Middeleeuwse inventarisatie
techniek in een digitale
omgeving
THEMA |lLandlenlWater
Ruimer opgevat
Genormaliseerde transcripties
|lLandlenlwater
L
Carla de Wilt
Een regestenboek als toegang op de
charters in het Oud-Archief van het
hoogheemraadschap van Delfland.
Dat plan werd al vrij snel losgelaten als
gevolg van de brede toepassing van
het internet en de doorontwikkeling
van het inventarisatieprogramma
MAIS-Flexis. Want waarom niet de
beschikbare techniek ten volle
benutten om deze documenten, die in
een bijzondere vorm zijn opgemaakt,
zodanig te ontsluiten dat zij optimaal
en voor een breed publiek bruikbaar
zijn?
De charters zijn niet alleen afzonderlijk
beschreven vanwege het inhoudelijke
belang ervan voor de geschiedenis van
de organisatie, maar ook omdat veel
charters niet gemakkelijk te lezen zijn
vanwege het onhandzame formaat,
de ellenlange juridische formuleringen
en het Middelnederlands handschrift
van vóór 1700. De documenten zijn
sinds 1319 opgemaakt door of voor
het hoogheemraadschap van Delfland
en de binnen dat gebied tot 1977
aangestelde polderbesturen. De eerste
charters waren bedoeld als bewijs dat
de graaf van Holland de dijkgraaf en
hoogheemraden van Delfland de zorg
had opgedragen voor de grote water
werken die van regionaal belang waren,
zoals de Maasdijk, uitwateringssluizen
en de landscheiding.
Het begrip 'charter' is ruimer opgevat
dan de omschrijving volgens de huidige
archiefterminologie, waar de term
betrekking heeft op een bezegelde
oorkonde, ofwel getuigenis, op perkament.
Ook de afschriften op perkament en de
naar dezelfde vorm opgemaakte akten
op papier zijn ontsloten als charters.
De elementen die voor elk document
in MAIS-Flexis zijn opgenomen zijn het
inventarisnummer, de datum en plaats
van uitvaardiging, de overlevering met
soort bezegeling en de materiële staat
van de zegels, het regest en de
samenvatting. De beschrijving is
eventueel aangevuld met de context
van de inhoud van de oorkonde en
literatuurvermelding. Aan deze beschrijving
is een afbeelding van het document
gekoppeld en een Wordbestand in
PDF-formaat, waarin de transcriptie,
samenvatting en het regest met
eventuele bijzonderheden is opgenomen.
Voor het transcriberen is gekozen voor
de kritisch-normaliserende methode,
wat inhoudt dat de tekst enigszins is
aangepast ten behoeve van de leesbaar
heid. Zo zijn bijvoorbeeld afgekorte
woorden volledig geschreven en
weggevallen tekst aangevuld vanuit het
afschrift. Soms zijn woorden aan elkaar
gekoppeld, of juist gesplitst, in overeen
stemming met de huidige schrijfwijze.
Verder is de transcriptie voorzien van
een samenvatting die in sommige
gevallen het midden houdt tussen
een vertaling, waarbij de tekst wordt
omgezet in modern taalgebruik, en een
samenvatting. Het streven bij dit alles
was om zo dicht mogelijk bij de
oorspronkelijke tekst te blijven.
De regestvorm ten slotte, was in de
middeleeuwen al een methode om
de belangrijkste documenten van
een overheid of klooster te ontsluiten.
Van iedere oorkonde werd in een
register opgeschreven wie de
uitvaardigers waren, de partijen,
de rechtshandeling en het object ervan.
Deze inventarisatiemethode hebben
we in ere gehouden, maar dan
Stadsarchief Amsterdam
Het Stadsarchief Amsterdam houdt een
eenmalig interview met striptekenaar
Jan Kruis over de totstandkoming van
zijn nieuwe boek Multatuli's Woutertje
Pieterse. Kruis maakte daarbij gebruik
van de beeldbank van het Stadsarchief.
Het boek is ook te zien in de
gelijknamige tentoonstelling.
vy
gepresenteerd in een digitale omgeving.
De wijze van ontsluiting en publicatie op
internet waarvoor Delfland heeft gekozen,
is een handreiking voor de geïnteresseerde
in de waterstaatsmaterie. De bronnen,
die qua vorm en inhoud wat moeilijker
hanteerbaar zijn, zijn op deze manier
toegankelijk voor een breed publiek.
Mogelijk is dit een extra stimulans
om wat dieper te duiken in de bronnen
die de geschiedenis vertellen van de
bijdrage van het hoogheemraadschap
aan onze waterstaatkundige, institutionele
en culturele geschiedenis. De charters
met de beschrijvingen en de afbeelding
zijn behalve op onze eigen website
www.hhdelfland.nl ook te zien op
www.archieven.nl.
Carla de Wilt medewerker Oud-Archief
en Bibliotheek hoogheemraadschap van
Delfland.
34 2010 nummer 8
