educatie en communicatie
Archief) vervolgde met een toelichting op
het Omgevingsloket Online: de landelijke
voorziening waarin alle aanvragen terecht
moeten komen en behandeld kunnen wor
den, te gebruiken door alle instanties die
bij de verlening van de omgevingsvel
gunning betrokken zijn. Door de betrok
kenheid van velen gedurende het proces
ontstonden vraagtekens bij de wijze van
archivering. Het ministerie van VROM
vroeg het Nationaal Archief om advies.
Het was volgens Robbert-Jan Hageman
(NA) niet eenvoudig dit advies op te stel
len doordat veel relevante informatie ont
brak. Zo kon over de archiefwaardigheid
van de WABO-dossiers geen uitspraak
worden gedaan. Wel bleek, tot opluchting
voor (gemeentelijke) archiefinspecteurs,
uit het advies te komen dat er geen sprake
was van keteninformatisering of -archive
ring. Er zijn echter nog veel vragen en de
inspecteurs wachten af hoe een en ander
zich verder zal gaan ontwikkelen.
Binnen de architectuurlijn van de
KVAN-dagen was in de eerste presentatie
aandacht voor de pilot die er momen
teel tussen het Nationaal Archief, Het
Utrechts Archief, het Zeeuws Archief en
het Noord-Hollands Archief wordt uitge
voerd. De pilot toetst een dienstverlening
waarbij een Regionaal Historisch Centrum
gebruikmaakt van de Digitaal Depot
applicatie van het Nationaal Archief voor
zijn digitale archiveringsprocessen. Met
behulp van onder andere een preview
van de applicatie en enig gestuntel met de
microfoon maakte Ruud Yap duidelijk dat
een Digitaal Depot niet alleen een instru
ment voor de archivaris is. Het is een
systeem dat van invloed is op de gehele
organisatie van een archief. Kaj van Vliet
14 I
je de ruimte?' ontkrachtte hij achtereen
volgens de uniciteit van de aarde, de zon
en de Melkweg, ontdekkingen die juist
zijn gedaan dankzij een Nederlandse uit
vinding: de telescoop. De opkomst van de
fotografie betekende een tweede belang
rijke stap in de talloze waarnemingen
van het heelal. Hierdoor beschikken we
onder andere over een weergave van de
kosmische achtergrondstraling: in wezen
het oudste signaal - en archiefdocument
- teruggaand tot de tijd van de oerknal
(13,7 miljard jaar oud). Sterrenkunde is
tot nog toe vooral goed geweest in het
doen van waarnemingen, waardoor er
ontzettend veel data beschikbaar is die
door iedereen gedeeld wordt.
Met zevenmijlslaarzen wandelde - of
beter: struinde - Hans Waalwijk door de
wereldgeschiedenis van de archivistiek.
Bepaalde aspecten, waarschuwde hij, wer
den daarbij aan zijn laars gelapt. Door
technische ontwikkelingen is het mobiele
archief opnieuw weer onder handbereik.
Waalwijk illustreerde zijn verhaal met
een aantal sprekende beelden van de film
Indiana Jones and the Raiders of the lost Ark
om de mobiliteit van de Ark te duiden, en
met beelden van de Duitse documentaire
Europa von A bis Z. Deze documentaire
toont de inspanningen om de complete
administratie van het Europese Parlement
vanuit Brussel naar Straatsburg over te
brengen. Opgemerkt werd dat in deze tijd
nog niet wordt toegegeven aan de moge-
lijkheid om met digital born records te wer
ken.
Jacco van Ossenbruggen (onderzoe
ker bij het Centrum voor Wiskunde en
Informatie en bij de VU Amsterdam)
startte zijn theore
tische lezing over
een semantisch
web voor archie
ven met de con
statering dat hij
zich ondanks zijn
bèta-achtergrond
tussen archivaris
sen thuisvoelt. De
overeenkomst ligt
in het feit dat de
laatsten, net als
hijzelf, van infor
matie houden,
vinden dat deze
informatie open
baar moet zijn en
belang hechten aan gedateerde informa
tie. Het Semantisch Web is een Dataweb.
Het kan werken als een muur: star, beper
kend en gesloten. Maar het kan bij goed
gebruik ook werken als een brug: fexi-
bel, open, constant veranderend en van
onderaf opgebouwd. Het is van belang
dat niet enkel mensen de informatie kun
nen lezen, maar dat ook de computerap
plicaties dat kunnen.
De laatste bijeenkomst in lijn 4 werd
gestart door Jan Beens (Regionaal Archief
Nijmegen) met een korte uitleg over
wat de nieuwe omgevingsvergunning
inhoudt. Stinie Francke (Noord-Hollands
educatie en communicatie
voegde daar aan toe dat iedere instelling
ongeacht de uitkomst van de pilot de
plicht heeft om na te denken over zijn
processen. Het tweede gedeelte van de
sessie werd gebruikt om de toehoorders
te laten participeren. Geheel in de stijl
van Web 2.0 zetten Margriet van Gorsel
en Klaartje Pompe de zaal aan het werk.
