at willen historici van archieven?
Ubermission
COLUMN
educatie en communicatie
Zestien jaar geleden ging het er
heftiger aan toe. Naar aanleiding van
het PIVOT-project voor een versnelde
overbrenging van overheidsarchieven
naar de rijksarchieven liepen historici te
hoop tegen een nieuwe
selectiemethode, waar
bij alleen documenten
zouden worden bewaard
die noodzakelijk werden
geacht voor een recon
structie van het over
heidshandelen op hoofd
lijnen. De PIVOT-metho-
de was ontwikkeld als
oplossing voor de gigan
tische achterstand bij
de overbrenging van de
archieven van de minis
teries naar de archiefin
stellingen. Er zou niet
langer op dossierniveau
worden bekeken wat
bewaard moest blijven en
95 procent van alle over-
heidarchieven zou onge
zien vernietigd worden.
In 1992 schreef hoogleraar Paul Klep zijn
befaamde nota Archieven bewaren: cultu
reel investeren in de toekomst. Discussienota
over selectie en vernietiging van archiefbe
scheiden ten behoeve van de Rijkscommissie
voor de Archieven. Dit had tot gevolg dat
de methode werd aangepast en historici
mochten adviseren over de keuze van te
bewaren archiefstukken.
Inmiddels staan we aan de vooravond
van een nieuwe selectiemethode. Dit is
deels het gevolg van een terugtredende
overheid. Daarmee worden de archie
ven van particuliere organisaties steeds
belangrijker om een evenwichtig beeld te
kunnen vormen van de maatschappelijke
ontwikkelingen. Tegelijk is ondanks alle
inspanningen de achterstand in de bewer
king van overheidsarchieven slechts ten
dele weggewerkt. Het grootste probleem
vormt echter de digitalisering van de
overheidshuishouding. Dikwijls wordt de
beperkte houdbaarheid van informatie
dragers, software en hardware ais de grote
bedreiging gezien, maar in werkelijkheid
gaat het vraagstuk over de orde en de toe
gankelijkheid van de groeiende digitale
massa. De Raad voor Cultuur en de Raad
voor het openbaar bestuur waarschuw
den in maart 2008 in hun nota Informatie:
grondstof met toekomstwaarde voor een
informatieinfarct, waardoor fundamen
tele waarden van de rechtsstaat, zoals
transparantie, zorgvuldigheid, toeganke
lijkheid, verantwoording en verantwoor
delijkheid, worden aangetast. Historici
kunnen niet langer rustig afwachten tot
na twintig jaar de digitale overheidsar
chieven openbaar worden. Archieven
en administratie groeien daarom dich
ter naar elkaar toe, wat tegelijk gevolgen
heeft voor de openbaarheid van de gege
vens. Sneller dan voorheen moet de keuze
worden gemaakt wat wordt bewaard en
wat wordt verwijderd. De archiefselectie
wordt actueler en hierdoor zullen som
mige bestanden eerder openbaar worden
dan andere. De commissie-Jeurgens pre
senteerde hiervoor in november 2007 het
advies Gewaardeerd verleden. Bouwstenen
voor een nieuwe waarderingsmethodiek voor
archieven.
Het is evident dat deze ontwikkelin
gen van grote invloed zijn op de grondstof
die historici straks tot hun beschikking
hebben voor hun onderzoek. Maar er zijn
nog andere relevante ontwikkelingen in
het archiefveld. De Raad voor Cultuur en
de Raad voor het openbaar bestuur wezen
in hun nota al op de verdere decentralisa
tie van de voormalige rijksarchieven waar
bij de voormalige rijksarchieven onder de
provincies worden gebracht, het steeds
verder uitkleden van de archiefinspectie en
het opheffen van een internationaal ver
maard kennisinstituut als de Archiefschool
in 2009 na de integratie van het specialis
tisch archiefonderwijs in
het universitair en hoger
onderwijs. Tegelijkertijd
laat het Nationaal Archief
in Den Haag weten dat
het in 2008 een nieuwe
weg is ingeslagen. Naast
de erfgoedfunctie zal het
zich actiever opstellen
met betrekking tot de
informatiehuishouding
van de rijksoverheid en de
acquisitie van particuliere
archieven. Voorts wil het
Nationaal Archief hechter
samenwerken met de uni
versitaire wereld en hiertoe
onderzoeksprogramma's
opzetten.
Er is dus veel gaande
in het archiefveld dat uiterst relevant is
voor historici en het historisch onderzoek.
Het KNHG en het Historisch Platform
organiseren daarom tijdens de Week van
de Geschiedenis een ontmoeting waarbij
historici zich op de hoogte kunnen stel
len van de nieuwe ontwikkelingen en
omgekeerd archivarissen kunnen horen
hoe ze de beroepshistorici beter van
dienst kunnen zijn. De toegang is gratis,
graag vooraf aanmelden via www.knhg.nl
of (070) 314 03 63. Plaats van handeling
is de aula van de KB in Den Haag. Datum:
13 oktober. Aanvang: 14.00 uur.
