Hulpmiddel
Het hulpmiddel bestaat uit een
waardenkaart (figuur 1) en een
vragenlijst. De waardenkaart geeft een
overzicht van waarden die aan
archiefstukken toe te kennen zijn.
Stakeholders kunnen op de kaart
aankruisen welke waarden ze voor de
betreffende stukken relevant vinden.
Noten
1. Gebruikswaarde
o Juridische waarde
o inhoud
o vorm
o Wetenschappelijke waarde
o inhoud
o vorm
o Documentaire waarde
o inhoud
o vorm
o Informatiewaarde
o inhoud
o vorm
o Waarde als getuigenis
o inhoud
o vorm
o Functionele waarde
o inhoud
o vorm
2. Historische waarde
o Cultuurhistorische waarde
o inhoud
o vorm
o Biografische waarde
o inhoud
o vorm
o Herdenkingswaarde
o inhoud
o vorm
o Ouderdomswaarde
o inhoud
o vorm
3.
Actuele sociale waarde
o Maatschappelijke waarde
o inhoud
o vorm
o Politieke waarde
o inhoud
o vorm
o Symbolische waarde
o inhoud
o vorm
4. Belevingswaarde
o Waarde door historische sensatie o inhoud
o vorm
o Esthetische waarde
o inhoud
o vorm
o Zintuiglijke waarde
o vorm
o Emotionele waarde
o inhoud
o vorm
Meewegende factoren
o Uniciteit/zeldzaamheid
o inhoud
o vorm
o Authenticiteit en integriteit
o inhoud
o vorm
o Ontstaanswijze
o inhoud
o vorm
o Conditie
o vorm
o Beschrijving /metadata
o inhoud
o vorm
eenvoudige manier, namelijk in een
bookscanner met een glasplaat, of op
een aangepaste manier. Dit laatste kan
bijvoorbeeld inhouden dat de stukken
onder een hoek worden gedigitaliseerd,
zodat ze niet helemaal geopend hoeven
te worden. Ook kan gewerkt worden
met digitale camera's, zodat het gebruik
van een glasplaat die tegen de pagina's
aandrukt niet nodig is. Behalve door de
aard van de stukken wordt de keuze
bepaald door het beschikbare budget.
Het budget moet verdeeld worden over
een groot aantal kostenposten. De ene
keer is zorg voor de originele stukken de
grootste prioriteit en wordt veel geld
besteed aan de voorbereiding van de
stukken en aangepast digitaliseren. In
andere situaties zal een ander aspect
van het project het meest belangrijk
worden geacht en wordt waarde
verandering of verlies van de originele
stukken op de koop toe genomen.
Aan de digitalisering van archiefstukken
werken verschillende stakeholders mee:
projectcoördinatoren, archivarissen,
restauratoren, imaging specialisten en
digitaliseringbedrijven. Ze hebben elk
hun eigen verantwoordelijkheden en
belangen, die mede bepaald worden
door regels en beroepscodes: de
beroepscode van archivarissen, de
ethische code van restauratoren, de
Archiefwet, Archiefregeling en het
Archiefbesluit.
Om de stakeholders bij de beslissingen
van het beslissingsmodel te betrekken,
wordt met het 'hulpmiddel bij het
waarderen van gebonden archiefstukken
voor digitalisering' een concrete
methode geboden om waardering van
archiefstukken systematisch uit te
voeren en te verwoorden. Door het
definiëren van toe te kennen waarden
en belangenafweging, kunnen de
beslissingen uit het beslissingsmodel
goed beargumenteerd worden
genomen. Dat voorkomt onacceptabel
verlies van waarde door ongefundeerde
beslissingen.
Naar aanleiding van de ingevulde
waardenkaarten stellen zij gezamenlijk
een waardenprofiel op met behulp van
de volgende vragenlijst:
Welke waarden uit de waardenkaart
worden toegekend aan de vorm van
de stukken en waarom?
Welke waarden uit de waardenkaart
worden toegekend aan de inhoud van
de stukken en waarom?
Z ijn deze waarden nog specifieker toe
te kennen aan een bepaald aspect of
onderdeel van de stukken?
Welke waarden moeten absoluut
behouden blijven in het origineel en
waarom?
Welke waarden moeten absoluut
overgedragen worden op de digitale
kopie en waarom? (Let hierbij op het
feit dat waarden die aan de vorm
toegekend worden, moeilijk of niet
overdraagbaar zijn op een digitale
kopie.)
O ver welke waarden verschillen de
partijen van mening? Geef de
argumenten van beide partijen.
Het waardenprofiel dient vervolgens als
handvat bij de beslissingsmomenten in
het model waarbij waarden een rol
spelen. Op zichzelf is het model geen
argument voor een beslissing. Door
middel van dit hulpmiddel worden
stakeholders gestimuleerd om na te
denken over de punten die in het model
naar voren komen en deze zelf te
beargumenteren.
Dit is een korte samenvatting van de
afstudeerscriptie van de auteur
('Hulpmiddel bij het waarderen van
gebonden archiefstukken voor
digitalisering', 2012), geschreven in
opdracht van de Reinwardt Academie
(BA Cultureel erfgoed).
Met dank aan collega's van onder
andere het Nationaal Archief, de
Koninklijke Bibliotheek en Digitaal
Erfgoed Nederland voor hun inzichten.
1 G. Beentjes,'Wat doe je wel, wat
doe je niet? En waarom dan? Een
beslissingsmodel voor het
digitaliseringsklaar maken van
archieven', Archievenblad 115 (2011)
nr. 4, 14-18.
2 Ibidem, 14.
Ilse Korthagen student MA Conservering
en restauratie, Universiteit van Amsterdam.
Figuur 1: de waardenkaart.
18 2012 nummer 9
