Hoe landelijk is de Landelijkiïchievendag?
■4
vV A
-viieven&aé
De Landelijke Archievendag is in 2004
ontstaan op initiatief van DIVA. Het rap
port Naar een publieksgericht archiefbestel
had met cijfers laten zien dat de rijke
archiefschatten nog te weinig bekend zijn
bij het grote publiek. Een open dag leek
een goed middel om hierin verandering
te brengen. Open Monumentendag en
het Museumweekend hadden al de publi
citaire kracht van het gemeenschappelijk
(en gratis) openen van de deuren bewe
zen. De eerste Archievendag op 30 okto
ber 2004 werd in een evaluatie door de 72
deelnemende instellingen als succesvol
beoordeeld. 89% van de 47 responden
ten wilde aan een volgende Archievendag
meedoen, maar slechts 43% wilde dat ook
het volgende jaar al doen. Andere deel
nemers stelden voor om, in verband met
de beschikbare capaciteit en openstelling
in het weekend, de Archievendag om de
één of twee jaar te organiseren. Toch werd
geconcludeerd dat de Archievendag elk
jaar moest worden gehouden. Ook de ver
binding met de Week van de Geschiedenis,
die eveneens in 2004 voor het eerst werd
georganiseerd, bleef gehandhaafd.
De werkzaamheden van DIVA beston
den uit het maken van een logo, een
website, een folder en een poster in een
herkenbare huisstijl. Bovendien was er
een centrale voorlichting voor de pers. In
2006 besloot DIVA om geen aparte folder
meer te maken. De toegevoegde waarde
was beperkt en bovendien waren de fol
ders van de Week van de Geschiedenis
gratis. Na de overgang van DIVA naar
LANDELIJKE
ARCHIEVEN
DAG
de een mail naar alle archieven met een
oproep om deel te nemen. Hierbij moet
wel opgemerkt worden dat de voorlich
ting over de Archievendag via de inter
netpagina en de programmakrant volle
dig geïntegreerd is in die over de Week
van de Geschiedenis. Logo en huisstijl
waren geheel verdwenen; Anno maakte
wel een aparte poster voor de Landelijke
Archievendag.
De integratie van Archievendag en
Week van de Geschiedenis maakt het
voor Anno ook lastig om aparte cijfers te
geven over de deelname. Voor Anno is
het van belang dat de deelname aan de
Week in zijn geheel groot is. Niet alleen
de Archievendag telt mee. Het is teke
nend dat het Drents Archief, een van de
genomineerden voor de Week van de
Geschiedenisprijs, op de Archievendag
niet open was. Van de veertien door
Anno als deelnemer gewenste archie
ven waren er op de Archievendag zeven
ook daadwerkelijk actief (zie tabel).
Vier archieven waren niet op 17 oktober
speciaal geopend, maar werkten wel actief
mee aan het lokale programma voor de
Week van de Geschiedenis. Als we het
lijstje uitbreiden met grote stedelijke
archieven, doet iets meer dan de helft
mee aan de Archievendag. Bij de totaal
cijfers - uitgaande van de Archiefalmanak
en de bij Anno geregistreerde deelnemers
- is het echter een bescheiden 25 procent.
Het betreft dan ook nog alleen de over
heidsarchieven en niet de particuliere
en categoriale archieven. Deze lijken, op
enkele uitzonderingen na, geheel buiten
de Archievendag te vallen.
Projectleider van de Week van de
Geschiedenis, Manon Henzen van Anno,
concludeert dat de deelname van kleinere
archieven achterblijft. "In ons contact met
hen blijkt vaak dat deze bijna geheel door
vrijwilligers bestierd worden. Vaak zijn zij
minder op publiek gericht. Toch zitten
er verrassende initiatieven tussen vanuit
kleine archieven." De meest gegeven ver
klaring door de (middel)grote archieven
is echter ook een gebrek aan capaciteit.
"Er is zoveel te doen dat er gekozen moet
worden", aldus Margot America van het
BHIC. "In onze jaarplanning kiezen we
voor de meest geschikte activiteit. Dit jaar
was dat Open Monumentendag, door de
aansluiting bij het thema 'Op de kaart
gezet'."
Bij veel archieven is de plaatselijke agenda
door de gewenste en noodzakelijke
samenwerking met andere cultuurhisto-
Erfgoed Nederland in 2007 kwam de
organisatie grotendeels bij Anno te lig
gen, de organisator van de Week van de
Geschiedenis. Erfgoed Nederland stuur-
rische instellingen van groter belang dan
de landelijke agenda. In Assen betekent
dit dat het Drents Archief kiest voor het
organiseren van speciale activiteiten in de
Week. "De zaterdag kwam bij de partners
slecht uit", vertelt PR-medewerkster Joke
Wolff. "Om ook nog op de Archievendag
open te zijn was teveel gevraagd voor
onze capaciteit." Ook het Noord-Hollands
Archief heeft voor de zondag gekozen als
speciale themadag over 'Oorlog en vrede
in Haarlem'. Communicatieadviseur
Maarten Broek: "De zondag blijkt ook
een geschiktere dag te zijn voor zo'n acti
viteit. Op zaterdag gaan mensen toch
eerder boodschappen doen en de auto
wassen." In Apeldoorn was er na Open
Monumentendag een Erfgoedweek en
's-Hertogenbosch schonk in deze week
uitgebreid aandacht aan het plaatselijke
jaarthema 'Water'. De Avond van de
Geschiedenis die het Bossche Stadsarchief
in de voorgaande jaren in de Week van de
Geschiedenis georganiseerde, verhuisde
naar juli.
