerd verleden.
Tussen de lezingen door en daarna was er
gelegenheid tot discussie. Deze verliep
soms rommelig en zelfs op het randje van
het emotionele. Tijdens een dergelijke
bijeenkomst wordt terdege merkbaar hoe
ingrijpend de bezuinigingen zijn. Wat
nodig is, is creatief investeren in een
krappe tijd, durf tonen en keuzes maken.
1 Meer informatie over het Platform
Particuliere Archieven kunt u vinden op
de website van het Katholiek
Documentatie Centrum: www.ru.nl/kdc/
ppa/platform.
nummer 2 2013 19