44
column
Wij archivarissen hoeven nimmer te
peinzen wat we nu eens zullen gaan
doen; da's wel een zegen. Reguliere loon
slaven moeten terstond na inklokken
een product wrochten dat ergens lijkt
op wat het concern wil slijten. Maar wij
lezen Mattheus 6:26: "Aanziet de voge
len des hemels, dat zij niet zaaien, noch
maaien, noch verzamelen in de schuren,
en uw hemelse Vader voedt nochtans
dezelve; gaat gij dezelve niet zeer veel te
boven?" Nu is die Vader in het
openbaar archiefwezen natuur
lijk geen referentiekader. Onze
predestinatie staat geschreven
in de Archiefschattenagenda,
dit jaar gewijd aan religieus
erfgoed. Vlijtig noteren we
daarin alles wat op ons afkomt.
Werkoverleg, bilateraaltjes, ver
gaderingen, recepties, presen
taties, openingen, symposia,
cursussen; hebbie een béétje
niveau, dan hebbie dat. Je moet
bijblijven, ideeën opdoen,
draagvlak creëren, netwerken.
Dat volbracht zijnde, verschijne
een visioen van een missie voor
op de website.
Ondertussen heeft een profes
sional niet de luxe te contac
ten met studiezaalbezoekers.
Daarvoor bestaan mensen uit
een sociale regeling; is ook
goed voor hun zelfvertrouwen
en klanten begrijpen dat best.
Zelf zit ik achter de balie, maar
op 10 april zondigde ik. De
uitnodiging van de Provincie
Zuid-Holland voor het sympo
sium 'Het bruisende verleden
beschreven en openbaar' bracht
mij in verzoeking. Ongetwijfeld
opgesteld door een commu
nicatiemedewerker die ook wervende
teksten schrijft richting rattenvangers.
Het kaartje duidde eerst het belang van
archieven. Nu, 't is werkelijk niet mis
selijk, de geslachtelijk niet voorgelichte
communicatiemedewerker leerde ons dat
het college van GS haar ambitie had uit
gesproken dat het bruisende verleden een
les voor de toekomst ware! En dan moest
het provinciaal archief 1946-1986 wel
laagdrempelig en transparant (newspeak
voor geïnventariseerd) zijn. Zo stelden
wij de maatschappij in staat te participe
ren in de beleidsvorming van de overheid
en de uitvoering daarvan. Vreemd, laatst
hoorde ik een wethouder burgers de wel
daad uitleggen van de sloop hunner wijk.
In de pauze lispelde ik in enkele burger
oren iets over een openbaar dossier vol
kennis van goed en kwaad over de vraag
of dit plan met zóveel rechtvaardigen
even onvermijdelijk was als de heront-
wikkeling van Sodom en Gomorra. Maar
zoals dat gaat met de blijde boodschap,
geen extra onderzoeker van de schriften
gezien.
zigen, onder wie een vrouw die blijkens
hoofddoekje de Heere slechts als twee
derangs profeet aanvaardde, luisterden
heilbegerig naar de digitaal agnostische
provinciesecretaris, naar de pro Deo ope
rerende hoogleraar archivistiek en niet
naar de beloofde algemene rijksarchiva
ris, want die was geroepen naar een nog
existentiëler congres in Ljubljana. Wij
vierden het grootste inventarisatieproject
ooit met een vernietigingspercentage van
82. En dat alles binnen afge
sproken tijd en budget, want
niet gedaan door ambtenaren.
Niemand uit de zaal vroeg het
woord.
De borrel met weke toastjes werd
geserveerd door in cruiseship-
uniform gestoken cateringme
dewerkers, die mij niet konden
zeggen of de commissaris van
de koningin melk in zijn koffie
bliefde. Bij de uitgang reikte een
ambtenaar de inventaris in usb-
vorm uit, morrend over slechts
één genoten siepesappesappie.
Zelf was ik na drie wijn en de
coming-out van een collega die
gelijk een autist autokentekens
kon memoreren, nog in staat te
luisteren naar een beveiligings
functionaris die de noodzaak
zijner functie betreurde, maar
blij was met brood op de plank.
Buitengetreden beving mij twij
fel over wat nu een motto zou
kunnen zijn voor onze hogere
agenda. Daar was namelijk
op het plein een citaat van
Marsman ("Dit is mijn land,
mijn volk, dit is de ruimte
waarin ik wil klinken") en even
verderop een bushokje met biki
nireclame van een reisorganisatie ("Let
the sun shine"). Beide geschikt voor het
Bij het betreden van de Statenzaal werd
ik bepaald bij het kruis. Op de wand twee
zwarte balken waarvan het snijpunt iets
afweek van het traditionele beeld. Bij
nadere beschouwing openbaarde zich een
klok: 't was half vier. Ruim zestig aanwe-
Register van Gecertificeerde Missies?
45
De relatie tussen historici en archiefinstel
lingen is die van klant en leverancier. Hoewel
ze elkaar vaak ontmoeten, vormen ze sterk
gescheiden werelden. Veel historici besef
fen daardoor niet dat achter de balies van
de studiezalen allerhande ontwikkelingen
plaatsvinden die van grote invloed zijn op
het toekomstig onderzoek. Daarom organi
seren het KNHG en Historisch Platform op
maandag 13 oktober 2008 een symposium.
Informatieinfacrt
Andere ontwikkelingen
Ontmoeting
archievenblad
september 2008
Door René van Dijk*
René van Dijk citeerde op zijn trouwkaart Stevie
Wonder (You don't need a reason when it's straight from
the heart).
r.v.diik@gorinchem.nl
Tekening: Peter Vlot.
September 2008
archievenblad