Het is dus zeker niet zo dat de niet-deel-
nemers aan de Archievendag niet actief
zijn. Integendeel, door de vele beschik
bare activiteiten waarbij aangesloten
kan worden, zijn ze gedwongen om te
kiezen. Daar komt nog bij dat de agenda
in het najaar overvol is. Vooral Open
Monumentendag in september is een
grote 'concurrent'. Vanuit de landelijke
organisatie zou er meer druk uitgeoe
fend kunnen worden om de Landelijke
Archievendag te organiseren. Anno blijkt
niet voor elk archief bekend als organisa
tor en vraagt vooral om deelname aan de
Week van de Geschiedenis.
Morele plicht
Er is ook geen gebrek aan sympa
thie voor de Landelijke Archievendag.
Praktische afwegingen blijken echter van
groter belang dan een moreel plichtsge
voel dat een archief aan de Archievendag
mee móet doen. Dat er door deze keuze
van een echte Landelijke Archievendag
geen sprake meer is, is een vervelend maar
geen onoverko
melijk probleem.
Maarten Broek:
"Dit jaar hebben
wij voor het eerst
gekozen om niet
mee te doen, ook
al heb ik altijd gepropageerd dat we dit
met alle archieven enkele jaren moeten
volhouden om naamsbekendheid voor
de Archievendag te krijgen. Nu haken
wij ook af."
Archieven moe
ten in de lokale
media extra
reclame maken
en liften maar
weinig mee
op de beperk
te landelijke
publiciteit. "De
meerwaarde
van het orga
niseren van
een Landelijke
Archievendag
is eigenlijk
beperkt", aldus
Joke Wolff.
In het
platform van
communicatie
medewerkers
van archieven
is in het begin
ook flink gedis
cussieerd over
nut en nood
zaak van de
Archievendag.
Er zijn toen
duidelijke
voorwaarden
gesteld voor
een succesvolle
Dag: een heldere boodschap, een vaste
dag in het jaar en draagvlak en steun bij
de archieven. Bovendien moest er een
goede centrale organisatie zijn. Na de
overdracht van de taken van DIVA aan
Erfgoed Nederland is hier toch een orga
nisatorisch gat gevallen. Anno vult dit
nu gedeeltelijk op. Het is echter de vraag
of dat ook zo blijft. Henzen: "De organi
satie van de Week van de Geschiedenis
verhuist volgend jaar naar het Nationaal
Historisch Museum, evenals Anno. Wat
er precies met het evenement en daarmee
dus ook met de Landelijke Archievendag
gaat gebeuren, is voor een groot deel nog
onduidelijk." Mogelijk biedt dit de kans
voor BRAIN en KVAN om de Archievendag
nieuw leven in te blazen met een eigen
boodschap en gezicht, en met een eigen
'Archievendagprijs'. Het voornemen
staat eigenlijk al in Archiveren is vooruit-
*eel Sedenis.»^
zien: "Brain investeert in een collectieve
promotiecampagne voor de Nederlandse
archiefinstellingen en hun collecties." Of
is een Landelijke Archievendag hiervoor
geen geschikt middel?
8
Door Ernest Verhees
Dit jaar is voor de vijfde keer de Landelijke
Archievendag georganiseerd. Het Archieven
blad gaf tot nu toe elk jaar een overzicht
van de activiteiten bij archieven in heel
Nederland. Dit jaar waren veel archiefinstel
lingen niet open en deden dus niet mee aan
de Landelijke Archievendag. Waarom niet?
Naar Anno
Lastige cijfers
Capaciteit
Gewenste archieven Anno
Werkelijk open op LAD
(en eventueel ook actief in
Week van de Geschiedenis)
Alleen actief in Week van de
Geschiedenis
Noord-Hollands Archief
X
Haags Gemeentearchief
X
Zeeuws Archief
X
Brabants Historisch Informatie Centrum
Regionaal Historisch Centrum Limburg
X
CODA
Historisch Centrum Overijssel
X
Tresoar
X
Regionaal Historisch Centrum
Groninger Archieven
X
Nieuw Land Erfgoedcentrum
X
Nationaal Archief
X
Drents Archief
X
Gelders Archief
Het Utrechts Archief
X
Aantal
Deelname
Percentage
aan LAD
grotere archieven
27
15
56
alle (overheids)archieven
122
31
25
Toekomst
yereniq'n9
Ernest Verhees
Dienstverlening
Archief Nijmegen
Archievenblad.
is archivaris bij Bureau
van het Regionaal
en redacteur van het
archievenblad
november 2009
november 2009
archievenblad
