Ruimte voor de nieuwe archivaris?
In het verleden behaalde resultaten
bieden geen garantie voorde toekomst
We weten wel dat
er van alles moet ver
anderen, maar blijven
in dezelfde richting
voorthobbelen. Van
koers veranderen gaat
immers niet vanzelf.
Het manifest voor de
archivaris 2.0 is een
inspirerende aanzet om
buiten de eigen veilige
ruimte te stappen en
in een nieuwe archief
wereld te treden. Wat
vinden we van begin
selen uit het manifest
als: "Ik laat bestaande
praktijken los als er een
betere manier komt
om dingen te doen,
zelfs als deze bestaande
praktijken ooit zo goed
leken". Of: "Ik kies een
experimentele benadering ten aanzien
van verandering en ben bereid fouten te
maken"?1 Natuurlijk doet u dat al... toch?
De web 2.0 beweging komt in archie-
venland echter maar langzaam op gang.
Laat staan dat we ons al bezighouden
met het semantisch web. We zijn nog zo
gericht op het ontsluiten van archieven
op een 'papieren' manier, zelfs in de web-
based programma's die we gebruiken. We
gebruiken metadata waar de gemiddelde
bezoeker van een archiefsite weinig van
begrijpt. Blijkbaar is het idee dat klanten
fouten maken nogal hardnekkig en diep
in ons denken ingesleten. Je zou zelfs
kunnen zeggen dat wij simpelweg dingen
maken die gewoon niet te snappen zijn.
Dingen die in ieder geval niet aanslui
ten bij wat normale mensen verwachten,
kunnen, willen en proberen. Normale
mensen? Onze klanten dus.
Durven we daadwerkelijk een stap te zet
ten naar deze klant? Die stap kan heel
eenvoudig zijn, maar blijkbaar oh zo eng.
Tijdens usabilitytesten van archiefweb
sites blijkt bijvoorbeeld dat het woord
t\ddK PL00TS VOOR
Dé K/iEtv/E 3RCHjV3Rj$
'beeldbank' niet werkt voor mensen die
naar foto's of plaatjes zoeken. Beelden
staan namelijk in een park, een museum
of midden op een plein, maar zitten zeker
niet in een bank. En foto's vind je er al
helemaal niet! Dat een beeldbank beeld
bank heet, heeft te maken met ons. Want
in een beeldbank zit immers méér dan
alleen foto's. Het woord 'fotodatabase'
zou dus niet de hele lading dekken. En
dat kan natuurlijk niet. Wat hebben onze
websitebezoekers echter met onze drang
naar volledigheid en juistheid te maken?
Niet zo veel eigenlijk...
Naast een usabilityverbeterslag zou het
archiefwezen intelligente systemen kun
nen gaan benutten om de kloof tussen
webbezoekers en ontsluitingssyteem te
overbruggen. In hoeverre zijn we bekend
met de nieuwste ontwikkelingen op het
gebied van kunstmatige intelligentie? Het
verlaten van de vertrouwde ruimte vraagt
om ontvankelijkheid voor nieuwe metho
des, vakoverschrijdend denken, openheid
voor nieuwe ontwikkelingen en durf.
Alleen daarmee kunnen we de vitale en
relevante taak van archiva
rissen in iedere toekomstige
vorm van informatiecultuur
bevestigen.
Deze thematiek staat
centraal tijdens de KVAN-
dagen 2009: archieven de
ruimte. In de Toneelschuur
in Haarlem zal gediscus
sieerd worden over ruim
telijke onderwerpen zoals
web 2.0, en verder over
geografische informatie
systemen, de invloed van de
omgevingsvergunning op
archief- en informatiebeheer,
architectuur van informatie,
archieven over de grens en
het ruimtelijk inzichtelijk
maken van data. En natuur
lijk ook over de vraag welke
nieuwe ruimte de archivaris
moet innemen. Hoe stappen
we uit onze eigen vertrouw
de ruimte, onze 'comfort
zone'? Wat betekent dit? En
hoe kunnen archivarissen in
situatie de kwaliteit en profes-
waarborgen?
de nieuwe
sionaliteit
34
de kwestie
gebruikt, vertelt Jennifer Laarman. "Deze
hebben naden en zijn vrij dik, waardoor
het gevoel met de stukken minimaal is
en de kans op beschadigen des te groter.
Bovendien zijn ze gekrompen na ver
schillende wasbeurten. Vanwege deze
redenen hebben we onder andere bij de
Koninklijke Bibliotheek navraag gedaan
en besloten om een nieuwe werkwijze toe
te passen. Men zal per situatie moeten
beoordelen of met handschoenen óf met
blote handen de archiefbescheiden inge
zien kunnen worden. In dit laatste geval
zal de bezoeker zijn handen moeten was-
sen met een dispenser. De nieuw aan te
schaffen handschoenen zullen naadloos,
dun en een goede pasvorm moeten heb
ben, en moeten bovendien goed wasbaar
zijn."
