Het bewaren
van digital born
vormgevingserfgoed
Grafisch ontwerpers en ontwerpbureaus werken sinds de introductie van de ontwerpcomputer Aesthedes
in 1982 steeds meer digitaal. Digitale ontwerpen kennen vele varianten in verschillende media:
interactieve websites, 3D-logo's, multimediaal ontwerp. De houdbaarheid van digitale documenten
en objecten is beperkt, omdat computersoftware en hardware in hoog tempo vernieuwen.1
Conversie
Samengestelde bestanden
Acquisitie aan de bron
Noten
öÉfl tatrnpterf bi ten npuH**
Bernadine Ypma
Brochure ontworpen door Ben Bos van Total
Design voor opdrachtgever IBM. De brochure prijst
model 20 aan.
Studio Dumbar, opgericht in 1977, kocht
tien jaar geleden een apparaat voor de
opslag van digitaal materiaal. Het ap
paraat kostte zeker 10.000 gulden, maar
ligt nu in de prullenbak. Het bleek een
digitale kaartenbak en misschien handig
in gebruik als er heel netjes gewerkt
werd. Daarnaast waren er destijds aan
het einde van een grafisch ontwerp
project hooguit vijf affiches. Nu is dat
per project 100 gigabyte aan data. Het
papieren archief van de studio wordt
momenteel ontsloten bij het Nederlands
Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO).2
Het digitale archief is aanwezig bij
Studio Dumbar.
Het NAGO is gewend om objecten en
archivalia te bewaren, het liefst van
papier. De archieven geven inzicht in het
ontstaansproces van een ontwerp en het
oeuvre van een ontwerper. Bij het bewaren
van digitale objecten is dezelfde doelstel
ling het uitgangspunt. In tegenstelling
tot het papieren archief, waarbij ieder
object in zijn geheel en als origineel
wordt bewaard, hoeft dat bij digitale
objecten niet. Het oude paradigma kan
dus niet doorgetrokken worden naar het
digitale archief. Het digitale bestand mag
worden geconverteerd in een ander, meer
duurzaam formaat, mits de essentiële
functionaliteiten aanwezig blijven. Het
converteren naar open source bestanden
geeft echter geen waterdichte oplossing,
omdat niemand weet welke standaarden
en technologie over tien jaar gangbaar zijn.
De digital born bestanden in een grafisch
ontwerparchief bestaan uit meer compo
nenten. Een website is een veranderlijk
ontwerp dat een tijdsdimensie kent. Het
maken van een film van de website kan
een mogelijkheid zijn. Een film is geschikt
om de look en feel van een website
over te brengen. Ook 3D CAD-ontwerpen
zijn lastig te bewaren. Indien je deze
converteert naar Google SketchUp raak
je textures kwijt bij conversie naar PDFa
functionaliteiten. De technologie voor
hardware en software ontwikkelt zo snel
dat bestanden van vijf jaar oud nu al
ontoegankelijk kunnen zijn.
De belangen van het ontwerpbureau om
het eigen digitale archief bij te houden
zijn anders dan de belangen van een
archiefinstelling. Het ontwerpbureau
zal de bestanden nog enkele jaren
willen bewaren voor vervolgopdrach
ten of promotionele doeleinden, zoals
tentoonstellingen en publicaties. Dit zijn
kortetermijnbelangen. Het NAGO ziet dit
soort archieven als belangrijk cultureel
erfgoed dat op lange termijn toegankelijk
moet zijn voor het publiek.
Het is niet reëel om van een ontwerp-
bureau te verwachten dat het zijn archief
aanlevert in een geordende staat en op
duurzame dragers. Digital born archieven
moeten door snelle veroudering van
software en hardware eerder worden
geacquireerd. Op het moment van het
ontstaan van de bestanden zijn deze nog
in ieder bestandformaat te vertalen. Dit
kan een argument zijn om te acquireren
aan de bron. Het is echter moeilijk te
bepalen welke ontwerper juist dat werk
gaat maken dat interessant is om te be
waren voor de toekomst. Ontwerper en
archiefinstelling moeten dichter bij elkaar
komen om expertise uit te wisselen en
samen tot een oplossing te komen.
1 Dit artikel is tot stand gekomen op
basis van de bijeenkomst 'Digital born
vormgevingserfgoed', georganiseerd door
het NAGO op 19 maart 2010. Met dank aan
de deelnemers: Gerard Jan Nauta (DEN),
Marie Christine van der Sman (NAGO), Hans
van Vliet (Studio Dumbar), Henk Vanstap
pen (PACKED en E-David), Inge Angevaare
(NCDD), James Stell (Data Matters), Jorien
Weterings (G-star), Tine van Nierop (SIMIN)
en Martijn Arts (Total Active Media).
2 Het archief behoort tot de twintig
belangrijkste vormgevingsarchieven in
Nederland en staat op de 'Lijst Nationaal
Belang en van Internationale kwaliteit',
opgesteld door de Projectgroep Vorm-
gevingsarchieven van Premsela, Stichting
voor Nederlandse Vormgeving.
Bernadine Ypma registrator Nederlands
Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO).
nummer 4 2010 21
