Week van de Geschiedenis
O O O 0 O O
Staalgieterij DEMKA en het begin van multicultureel Utrecht
nieuws uit het veld
In oktober vindt voor de vijfde keer
de Week van de Geschiedenis plaats. Dit
jaar richten de evenementen zich op
de 'Verhalen van Nederland'. Het is een
thema waarmee de honderden culturele
instellingen die deelnemen aan de Week
van de Geschiedenis alle kanten op kun
nen. Nederland barst van de kleine en
grote waargebeurde verhalen. Ze zijn ver
bonden aan landschappen, steden, dor
pen, personen en objecten. Het zijn deze
'plaatsen van herinnering' die de geschie
denis zichtbaar maken, maar de verhalen
eromheen wekken het verleden pas echt
tot leven. Verhalen zorgen ervoor dat we
het leuk vinden om ons in het verleden
te verdiepen. Door middel van archief-
of museumbezoek, maar ook op andere
manieren. Boeken over geschiedenis zijn
de laatste jaren populair leesvoer
door de opkomst van auteurs als
Geert Mak en Annejet van der Zijl.
Zij schrijven non-fictie die weg-
leest als fictie. Verhalen prikkelen
de verbeeldingskracht en wekken
emoties op, waardoor we ons in
kunnen leven in gebeurtenissen die
tientallen, zelfs honderden jaren
geleden hebben plaatsgevonden.
De miljoenen doden die de Tweede
Wereldoorlog tot gevolg had, blij
ven een abstract gegeven zolang het
bij kille cijfers blijft. De tragische ervarin
gen van het pubermeisje Anne Frank doen
ons echter beseffen wat het betekende om
in die tijd Joods te zijn. Tijdens de Week
van de Geschiedenis van 11 tot en met 19
oktober 2008 zullen meer dan 500 deelne
mende musea, archieven, bibliotheken en
andere culturele instellingen ieder op hun
eigen wijze invulling geven aan het thema.
Op de website www.weekvandegeschiede-
nis.nl is het hele programma te zien.
Landelijke Archievendag
Op 11 oktober opent de Week van
de Geschiedenis met de Landelijke
Archievendag. Archiefinstellingen door het
hele land organiseren op deze dag bijzon
dere activiteiten voor het publiek. Het thema
in 2008 is 'Verhalen van Nederland'. In de
afgelopen twee jaar hebben telkens ongeveer
60 archieven deelgenomen. Uit een enquête
afgenomen onder de deelnemende archieven
bleek dat 100% van hen bereid is om in de
volgende jaren weer te participeren. Nieuw
publiek wordt getrokken en de reacties zijn
erg positief. De Landelijke Archievendag is
dan ook gegroeid tot een belangrijk publieks
evenement voor archieven. Sinds twee jaar
wordt ook de Week van de Geschiedenis-
prijs uitgeloofd. Deze prijs beloont de acti
viteit die op de meest aansprekende manier
een breed publiek voor geschiedenis weet
te boeien. Vorig jaar heeft het Streekarchief
Land van Heusden en Altena gewonnen,
het jaar daarvoor het Regionaal Historisch
Centrum Limburg. Tot twee keer toe dus een
archief! Kijken of een archiefdienst ook dit
jaar hoog scoort. De Landelijke Archievendag
wordt georganiseerd door Anno en Erfgoed
Nederland. In het novembernumer van het
Archievenblad zal uitvoerig aandacht worden
besteed aan de Landelijke Archievendag.
Het Zeeuws Archief heeft per 1 juni
een nieuw afdelingshoofd Informatie
en Kennis: Margriet van Gorsel. Zij
heeft Maatschappijgeschiedenis gestu
deerd aan de Erasmus Universiteit in
Rotterdam (EUR). Na een korte car
rière in het welzijnswerk maakte zij in
1998 de overstap naar het (historische)
informatiebeheer door het volgen van
de postdoctorale opleiding Integraal
Document Management aan de EUR.
In 1999 is zij bij de afdeling archie
finspectie van het Gemeentearchief
Rotterdam aan het werk gegaan. Bij
het Zeeuws Archief gaat zij het team
Informatie en Kennis versterken met het
oog op de digitale toekomst.
benoemd tot archivaris van het gemeen
tearchief Waalwijk. Zij volgt daarmee
definitief Lau de Graaff op die in 2005
afscheid nam. Hoewel Mariska Heijmans
al enige tijd beoogd gemeentearchi
varis was, kon haar definitieve benoe
ming pas plaatsvinden na de afronding
van de Master Archiefwetenschap aan
de Universiteit van Amsterdam. Op
27 juni ontving zij van Eric Ketelaar,
hoogleraar Archiefwetenschap, en Hans
Waalwijk, docent en onderzoeker aan de
Archiefschool, het diploma Archivistiek A.
Mariska Heijmans studeerde af met de
scriptie Veelkleurig Nederland: de verwerving
van erfgoed van migrantengemeenschappen.
Per 1 augustus is Diana Oppelaar-van
der Haar in dienst getreden als archivaris
bij Nieuw Land te Lelystad. In 2001 is
zij afgestudeerd als Archivaris-B aan de
Hogeschool van Amsterdam. Na onge
veer vijf jaar bij het Nationaal Archief
gewerkt te hebben en enkele omzwer
vingen in het IDM-veld, is ze nu weer
terug in het archiefwezen.
