Touwtjes, typemachines
en de telefoon
Conferentie over de geschiedenis
van archieven
HM
rllMjï
Internationaal was het zeker, het congres over de geschiedenis
van archieven - the International Conference on the History of
Records and Archives I-CHORA 5 - dat begin juli werd gehouden.1
De locatie, University College in hartje Londen, was aantrekkelijk
en de opkomst gevarieerd naar land en discipline.
De 'cord-keepe
Waardevol lustrum
Noten
KI
Agnes E.M. Jonker
Het thema van de conferentie was:
'Records, archives and technology:
interdependence over time'. Dit trok
sprekers en deelnemers uit circa vijftien
landen. Verdeeld over drie dagen bood
het programma drie keynotes en meer
dan twintig papers. Een bezoek aan de
British Library of de National Archives
brak halverwege de agenda even open.
De conferentie trad in het voetspoor van
succesvolle voorgangers: Toronto (2003),
Amsterdam (2005), Boston (2007) en
Perth2 (2008).
De antropoloog en historicus Gary Urton,
hoogleraar pre-Columbiaanse Studies
aan Harvard University, opende de rij
van sprekers. Hij leverde een keynote
af over 'recordkeeping' in het Incarijk
in Peru: een strak georganiseerd rijk,
verdeeld in tachtig districten, dat na
de komst van de Spanjaarden in 1532
ten onder is gegaan. Archeologische
vondsten van geweven en geknoopte
draden, meest van katoen en bekend
onder de naam 'quipu', bieden zicht op
de administratie van het vroegere rijk.
Er zijn circa 850 exemplaren achterhaald,
gevonden in aardewerken potten in graven,
onder meer nabij vroegere paleizen.
'Quipu' betekent knoop. De vaardigheid
van het knopen lag in handen van
overheidsfunctionarissen: de zogeheten
'quipumayos' die voor hun specialistisch
werk een opleiding van vier jaar achter
de rug hadden, zo meldt een Spaanse
kroniek. Net als bij notarissen gaat het
hier immers om een belangrijke
vertrouwensfunctie.
Spaanse afbeeldingen uit de zestiende
eeuw en transcripties, draad voor draad
uitgeschreven, ondersteunen de aanname
dat het bij quipu's gaat om geweven
rekeningen en andersoortige informatie.
Voor een deel zijn de geheimen van de
quipu's ontrafeld. De hiërarchische opbouw
van het weefsel, de kleur van de draden,
het type knoop en de onderlinge afstand
van de knopen leveren kwantitatieve
informatie. Waar de cijfers betrekking
op hebben, blijft echter een raadsel.
Gaat het om de opbrengsten van de
oogst? Of de omvang van de veestapel?
Een volkstelling? Belastingen misschien?
Verondersteld wordt dat de quipu's die
in hun opbouw afwijken van de statistische
exemplaren, de 'non-decimal' of 'narrative'
quipu, een verhaal te vertellen hebben.
Bij gebrek aan eigentijdse geschreven
bronnen is het onwaarschijnlijk dat deze
informatie ooit ontrafeld kan worden.
Fascinerend, dit verhaal van Urton:
de cord-keeper van het Incarijk was
de record-keeper.
Van de rest van het programma stip
ik een paar lezingen aan. Een verkenning
van de gevolgen van de komst van de
telefoon voor de archiefpraktijk (gegevens
"written on air") in vergelijking met de
Het gebruik van de quipu in het incarijk. De
quipumayo: de cord-keeper van het Incarijk
was de record-keeper
opkomst van de digitale technologie;
vragen rond ordening van archieven van
vooraanstaande Venetiaanse families
vóór 1800; sociale veranderingen
op kantoor na technologische
vernieuwingen, bijvoorbeeld de invoering
van de schrijfmachine; de eerste fase
van het dupliceren van handgeschreven
documenten.
De organisatie kan terugzien op een
geslaagde keuze van de papers; vrijwel
alle bijdragen draaiden om het centrale
thema en de inbreng van andere
disciplines was relevant. Aan diepgang
schortte het soms; archivistische analyse
legde het af tegen louter beschrijving.
Niettemin, de lezingen, de discussies
na afloop van de lezingen en de gesprekken
in de wandelgangen maakten van deze
I-CHORA 5 een waardevol lustrum.
Publicatie van de bijdragen volgt.
1 http://www.liv.ac.uk/ichora5/
2 Archival Science, vol. 9, Nrs. 1-2
June 2009. Themanummer: 'Minority
reports: Indigenous and community
voices in archives. Papers from the 4th
International Conference on the History
of Records and Archives' (ICHORA4),
Perth, Western Australia, August 2008.
Agnes E.M. Jonker docent Archiefschool,
Universiteit van Amsterdam.
nummer 8 2010 45
