Tussen geheimhouding
en openbaarheid:
waar ligt de grens?
a
I
1
Geheim
Een geheim is volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal een zaak "die slechts aan één
persoon of aan enkelen bekend is en door hen voor anderen verborgen wordt gehouden; ofwel,
iets dat niet algemeen bekend mag worden". Geheimhouding is dus relatief en hangt af van
de houder van het geheim. Wat betekent dat voor de archivaris?
(1983) schreef: "Privacy need not hide,
and secrecy hides far more than what
is private. A private garden need not
be a secret garden; a private life is rarely
a secret life." Er is natuurlijk een overlap.
De toegang door anderen tot je dagboek
kun je blokkeren - en dus dat aspect van
je persoonlijke levenssfeer geheimhouden
- door het in geheimtaal te schrijven,
er een slot op te doen of door het
te verbergen. En net als een geheim
is ook privacy relatief: ieder mens bepaalt
de grenzen van zijn of haar persoonlijke
levenssfeer, bepaalt wat geheim is, voor
wie, voor hoelang, onder welke voor
waarden.
Afweging belangen
Eric Ketelaar, emeritus-hoogleraar
Archiefwetenschap.
Een geheim is "informatie die je willens
en wetens voor anderen verborgen
houdt". Zo staat het op de website
www.geheimenvan.nl, waar mensen
"anoniem hun geheimen kunnen plaatsen
en hier met elkaar over kunnen praten".
Dat is interessant: door publicatie op
de website wordt het geheim openbaar
en worden derden uitgenodigd erover
met elkaar en met de anonieme
geheimhouder te corresponderen. Is dat
nog wel een geheim? Zeker niet in de
oorspronkelijke betekenis van geheim: dat
wat binnen het heem of heim (huis) blijft,
dus binnen de enge kring van het huis of
huisgezin. Zo is het geheim het tegen
gestelde van openbaar: voor een ieder
toegankelijk (een openbare plaats).
Openbare informatie is algemeen bekend
of kenbaar.
Informatie is geheim als gevolg van het
bewust verborgen houden. Dat is een
neutrale definitie, zonder waardeoordeel
over de reden van de geheimhouding.
Iedereen koestert geheimen, informatie
die je niet met anderen wilt delen. Dat
is wat anders dan privacy, opgevat als het
recht om alleen gelaten te worden,
de bescherming tegen ongewenste
toegang door anderen. Zoals Sissela Bok
in haar klassieke boek Secrets. On the
ethics of concealment and revelation
Geheimhouding vergt een afweging van
belangen, primair door het individu, maar
ook onder invloed van de belangen
afweging die de gemeenschappen
waarvan men lid is, hebben gemaakt.
De nationale gemeenschap (de wetgever)
heeft bepaald (Wetboek van Strafrecht,
art. 272) dat degene die opzettelijk een
geheim schendt waarvan hij weet
of redelijkerwijs moet vermoeden dat hij
uit hoofde van ambt, beroep of wettelijk
voorschrift verplicht is het te bewaren,
strafbaar is. Zo'n wettelijk voorschrift is
bijvoorbeeld artikel 2:5 van de Algemene
nummer 10 2010 17