Voor vermelding in deze rubriek is de redac
tie afhankelijk van berichten die aan haar
worden doorgegeven.
nieuws uit het veld
Instrumenten in een Digitale
Onderzoeksomgeving
Mail uw nieuws naar: nieuws@kvan.nl
25 september: Vechtclub,
Hiphoptheater MoerStaal
2 oktober: Wijkcentrum Zuilen,
thema Italianen bij Demka
9 oktober: Julianapark,
thema Turken bij Demka
12 oktober: Het Utrechts Archief,
slotmanifestatie.
alleen het staalgietwerk en de
staaf- en draadwalserij open,
waarmee 1150 van de 2000
arbeidsplaatsen verdwenen.
Ook dit had zijn weerslag op
de multiculturele arbeiders
gemeenschap. Hoewel het al
25 jaar geleden is dat DEMKA
zijn poorten definitief sloot,
is de staalfabriek nog steeds
een begrip in de stad Utrecht
en met name in de wijk
Zuilen. Het voor Utrecht
belangrijke bedrijf vormde
met zijn vele gastarbeiders
sinds de jaren '50 een voorbeeld van
introductie en integratie van migranten
in de Utrechtse samenleving. Het archief
van staalgieterij Demka werd in 1992 aan
Het Utrechts Archief overgedragen. Het is
een van de meest omvang
rijke en waardevolle bedrijfs
archieven in Nederland. Het
archief bevat onder meer
directieverslagen, beleids
notities, correspondentie en
personeelsdossiers.
Het project Migranten van
staal bestaat onder meer
uit het boek Migranten bij
de DEMKA-Staalfabrieken
(1915-1983), de documen
taire Enkele reis Utrecht, een
foto-expositie en de theater
voorstelling MoerStaal. In het
publiekscentrum van Het Utrechts Archief
heeft dit thema een plaats gekregen in de
vaste interactieve opstelling over 2000
jaar Utrecht. Het verhaal van een van de
drie migranten uit de documentaire Enkele
reis Utrecht (Umberto Atorino) wordt hier
in het bijzonder uitgelicht.
Rond het thema ontwikkelde Het Utrechts
Archief ook een digitaal lespakket dat
gebaseerd is op de documentaire van RTV
Utrecht en interviews door de leerlingen
zelf. Debatcentrum Tumult organiseert in
september en oktober een aantal wijkde-
batten, waarbij telkens ook de fototen
toonstelling en de documentaire te zien
zullen zijn:
Migranten van staal. Werken bij DEMKA
(1915-1983) is een meerjarenproject van
Het Utrechts Archief en het Landelijk
Overleg Minderheden, RTV Utrecht en
debatcentrum Tumult. In het project
staan de ervaringen centraal van migran
ten die vanaf de jaren '50 bij Staalgieterij
DEMKA in Zuilen werkten.
Utrecht trok door de centrale ligging aan
het begin van de twintigste eeuw vele
bedrijven aan. De eerste arbeiders van staal
gieterij De Muinck Keizer (DEMKA gehe
ten) kwamen uit Groningen en werden
eigenlijk als vreemdelingen beschouwd.
Het bedrijf vestigde zich in 1914 aan het
Amsterdam-Rijnkanaal, op een kruising
tussen de spoorlijn naar Amsterdam en
het in 1892 geopende Merwedekanaal.
De tuinstad Elinkwi jk in Zuilen werd vanaf
1916 speciaal gebouwd voor arbeiders
van Werkspoor en DEMKA, waarna deze
wijk zich als een hechte arbeidersgemeen
schap ontwikkelde. In de jaren '50 en '60
werden er ook arbeiders van elders gewor
ven. Eerst kleine aantallen Hongaren,
Polen, Duitsers en Luxemburgers die met
hun ervaring en vakkennis in de staal
industrie gewenst waren voor DEMKA.
Later kwamen ook Belgen, Joegoslaven,
Spanjaarden en Grieken en ten slotte
Marokkanen en Turken. In 1964 werd
Koninklijke Hoogovens de enige aan
deelhouder van DEMKA. Twee jaar later
bleven na sluiting van diverse afdelingen
7
NIEUWS
u i
Het themabeeld van de 'Week van de Geschiedenis'.
Op 1 juli is Mariska Heijmans
archievenblad
september 2008
Het adviesrapport 'Instrumenten in een
Digitale Onderzoeksomgeving' is de titel
van de afstudeerscriptie van Ilse Jansen,
werkzaam als informatiebemiddelaar bij
het Stadsarchief Breda.
Zij studeerde aan het Instituut voor
Media en Informatie Management,
Hogeschool van Amsterdam.
De probleemstelling van het adviesrap
port luidt: Hoe richt je in een digitale
onderzoeksomgeving de instrumen
ten in, waarmee een bezoeker van
de digitale onderzoeksomgeving zijn
onderzoeksproces kan ondersteunen?
Bekijk het onderzoeksrapport en de
bijlagen 'Hulpmiddelen in een Digitale
Onderzoeksomgeving' op www.stads-
archiefbreda.nl/welkom/body_welkom.
htm#Onderzoeksrapport
het veld
Staal gieten bij DEMKA.
Migranten krijgen Nederlandse les.
september 2008
