Het Besteladvies Archieven
van de Raad voor Cultuur
De Raad voor Cultuur is een onafhankelijk orgaan. Zij adviseert
de regering en het parlement onder meer over de selectie van
(overheids-)archieven en 'bemoeit' zich uit dien hoofde met
het archiefwezen. In april 2010 zond de Raad het Besteladvies
Archieven aan de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap.
Wat de Archiefwet 1995
betreft: ook de Raad ziet
dat de wet niet meer
voldoet, gelet op het
digitaliseringsvraagstuk
en de verbreding van het
domein archieven naar
niet-overheidsarchieven.
Geheugen, herinnering en
geweten
René Spork
In het Archievenblad van oktober 2008
en februari/maart 2009 is uitgebreid
aandacht besteed aan het archiefbestel
onder de noemer 'over de bomen en
het bos'. Als uitdagingen werden
genoemd: enerzijds de duurzame opslag
en toegankelijkheid van digitale en
gedigitaliseerde informatie, en anderzijds
de beschikbaarstelling van die informatie
aan het publiek. Meestal via de eigen
website, maar in toenemende mate
op gemeenschappelijke platforms,
en dat roept vragen op over beheer,
ontwikkeling en exploitatie.
Publieksparticipatie (Web 2.0) is daarbij
overigens niet meer weg te denken.
Vragen die in het Archievenblad werden
gesteld: is het archiefbestel toegerust
op al deze uitdagingen? Past de Archief
wet nog? Hoe ziet het bestel er eigenlijk
uit en wie is verantwoordelijk waarvoor?
Wat is de strategie? Kortom: wie ziet er
door de bomen het bos nog en moet het
bos worden uitgedund?
mK
Om met dat laatste te beginnen:
de Raad voor Cultuur ziet particuliere
archieven als belangrijk onderdeel
van ons culturele erfgoed en bepleit
een revitalisering van het Centraal
Register voor Particuliere Archieven
en een verbreding van de reikwijdte
van de rijksverantwoordelijkheid voor
deze archieven. Een stimuleringsfonds
voor archivistische bewerking en bewust
wording van particuliere archieven
wordt voorgesteld (2 tot 2,5 miljoen).
Het droogstaande boompje wordt flink
bewaterd. Wat is trouwens particulier
archief? Zoals de Raad zelf concludeert
(p. 18): "Veel van wat naar de geest
overheid is en dat de facto soms ook was,
is tegenwoordig privaat georganiseerd."
Terug naar de uitdagingen en dan naar
het bestel. De raad acht sectorbrede
initiatieven op het gebied van eCultuur
(opslag, beschikbaarstelling) afdoende
gedekt door een ambitieus plan van BRAIN,
de KVAN, de samenwerkende Regionaal
Historische Centra, het Stadsarchief
Amsterdam, het Gemeentearchief
Rotterdam en het Nationaal Archief.
Gedoeld wordt op de ontwikkelingen
rond het E-depot. Wel constateert
de Raad dat de overheid bij het
archiveringsvraagstuk nog geen antwoord
heeft op het bewaren van e-mail, sms,
enzovoort. Expliciet wordt het verdwijnen
van het e-mailverkeer tussen de
Srebrenica-actoren genoemd. Het vinden
van een plaats voor ontwikkeling en
beheer van instellingenoverstijgende
en sectorbrede digitale applicaties laat
de Raad nog buiten beschouwing.
Dat doet de Raad eveneens ten aanzien
van de functies kennisontwikkeling
en wetenschappelijk onderzoek in
het basissubsidiestelsel.
Wat de Archiefwet 1995 betreft: ook de
Raad ziet dat de wet niet meer voldoet,
gelet op het digitaliseringsvraagstuk en
de verbreding van het domein archieven
naar niet-overheidsarchieven. De Raad
acht het verstandig om eerst een nieuw
evenwicht te laten ontstaan om die
vervolgens in wetgeving te bestendigen.
Wel dient de wet als voorheen de hele
cyclus van archiefvorming tot -benutting
(records continuüm) af te dekken.
Het besteladvies beperkt zich in
hoofdzaak tot de volgende twee punten:
1. Verbreding van de reikwijdte van de
rijksverantwoordelijkheid tot particuliere
archieven en categoriale instellingen;
2. Visie op een Basisinfrastructuur voor
de hele sector archieven met bijzondere
aandacht voor de ondersteuningstaken
waarderen/selecteren en archiveren/
documenteren (taken die in tegen
stelling tot het verleden in aanmerking
moeten kunnen komen voor subsidie).
De Raad schetst nog eens de 'waarde'
van archieven: als erfgoed of als bron
van informatie. De toekenning van een
culturele waarde (erfgoed) is niet
neutraal, maar dat is volgens de Raad
ook de rol van informatiedrager niet,
omdat de overheid die bescheiden
nummer 7 2010 21
