redacteur van het Archievenblad, maar
in mijn vrije tijd... Voor uw gemak zet
ik ze even op een rijtje:
www.topgeheimen.nl
www.geheimenvan.nl
www.verteljegeheim.nl
www.mijngeheim.nl en
www.ditismijngeheim.nl.
Minder populair: sta toe dat al uw
gegevens worden opgeslagen in een
'patiëntendossier' en deel uw gezond
heidsgeheimen met een relatief beperkt
aantal betrokkenen. Hoe verhoudt
openbaarheid zich tot onze wens voor
bescherming van onze privacy? Hoe
veilig is internet in dat opzicht voor de
particulier? De overheid wil dat we DigiD
gebruiken (bijvoorbeeld voor onze
belastingaangifte). Weet de overheid
dan 'alles' van ons? Digitalisering
is meestal een zege, soms een last.
Maatregelen
Een integrale aanpak van cybercrime,
dat klinkt mij toch net zo in de oren als
"het bestrijden van de armoede" of "het
brengen van de wereldvrede". Het zijn
uitspraken die het goed doen
bij Miss-verkiezingen, maar kennelijk
ook bij andere verkiezingen. Stiekem wil
ik natuurlijk best cybercrimefighter
Van poëtisch tot kritisch
Lees de poëtische bijdrage van Margriet
van Gorsel en Jacqueline Schuurman
Hess en de heel prozaïsche bijdragen
(Roger Vleugels, Brenno de Winter,
Mariko Peters) over openbaarheid. Het
Nationaal Archief (Paul Brood) schiet
in de actiestand. Proef de verschillen.
Overdreven geheimhouding?
overheidsinformatie. Particulieren
bepalen zelf wie ze toegang verlenen
tot de door hen beheerde informatie,
of ligt dat toch genuanceerder?
Historica Annejet van der Zijl laat zich
ondervragen of zij hindernissen heeft
ondervonden bij haar speurtocht naar
het verborgen leven van prins Bernhard.
Ze spreekt over de selectieve toegan
kelijkheid tot privéarchieven: "Toegang
tot persoonlijke documenten is geen
recht, maar een gunst." De zoon van
Annie M.G. Schmidt gaf haar als enige
toegang tot het privéarchief van zijn
moeder. Fasseur kreeg als enige toegang
tot het Koninklijk Huisarchief inzake de
Greet Hofmans-affaire. Van der Zijl vindt
het niet vreemd. Momenteel wordt
promotieonderzoek gedaan aan de
Rijksuniversiteit Groningen naar Fasseurs
selectieve toegang tot het Koninklijk
Huisarchief.
Ik ben benieuwd of de opvatting van
Van der Zijl in dat onderzoek wordt
ondersteund of niet.
Een recht, geen gunst
Het nieuwe kabinet-Rutte roert zich
op dat terrein met de volgende veilig
heidsbepalingen in het gedoogakkoord:
"De informatieveiligheid en
bescherming van persoonsgegevens
worden verbeterd:
- voorgenomen maatregelen inzake
opslag, koppeling en verwerking van
persoonsgegevens worden zoveel
mogelijk voorzien van een horizon
bepaling en bij de voorbereiding
nadrukkelijk getoetst aan effectiviteit;
- het kabinet komt met een voorstel
voor een meldplicht voor alle diensten
van de informatiemaatschappij,
waaronder de overheid, in geval van
verlies, diefstal of misbruik van
persoonsgegevens waarbij alle
datalekken worden gemeld aan
de nationale toezichthouder die
boetes kan opleggen indien
de meldplicht niet wordt nageleefd;
- het toezicht op grootschalige
informatiseringsprojecten en het
oplossen van automatiserings
problemen wordt structureel
aangescherpt;
- het kabinet komt met een integrale
aanpak van cybercrime."
worden, CCF with a license to kill.
"Hoeder van de openbaarheid", klinkt
zo braaf.
In dit nummer van het Archievenblad,
dat ook belangstellenden van buiten
de beroepsgroep zal interesseren, komt
een flink aantal aspecten van boven
genoemde problematiek aan bod.
Openbaarheid wordt in alle toonaarden
bezongen, van poëtisch tot zeer kritisch.
Opvallend is de spanning tussen het ideaal
van (actieve) openbaarheid en de werke
lijkheid. Roger Vleugels, juridisch adviseur
en docent openbaarheid van bestuur,
maakt er geen geheim van dat het
in ons land met de openbaarheid niet
goed is gesteld in vergelijking met
bijvoorbeeld de Angelsaksische
en Scandinavische landen. Hij wordt
in die opvatting gesteund in artikelen
van respectievelijk onderzoeksjournalist
Brenno de Winter en kamerlid Mariko
Peters (Groen Links). Willibrord Davids,
oud-president van de Hoge Raad
en voorzitter van de Irak-commissie,
heeft geen hindernissen op de open-
baarheidsweg ondervonden, maar
- zo geeft hij in een interview toe -
op dit onderzoek stond dan ook een
flinke politieke druk. Davids komt op
voor meer openheid en openbaarheid.
Daar hoeven van hem trouwens geen
wetten voor veranderd te worden.
De cultuur moet aangepast worden.
Peters deelt die laatste opvatting, maar
volgens haar moet de wet er wel voor
worden gewijzigd. Peters vindt het een
schande dat Nederland, eerder koploper,
het Verdrag van Troms0 niet onder
tekend heeft. Dit verdrag van de Raad
van Europa moet burgers het recht
geven om toegang te krijgen tot officiële
overheidsdocumenten.
Eric Ketelaar vraagt in een beschouwend
artikel over geheim en geheimhouding
onder meer aandacht voor het feit dat
bescherming van de privacy vaak
doorslaat naar overdreven
geheimhouding. Dat geldt dan voor
Van Kan en Louise van Zetten (D'66
Haarlem) gaan in op de rol van
archiefdiensten, inspecteurs en archi
varissen. Veel ambtenaren willen het
college, een directeur of ander
hooggeplaatste tevreden houden
en stemmen te snel in met geheim
houding. Er is een spanning tussen de
rol van een archief als erfgoedinstelling
en als wezenlijke schakel (zorgdrager,
toezichthouder) in het proces van
democratische controle. De balans slaat
te vaak door naar de veilige rol van
archief en archivaris als erfgoed
beheerder. Deze problematiek raakt ook
de besteldiscussie die in archievenland
woedt. Is het archiefwezen ingericht en
toegerust op de regierol die archi
varissen in toenemende mate zullen
moeten spelen in de wereld van
de digitale informatie? Blijft de Janus
kop, met zowel de wettelijke als
de culturele blik, intact? Niet sturen
op incidenten maar bouwen aan funda
menten, luidt wat mij betreft het devies.
Een goed ingerichte informatiehuis
houding, duurzame opslag
en adequate beschikbaarstelling van
informatie zijn drie belangrijke pijlers
van openbaarheid. Openbaarheid is een
recht en geen gunst.
René Spork redacteur Archievenblad.
nummer 10 2010 13