Bert Sliggers van Teylers Museum ziet toch
nog enig voordeel in het gebruik. Hij her
innert zich de tijd dat Boudewijn Biich het
witte handschoentje op televisie introdu
ceerde, "terwijl in diezelfde tijd collega's
Volgens Martin Bergevoet van het
Gemeentearchief Venlo worden handschoe
nen alleen bij fotonegatieven, perkamen
ten oorkonden, oudste stadsrekeningen
en ander gevoelig materiaal gebruikt.
"Verder eigenlijk niet. Het zou ook
te onpraktisch worden om de hele
dag met handschoenen aan te moe
ten lopen. Want waarom zou dat
wel moeten bij oude archivalia, en
niet bij modern papier, dat even
goed niet tegen vet en zuur kan?"
in vakbibliotheken de lang gekoesterde
handschoentjes al eens links lieten lig
gen omdat er meer schade zou ontstaan
mét dan zonder die witte vingertjes. Maar
zijn de handschoentjes nu helemaal van
het toneel verdwenen? Nee. Voorop staat
dat iemand met goed gewassen handen
de minste schade aanricht. Waar zijn die
handschoentjes dan wel goed voor: geen
zweethanden aan het papier, afscher
ming van eventuele sieraden en voor de
show. Dat showelement moeten we niet
onderschatten. Bij een rondleiding durft
geen sterveling met zijn klamme hand
jes zelf te gaan bladeren, als ik in
het wit gestoken voorzichtig een
blad omsla. Op zo'n moment is er
niet alleen ontzag voor de boeken,
maar ook voor degene die in ze
bladert. Dus: witte handschoentjes
moeten blijven!"
Gabriëlle Beentjes van het Nationaal
Archief stelt dat het gebruik van
handschoenen averechts werkt.
"Het belemmert het gevoel in de
vingers en bladzijden kunnen bij
het omslaan juist beschadigd raken.
Bij dikker papier, bij zilverbeslag
op een band of bijvoorbeeld bij
een perkamenten kaart, kan men
ervoor kiezen toch handschoenen
uit te reiken. Hoe strakker de hand
schoenen aanzitten, hoe beter het gevoel
in de vingers zal zijn en dus minder risico
op beschadiging. Wanneer de bezoeker
alleen maar foto's of (glas)negatieven
wil raadplegen, moeten handschoenen
verstrekt worden. Bijvoorbeeld gladde,
katoenen handschoenen die na gebruik
gewassen worden, maar eenvoudiger zijn
misschien de ongepoederde, nitrile hand
schoenen die gewoon weggegooid kun
nen worden."
In het Regionaal Archief Nijmegen worden
tot op heden katoenen handschoenen
In de Groninger Archieven ligt vol
gens Albert Beuse in de studiezaal
een voorraadje handschoenen in
verschillende maten, die bezoekers
moeten aantrekken wanneer ze
bijzonder kwetsbaar materiaal wil
len inzien. "Het is niet zo dat de
handschoenen standaard worden
verstrekt. Wij denken namelijk dat
het gebruik van handschoenen de
kans op beschadiging van archief
stukken juist vergroot. Eigenlijk zou je
bezoekers die de collectie willen raadple
gen langs een fonteintje willen leiden om
hun handen te wassen. Bezoekers hebben
er in de regel alle begrip voor wanneer
ze handschoenen moeten gebruiken, al
was er een keer een bezoeker die dacht
dat hij in de maling werd genomen, de
handschoenen wegsmeet en uitriep: "Ik
bin toch Sunterkloas nait!"
van
archivarissen
Door Julia Romijn-Wixley
Hij zoekt zijn plek op de snelweg van de in
hoog tempo veranderende informatiemaat
schappij. Oude werkstructuren passen niet
in de global village. Het virtuele is doorslag
gevend. De archivaris moet zich vandaag
de dag heen en weerverplaatsen tussen de
fysieke en de virtuele wereld. Hij moet naast
de 'statische fase' ook steeds meer grip op
de 'dynamische fase' krijgen. Sterker nog: hij
moet het hele levenscyclusmodel verlaten en
via het records continuüm
de virtuele dimensie
instappen. Durft hij deze
stap te zetten en de 'com
fort zone' te verlaten?
Drang naar volledigheid en juistheid
Illustratie Geert Romijn.
Uit de vertrouwde ruimte
Julia Romijn-Wixley is hoofd van de afde
ling Publiekszaken bij het Archief Eemiand in
Amersfoort.
Noot
Christian van derVen, 'Manifest voor de
archivaris 2.0', http://archief20.ning.com/
De KVAN-dagen vinden plaats op maan
dag 15 juni en dinsdag 16 juni. Meer
informatie is te vinden op www.kvan.nl.
archievenblad
mei 2009
mei 2009
archievenblad
LIL 1 il.lMMi:
Door Fransien Smeets
Handschoenen vind je in het archiefwezen in diverse soor
ten en maten (foto Ernest Verhees).
In 'De Kwestie' bespreken we kleine
onderwerpen die niet kunnen worden
gerekend tot de vele grote keuzes waar het
moderne archiefwezen voor staat, maar
die het archiefwezen niettemin intensief
bezighouden. Dit keer het gebruik van hand
schoentjes bij het ter beschikking stellen van
originelen.
Fransien Smeets is beheerder collecties bij
het gemeentearchief Weert en redacteur van
het Archievenblad.
