k
Need to know
Uiteraard zijn er bij de dienst wel zaken
de revue gepasseerd die mij zijn
bijgebleven. Het begon al op de eerste
werkdag. Het is toch spannend een
bedrijf binnen te stappen dat de
landelijke pers had gehaald met koppen
als "illegale archiefvernietiging".
Uiteindelijk bleek dat mee te vallen.
Na uitgebreid onderzoek door
medewerkers van de Centrale Archief
Selectiedienst bleek er toch minder
vernietigd te zijn dan oorspronkelijk was
gedacht. Ook dat was de mening van
het Tweede Kamerlid Gerrit Valk,
voorzitter van de werkgroep Onderzoek
archieven I&V-diensten: de dienst had
indertijd niet het overzicht van wat wel
aanwezig was, en dat was een geluk bij
een ongeluk. Een van de redenen dat
het gewenste overzicht niet aanwezig
was, kwam doordat het principe 'need
to know' hoogtij vierde. Zelfs binnen
de dienst, die in de jaren negentig van
de vorige eeuw nog was opgebouwd
rond de drie afdelingen van de zee-,
land- en luchtmacht, was het delen van
informatie niet vanzelfsprekend. Ik kan
dat met een simpel voorbeeld illustreren.
Toen ik binnenkwam was de dienst over
verschillende gebouwen verspreid.
Als ik me meldde bij de afdeling MID
Koninklijke Marine, moest ik mijn eigen
pas inleveren, want die was uitgegeven
door de Koninklijke Landmacht en werd
afgedaan als minderwaardig. Gelukkig is
er inmiddels veel ten goede veranderd.
Afdelingen zijn niet meer rond krijgs
machtdelen opgebouwd, maar zijn
gebaseerd op de diverse taken die
worden uitgevoerd. Daarmee is de
archieffunctie ook steeds meer centraal
komen te staan.
Publieke verantwoording
In de afgelopen jaren heb ik het meeste
plezier beleefd aan de bijdragen die
geleverd zijn aan de grotere
onderzoeken, zoals die door het NIOD,
de commissie-Bakker (TCBU)2 of
laatstelijk de commissie-Davids. In die
gevallen is het weer eens duidelijk dat
archieven een belangrijk onderdeel
vormen in het kader van de publieke
verantwoording. Ook het overbrengen
naar het Nationaal Archief van het
Nieuw-Guinea-archief van de Marine
Inlichtingendienst en het archief van
de Nederlandse Censuurdienst blijven
gedenkwaardige gebeurtenissen. Het
hoogtepunt is het overdragen van
persoonlijke bezittingen van Mohammad
Hatta, de vroegere minister-president
van Indonesië, aan de Indonesische
ambassadeur in Nederland. Tijdens
de tweede politionele actie in december
1948 waren blijkbaar een aantekeningen
boekje, foto's en radio-ontvangstkaartjes
meegenomen. Bij het inventariseren van
het Nieuw-Guinea-archief door de
medewerkers van de Centrale Archief
Selectiedienst waren de bezittingen van
Hatta aangetroffen.
IPPI
Wi J 4 v
Impasse
Ik had me nooit kunnen voorstellen dat
ik vervolgens bij één van de Inlichtingen
en Veiligheidsdiensten zou komen te
werken, maar nu ik er eenmaal zit zou
ik niet meer anders willen. Defensie is
het vijfde ministerie waar ik werkzaam
ben. Veel van de problematiek is
hetzelfde als in mijn vorige banen bij
RID, CRM, V&W en BiZa, zoals onder
meer dossiervorming, terugvindbaarheid
en digitalisering van documenten, maar
er zit wel een kop bovenop en dat is die
van de compartimentering, rubricering
en geheimhouding. Alleen is het
jammer dat de dienst nog steeds niet
kan beschikken over een vastgestelde
selectielijst. Na jaren voorbereiding was
het formele driehoeksoverleg in
samenwerking met de collega's van
de AIVD in 2003 gestart, maar daarna
is het overleg in een impasse terecht
gekomen. Er was een verschil van
mening ontstaan over het al dan niet
bewaren van de documenten met
betrekking tot de identiteit van agenten
en informanten. Gelukkig ziet het er
eindelijk naar uit dat het overleg weer
kan worden vlotgetrokken.
Noten
1 Na het van kracht worden van de
Wet op de inlichtingen- en veiligheids
dienst 2002 (Wiv 2002) heet de Militaire
Inlichtingen Dienst (MID) de Militaire
Inlichtingen- en Veiligheidsdienst
(MIVD).
2 TCBU staat voor Tijdelijke Commissie
Besluitvorming Uitzendingen.
varianten van een dergelijk dossier.
De persoonsgebonden documenten
werden gelezen om een goed dossier
te kunnen vormen, niet om die informatie
met anderen te bediscussiëren. Een
klein briefje met de zinsnede "Moet dit
stuk worden bewaard of kan het worden
opgeborgen in het dossier?" was veel
intrigerender.
De andere gebeurtenis betrof een
archiefonderzoek van een tweetal
geschiedenisstudenten naar de
asocialiteitsbestrijding uit de naoorlogse
jaren. De Rijksoverheid vond eind jaren
veertig van de vorige eeuw dat mensen
die in de grote steden in achterstands
situaties leefden, heropgevoed moesten
worden. De twee onderzoekers beperkten
zich in hun afstudeerscriptie tot de
ambtelijke kant van dit onderwerp. Toen
zij echter voor hun promotieonderzoek
mensen gingen benaderen van wie zij
de namen in hun eerdere onderzoek
waren tegengekomen, was de boot aan.
Tegen alle afspraken in werd door hen
persoonsvertrouwelijke informatie
gebruikt. De benaderde personen waren
terecht gepikeerd over het feit dat die
informatie was vrijgegeven.
|,rrt
Jill Gaillard bedrijfsarchivaris bij de MIVD.
nummer 10 2010 39
