Uitgelezen
SECRET
INTELLIGENCE
SERVICE
H. Lems en K. van Vliet (samenstelling
en redactie), Geroepen tot zending.
Gids voor onderzoek naar de
geschiedenis van de Hervormde
zending in Indonesië en elders
Stichting de Zending der Protestantse
Kerk in Nederland en Het Utrechts
Archief (Utrecht 2010) ISBN 978-90
71316-19-7, 9,95.
Het boek is uitgegeven nadat het in
2006 begonnen project 'Zendings
archieven Nederlandse Hervormde Kerk'
werd afgesloten. Want vanaf 1 juli 2009
bevinden alle archieven van de Raad
voor de Zending en haar rechtsvoorgangers
(van 1797 tot 1999) zich in het Utrechts
Archief, en zijn toegankelijk via ook op
internet raadpleegbare inventarissen.
Deel I van het boek geeft een historisch
overzicht van het zendingswerk aan de
hand van negen hoofdstukken. Deel II
gaat over de waarde van archieven voor
onderzoekers en telt vijf hoofdstukken.
Titels als 'zending en culturele antropologie',
'zending, taal en taalwetenschap'
en 'op zoek naar voorouders in de
zending' geven daarbij al aan dat de
archieven van de Hervormde zending
niet alleen interessant zijn voor
onderzoekers van de geschiedenis van
de zending. Dit komt vooral door de
bijdragen van de zendingswerkers
(in de vorm van brieven, rapporten
en gedeponeerde persoonsarchieven).
Zij verbleven vaak jaren in hetzelfde
gebied en bouwden meestal ook op
het gebied van antropologie en taal
een grote deskundigheid op. Soms
specialiseerden zij zich ook.
Het hoofdstuk in Deel III over het
bronnenoverzicht geeft onder andere
aan uit welke deelarchieven de archieven
bestaan en welke structuur ze hebben.
Onmisbaar als je de inventarissen zelf
op internet gaat bekijken. Dat lukte mij
het beste via www.archieven.nl en het
zoekwoord 'Raad voor de Zending'. Let
er wel op dat ook de oudere gedeponeerde
archieven (vanaf 1864) onder hetzelfde
HUA Toegangsnummer 1102-2 staan als
de Raad voor de Zending (vanaf 1951),
en niet bij het toegangsnummer 1102-1
van haar rechtsvoorgangers.
Dick Deuzeman redacteur
Archievenblad.
Keith Jeffery, MI6: The History of the
Secret Intelligence Service 1909-1949
Penguin Press (2010) ISBN-10:
1594202745, ISBN-13: 978-1594202742,
832 blz., 35,99.
'Zichzelf vernietigende archiefkasten',
dat hadden we bij James Bond nog niet
gezien, maar wel in de jongste publicatie
van historicus Keith Jeffery. Keith is een
tijdje losgelaten in de 'snoepwinkel', de
geheime archieven van de roemruchte
Britse inlichtingendienst MI6 en dat
werd smullen.
MI6 is een van de weinige overheids
instanties die de archieven niet afdraagt
aan het Nationaal Archief. Jeffery mocht
de archieven van de dienst, waarvan het
bestaan tot 1994 werd ontkend, toch
inzien. Dat wil zeggen: tot en met het
jaar 1949 en met weglating van namen
van spionnen. Veel documenten bleken
vernietigd "zodra de onmiddellijke
relevantie voorbij was" of zijn verloren
gegaan tijdens zes verhuizingen.
De internationale pers pakte meteen
goed uit "Queen's University historian
reveals secret history of MI6" of "Britse
spion had geen 'license to kill'". In de
aankondigingen en recensies is James
Bond nooit ver weg. Is de vergelijking
met de bekende filmheld nu gezocht of
niet?
Jeffery beschrijft verschillende geslaagde
operaties van MI6, zoals de missie van
Luitenant Augustus Agar, die er in zijn
eentje met een speedboot in slaagde
Russische oorlogsschepen op te blazen
tijdens de Russische Revolutie. Ook
verhinderden Britse spionnen een
communistische revolutie in Brazilië
in 1935.
Maar soms - zo rapporteerde het NOS
Journaal - ging het ook mis: "Berucht is
het Venlo Incident, vlak voor het begin
van de Tweede Wereldoorlog. De Gestapo
had in Venlo een val gezet voor Britse
geheim agenten. De Duitsers hadden
een fictieve Duitse generaal gecreëerd
die het verzet tegen de nazi's wilde
leiden. Een ontmoeting tussen MI6 met
de generaal werd opgezet op neutrale
bodem in Nederland. De Duitsers namen
de Britse spion gevangen en namen
hem mee naar Duitsland. Het incident
werd later gebruikt om de inval in
Nederland te rechtvaardigen."
Jeffery beschrijft de dossiers van MI6 als
de "heilige graal" van alle archieven.
"Normaal zijn ze voor niemand
toegankelijk..." Niet toegankelijk?
I'm shaken, not stirred.
René Spork redacteur Archievenblad.
1 i-N HiMom Ot 1 111
KEITH JEFFKKY
nummer 10 2010 47
