Cartografische ontsluiting
Hark en noerdijk
Gemeentearchief Rotterdam
|lLandlenlwater
is verricht. Het staat evenwel buiten kijf
dat het grote aantal archieven en de
aanmerkelijke spreiding meer
inspanningen zullen vergen om een
optimale toegankelijkheid te realiseren.
De geschiedenis van Brabant kan zich
verheugen in een grote belangstelling.
Vrijwel iedere gemeente heeft een
historische vereniging of heemkunde
kring en niets ligt meer voor de hand
dan dat Brabantse Delta zijn historische
schatten deelt met de Brabanders. Ook
hier geldt immers het gezegde
'Onbekend maakt onbemind'. Bij
de start van het historisch onderzoek,
in 2006, waren de waterschapsarchieven
in Bergen op Zoom en Tilburg alle
geïnventariseerd en ontsloten met
behulp van digitale inventarissen op
de website van de archiefinstelling.
De archieven die onderdak vonden in
Oudenbosch en Breda waren slechts
gedeeltelijk geïnventariseerd. Beide
instellingen hadden al wel de beschikking
over digitale inventarissen, maar die
stonden nog niet op hun website.
Het kostte nogal wat moeite om het
verbrokkelde aanbod te doorgronden,
maar eenmaal wegwijs kon die kennis
worden aangewend om de vindbaarheid
voor anderen te verbeteren. Ik nam aan
dat Brabantse Delta geïnteresseerd was
in een centrale ontsluiting van zijn
waterschapsarchieven. Anders gezegd:
niet alleen bij de afzonderlijke
archiefinstellingen maar ook via de
website van het waterschap. Dat bleek
een schot in de roos.
Waterschapsarchieven staan bol van
de poldernamen, maar als je die niet
kent kun je ze ook niet vinden. Gezien
de sterke lokaalhistorische traditie in
Brabant was dat wel gewenst. Zoeken
op naam bood daarvoor te weinig
perspectief. Zoeken met behulp van
kaarten vergroot de kans dat de
informatie ook zonder poldernaam
vindbaar is. Dankzij zo'n cartografische
ontsluiting krijg je meteen een goed
idee van de omvang van de polders en
hun ligging ten opzichte van het water
en de aangrenzende polders.
De website beoogt de toegankelijkheid
te verbeteren, enerzijds door de
archieven cartografisch en in hun
samenhang te presenteren, anderzijds
door digitale inventarissen vlot
beschikbaar te stellen - ook al zijn deze
nog niet helemaal up-to-date dan wel
zeer voorlopig. De opzet is dat zowel het
waterschap als de geïnteresseerde
buitenstaander alle beschikbare
informatie gemakkelijk kan traceren.
Is de gewenste inventaris eenmaal
gevonden, dan kan de bezoeker een
digitaal exemplaar downloaden. Dat
wordt rechtstreeks betrokken van de
websites van Tilburg, Bergen op Zoom
en Oudenbosch, zodat steeds over de
recentste versie kan worden beschikt.
Voor de waterschapsarchieven die
berusten bij Stadsarchief Breda wordt
de digitale inventaris vooralsnog door
de server van het waterschap verzonden.
Op de website www.jvdn.nl onder het
kopje 'Cartografie' zijn enkele andere
cartografische ontsluitingen te vinden.
Het betreft de archieven van het
hoogheemraadschap van Delfland en die
van een dertigtal bewonersorganisaties
in de Rotterdamse stadsvernieuwings-
wijken.
Het gevolg van die verbeterde toe
gankelijkheid was ook dat fouten en
foutjes, die in de chaos nauwelijks
opvielen, toen onverbiddelijk aan het
licht kwamen. Het ging onder andere
om inventarisatieachterstand, anders
gezegd om voorlopig geïnventariseerde,
slecht geïnventariseerde en niet
geïnventariseerde archieven. Maar ook
om archieven waarvan de onderdelen
over meer dan één archiefinstelling
verspreid waren. Samenvoegen of
duidelijk verwijzen ligt in de rede. Maar
zoiets blijkt gemakkelijker gezegd dan
gedaan. Elders zijn waterschapsarchieven,
al dan niet terecht, samengevoegd met
archiefverzamelingen van gemeenten.
Zonder een duidelijke verwijzing zijn die
zo goed als onvindbaar.
De website was natuurlijk ook een stille
wenk aan de archiefinstellingen om hun
toegankelijkheid via internet te
verbeteren. Tilburg en Bergen op Zoom
hadden hun zaakjes al op orde. Voor
Oudenbosch is de digitale toegan
kelijkheid nu vrij goed. De waterschaps
inventarissen te Breda zijn sedert vorig
jaar toegankelijk via internet, maar het
resultaat geeft nog reden tot zorg.
Breda heeft zijn inventarissen in 2009
gescand en in pdf-bestanden gezet. Met
behulp van optical character recognition
(OCR) werd het gescande materiaal
machinaal gelezen. Daardoor kon aan
het pdf-bestand een tekstbestand
worden toegevoegd, waarmee het
desgewenst kan worden doorzocht. Dat
is een goede oplossing, mits met behulp
van machinaal lezen een kwalitatief goed
tekstbestand kan worden gegenereerd.
In de praktijk valt het resultaat nogal eens
tegen. Ter toelichting treft u hieronder een
stukje gescande inventaris, alsmede het
resultaat van OCR:
ill—I ihïi. 'jBCLir1 -Ti ma mxr na
■J9n ris umIme m *sn -Jiir -wsüj.
Wie alle voorkomens van het woordje
'Mark' en 'Moerdijk' wil aantreffen,
moet dus ook zoeken op 'Hark' en
'noerdijk'. Bij pagina's die wat schuiner
werden gescand, is de kwaliteit ronduit
abominabel. De gebruiker heeft daar
allemaal geen weet van. Die verkeert in
de waan dat het bestand optimaal word
doorzocht. Met correcte OCR-teksten valt
heel goed te werken. Maar als correctie
achterwege blijft, dan wordt de
gebruiker niet geholpen maar gehinderd.
Tijdens het digitaliseren van de
inventarissen verdwenen dikwijls het
titelblad (met auteur, titel en jaartal),
de inleiding en de verantwoording.
Soms werd een nieuw titelblad voor het
oude geplakt, met het gevolg dat menig
inventaris nu vier titelbladen heeft met
vier verschillende titels. De aange
brachte wijzigingen werden zelden
verantwoord. Correct verwijzen is dan
haast onmogelijk.
Kortom: de toegankelijkheid van de
West-Brabantse waterschapsarchieven
is het afgelopen decennium aanzienlijk
verbeterd, maar de klus is nog niet
helemaal geklaard.
De havenstad staat in het teken van de
Rotterdamse Week van de
Geschiedenis. Het Gemeentearchief
speelt daarop in met verschillende
activiteiten die aansluiten bij het thema
Land en water. De archiefmedewerkers
verzorgen een exclusieve rondleiding
door de depots en laten documenten en
films zien uit de collectie Holland-
Amerikalijn.
28 2010 nummer 8