En de zaal kwam met stevige respons. Zo
hadden sommigen bedenkingen tegen
het feit dat alleen het Nationaal Archief
en de RHC's betrokken waren bij de pilot.
Anderen hadden vragen over de kos
ten van dienstverlening: wegen die wel
op tegen de voordelen? Voor een derde
was de presentatie juist geruststellend: er
komt een oplossing aan.
In 'NORA en Janus' begon Hans Goutier
(Stichting ICT Uitvoeringsorganisatie)
over NORA: de Nederlandse Overheid
Referentie Architectuur. Hij legde uit
wat een architectuur is, en hoe NORA
zich verhoudt tot andere architecturen
die allemaal luisteren naar vrouwen
namen zoals GEMMA (voor Gemeenten)
en MARIJ (Rijksoverheid). De NORA is
een hogere architectuur waaraan bijvoor
beeld de GEMMA, een lagere architectuur,
zich conformeert. Zelf is NORA ingebed
in Europese en internationale normen
en standaarden. NORA biedt beschrij
vingen van standaarden, bouwstenen
OC&W en het ministerie van BuZa werd
de presentatie van Frans van Dijk 'Het her-
komstbeginsel in de (internationale) prak
tijk. Teruggave van Surinaamse archieven
in tijden van economische recessie' ver
vangen door een presentatie over het pro
ject Gemeenschappelijk Cultureel Erfgoed
(GCE). GCE richt zich op overblijfselen
van een verleden dat Nederlanders met
anderen hebben gedeeld: bouwwer
ken, archieven, scheepswrakken, muse
ale objecten en immaterieel erfgoed. Van
Dijk sprak eerst over koloniale of VOC-
archieven in Indonesië, Sri Lanka, Zuid-
Afrika en India. Daarna kwam Ghana
aan bod, waar helemaal géén Nederlands
archief meer is. In 1870 vertrok Nederland
uit dit land en nam alle archieven mee.
Ook in Suriname hebben Nederlanders
veel archief gevormd: drie kilometer kolo
niaal archief, waarvan tegenwoordig 800
meter in het NA in Den Haag ligt. In 1916
kwam de eerste vracht naar Nederland,
waarbij speciaal vastgelegd was dat de
archieven eigendom zouden blijven van
de kolonie Suriname. In de jaren dertig
en zeventig kwam nog meer naar Den
Haag. In 2006 vroeg Suriname de archie
ven terug. Hierin is toegestemd door de
ministeries van BuZa en OC&W. Dat dit
tot op heden niet is gebeurd, is een kwes-
|_*5
en een gemeen
schappelijk begrip
penkader voor de
e-overheid. NORA
kan ervoor zorgen
dat archivarissen
niet met voldon
gen feiten gecon
fronteerd worden
doordat hun eisen
al bij de inrichting
van de informatie
huishouding wor
den meegenomen.
Chido Houbraken
(provincie Flevo
land) ging in op
Janus, of beter: de
rol van de archiva
ris in het verhaal.
Dat deed hij aan de
hand van zijn erva
ringen in de provincie. Archivarissen moe
ten bij het ontwerp van de eigen gemeen
telijke, provinciale of andere architectuur
vooraf betrokken zijn. We moeten vooraf
meepraten. Het is erg lastig, haast onmo
gelijk, om na vaststelling van de architec
tuur nog wijzigingen in die architectuur
aan te brengen.
Jeroen Barendse (partner van LUST,
bureau voor interactief digitaal gra
fisch design) en Koos Bosma (hoog
leraar Architectuurgeschiedenis en Erf-
goedstudies aan de
Vrije Universiteit
Amsterdam) vroegen
zich in een theoreti
sche en experimen
tele sessie af of een
fundamenteel andere
technologie nieuwe
mogelijkheden biedt
voor de interpretatie
van content en het
ordenen van kennis?
Virtuele ruimtes wor
den vaak met analoge
ruimtes vergeleken,
zoals de digitale snel
weg, de digitale stad
en dataclouds.
Onder druk van
het ministerie van
•i.
Lijn 5: Architectuur
1 archievenblad juli 2009
Lijn 4: (Web)omgeving in beweging
Samen op de foto: archief voor later (foto Jac. Biemans).
Judith van Kranendonk krijgt uit handen van KVAN-voor-
zitter Fred van Kan het eerste exemplaar van de visie van
BRAIN en KVAN op de toekomst van het archiefwezen
(foto Paul Maessen).
Samen op de foto met Eric Ketelaar (foto Jac. Biemans).
Yvonne Bos-Rops, voorzitter van de S@P, en Lieuwe
Zoodsma, directeur van het Noord-Hollands Archief, met
het Jaarboek 2007 in zijn handen (foto Paul Maessen).
archievenblad 1
juli 2009
Lijn 6: de internationale
ruimte
