r
Zieke kinderen uit
Schiedam
Nationale Collecties
Tijdens de bevrijding van Delft wordt een gearresteerde NSB'er door de Binnenlandse Strijdkrachten
opgebracht. Deze foto maakt onderdeel uit van de collectie negatieven afkomstig van de 'Filmdienst
der Binnenlandsche Strijdkrachten Gewest 13, District Delft'. Een acht man tellende BS-eenheid
maakte in de omgeving van Delft en Den Haag meer dan 1300 foto's van de laatste oorlogsmaanden.
De originele negatieven zijn in een prima staat en werden recent geconserveerd, gedigitaliseerd en
opgenomen in de Beeldbank WO2. Eén van de medewerkers van de groep, student Leen Timp, die
later grote faam verwierf als tv-regisseur, was behulpzaam bij de beschrijving van de foto's.
betekenis voor het heden, fysieke staat
en authenticiteit, herkomst, zeldzaamheid
en presentatiepotentieel een hoofdrol.
Met 'betekenis voor het heden' wordt
de sociale of actuele waarde van het
materiaal bedoeld en 'representativiteit'
refereert aan criteria als symboolfunctie
en ijkwaarde. In het beleidskader voor
de subsidiëring is geformuleerd dat de
overheid het als haar taak ziet "het
publiek in staat te stellen de herinnering
aan de Tweede Wereldoorlog geïnfor
meerd en op verantwoorde wijze
invulling te geven, overigens zonder dat
zij daarbij de inhoud van die herinnering
wil bepalen."3
Afgezien van de vraag of het überhaupt
mogelijk is om de inhoud van herinnering
te bepalen, is het duidelijk dat de missie
van het programma Erfgoed van de
Oorlog voortvloeit uit de voorlichtende
taak van de Eenheid Oorlogsgetroffenen
en Herinnering WOII. Maar de missie
past ook goed in de tendens herinnering
een belangrijke rol te geven in de
geschiedschrijving en in de waardering
Tijdens en na de oorlog werden
tal van Schiedamse kinderen
elders opgevangen om aan te
sterken of na ziekte te herstellen.
Ze werden voor korte of langere
tijd ondergebracht bij gast
gezinnen om even de ellende te
kunnen vergeten en op krachten
te komen. Direct na de oorlog
gingen de kinderen ook naar
gastgezinnen in het buitenland:
Engeland, België, Frankrijk,
Zwitserland, Denemarken en
Zweden. Voor hun vertrek
brachten de kinderen eerst twee
tot acht weken door in een
quarantainekamp, waar ze met
spelletjes en uitstapjes werden
beziggehouden. Ze leerden daar
ook iets over de taal van het
land waar ze naartoe gingen.
In dit project van het Gemeente
archief Schiedam zijn kinderen
van toen geïnterviewd over hun
ervaringen. Het project maakt
deel uit van de nationale
collectie Getuigen Verhalen.
van historisch materiaal. Het programma
wil een verbinding leggen tussen de
historische waarde van het materiaal en
collectieve herinnering als hulpmiddel
voor een fatsoenlijke samenleving. Daar
is aansprekend materiaal voor nodig.
Een deel van de resultaten van het
erfgoedprogramma bestaat uit
verzamelingen die een gevoelige snaar
raken, niet in het minst omdat zij de
boodschap uitdragen dat het echt
zo is gebeurd. Het gaat om digitale
reproducties van direct aansprekend
materiaal als foto's, eigentijdse films,
affiches, persoonlijke dagboeken en
in beeld gebrachte interviews met
ooggetuigen. Deze bestanden zijn
geschikt om een breed publiek te berei
ken en kunnen op tal van manieren
worden benut in documentaires,
onderwerpsgerichte projecten en in het
onderwijs.
De brede inzetbaarheid voor het
oproepen of in stand houden van de
herinnering is waarschijnlijk de reden
waarom het programma Erfgoed van
de Oorlog heeft gekozen voor het
aanleggen van dit soort verzamelingen,
die aan het eind van de looptijd van
het programma nationale collecties zijn
gaan heten. Met de samenstelling van
die collecties is vanuit het programma
een keuze gemaakt, ook al was het
voor de beheerders van het materiaal
mogelijk om binnen die keuze te
bepalen wat in de subsidieaanvraag
meegenomen zou worden en wat niet.
Een neveneffect van het vormen van
aansprekende erfgoedcollecties over
de Tweede Wereldoorlog kan zijn dat
ze statusverhogend gaan werken en bij
wijze van spreken een keurmerk geven
aan het materiaal dat in de collectie is
opgenomen. Materiaal dat niet is
opgenomen en niet digitaal beschikbaar
is, kan als onbelangrijk en niet-erfgoed
worden beschouwd. Daarmee kan de
indruk worden gewekt dat er een
Nederlandse collectie Tweede Wereld
oorlog is, die bestaat uit alle docu
menten, foto's, films, kranten, tijd
schriften en dagboeken die in de
nationale collecties zijn opgenomen.
Vooral archieven, die meestal niet zo
makkelijk te benaderen zijn, kunnen
dan makkelijk uit beeld verdwijnen.
Het is daarom zaak om met een
degelijke digitale infrastructuur de
werkelijke breedte van wat bewaard
is gebleven, in beeld te houden. Hier
kom ik onder het kopje 'de toekomst'
op terug.
In deze groep horen de vier grote
digitale collecties thuis, waarin op
nationaal niveau gedigitaliseerd
materiaal is verzameld op de volgende
terreinen: film en audio, beeld, oral
history en tekst.
'Oorlog in Blik' is de nationale collectie
waarin een zo volledig mogelijk
overzicht wordt aangeboden van films
en geluidsopnamen uit het toenmalige
12 2010 nummer 7
