Vensters als brug
Zichtbaar
Ontwikkeling
Voor vensters die betrekking hebben op de moderne tijd was het niet moeilijk om illustraties te vinden. Watervervuiling ais gevolg van fosfaatrijke
wasmiddelen in de jaren '60.
Toch heeft een keuze iets willekeurigs.
Er is altijd discussie mogelijk over de
vraag waarom sommige zaken wel en
andere niet in de canon zijn opgenomen.
In de eerste plaats hebben we gekozen
voor gebeurtenissen of ontwikkelingen
die nog lang hun sporen hebben
nagelaten: in het landschap, in de
infrastructuur of in de organisatie van
het hoogheemraadschap of van de
polders. Daarnaast moesten de vensters
een zekere spreiding in tijd hebben.
Van de dertig vensters hebben er zes
betrekking op de periode vóór 1400,
acht op het tijdvak 1400-1600, acht
op het tijdvak 1600-1800 en acht op
de periode na 1800. Hiermee is een
mooi evenwicht bereikt. Dat in een
bepaald tijdvak van 200 jaar sommige
vensters in tijd heel dicht bij elkaar
liggen en dat er omgekeerd soms een
halve eeuw tussen twee vensters ligt,
was niet te voorkomen. Soms gebeurt
er in korte tijd veel, soms wat minder.
Naast spreiding in tijd was het belangrijk
dat de verschillende taken van het
tegenwoordige Rijnland in de canon een
plaats kregen. De traditionele taken van
het hoogheemraadschap bestonden uit
de kering van buitenwater, het op peil
houden van de boezem en het toezicht
op de binnen het hoogheemraadschap
liggende polders. In de twintigste eeuw
kwam daar de zorg voor de water
kwaliteit bij. De polders hadden als taak
om hun eigen gebied te bemalen.
Ook de institutionele geschiedenis
mocht niet vergeten worden. Kortom:
duizend jaar geschiedenis van het
waterbeheer in het gebied van Rijnland
in dertig vensters, gespreid naar tijd en
onderwerp, waarbij er als het even kon
een brug naar latere tijd geslagen werd.
Dit om aan te geven dat de in het
venster beschreven gebeurtenis
gevolgen had of aan het begin stond
van een nieuwe ontwikkeling.
De vensters bestaan uit een tekst
en een bijbehorende illustratie. Voor
de tekst van een venster hadden wij
ons een maximum van 400 woorden
opgelegd. Het is niet altijd gemakkelijk
om een gebeurtenis of een ontwikkeling
waarover veel te vertellen valt in het
kort te beschrijven. Het dwingt je om
goed na te denken wat je aan
informatie kwijt wilt: wat is echt nodig
voor een goed begrip van het verhaal
en wat is van minder belang? Ook de
keus van een illustratie was niet altijd
gemakkelijk. De vensters die betrekking
hebben op de negentiende of twintigste
eeuw leverden wat dat betreft de
minste problemen op. Anders lag het
bij de eerdere vensters, vooral bij de
vensters die betrekking hebben op de
middeleeuwen. Een relevant archiefstuk
is dan een mogelijkheid, maar zoiets
moet niet te vaak gebruikt worden.
Vrijwel niemand kan zo'n stuk lezen.
Een brug naar het heden kon ook hier
een oplossing bieden, bijvoorbeeld
de foto van een polderkade uit 1980 bij
de tekst over de eerste polders in 1330,
de luchtfoto van een omstreeks 1200
gegraven watergang of de moderne
topografische kaart die de door de
middeleeuwse ontginningsactiviteiten
ontstane verkaveling laat zien. Hieruit
blijkt dat werken die lang geleden tot
stand kwamen, nog altijd zichtbaar zijn
in het landschap, zelfs in een zo
verstedelijkt gebied als dat van Rijnland.
Belangrijk is dat een canon een
ontwikkeling laat zien. Geen losse
verzameling incidenten, maar een reeks
van gebeurtenissen of ontwikkelingen
die duidelijk maakt hoe een organisatie,
in dit geval het hoogheemraadschap van
Rijnland, in de loop der tijd gestalte
gekregen heeft.
Paul Schevenhoven historicus en
archivist hoogheemraadschap Rijnland.
De canon van Rijnland is ook te raadplegen op
www regiocanons. nl.
nummer 8 2010 39
