lassieke teksten voor iedetchivaris
archieven en collecties
archieven en collecties
Het S@P-bestuur vroeg Gustaaf
Janssens (archivaris bij het Koninklijk
Paleis te Brussel, docent archivistiek aan
de KU Leuven en aan de Vrije Universiteit
Brussel), Charles Jeurgens (stadsarchiva
ris van Dordrecht en hoogleraar archi
vistiek in Leiden) en ondergetekende dit
idee uit te werken. Zij worden bijgestaan
door Yvonne Bos-Rops (Nationaal Archief)
en de redactiesecretaris Diane Scholier
(VHIC).
We hebben besloten de opdracht in twee
richtingen uit te voeren. We zijn begon
nen met een lijst te maken van ongeveer
250 titels van boeken en artikelen die naar
onze mening samen de standaardbiblio
theek van een archivaris in Nederland
en Vlaanderen vormen: een soort canon
van de archivistische literatuur die iede
re archivaris in de eenentwintigste eeuw
op enig moment zich eigen zou moeten
maken. Uit die lijst kozen we vervolgens
een kleine twintig artikelen die we een
herdruk in een S@P-jaarboek waard achten
(zie kader). Dat is niet noodzakelijkerwijs
de 'top 20', want er zijn daarnaast klas
sieke teksten in onze lijst die gemakkelijk
vindbaar zijn, zoals bijdragen in de S@P-
jaarboeken, in het Nederlands Archievenblad,
in Archiefbeheer in de praktijk, in Archivalia
(dat op internet beschikbaar is), enzo
voort. Boeken staan ook in de lijst, maar
die kunnen niet makkelijk in een jaar
boek herdrukt worden; ze staan dus niet
in het hierbij afgedrukte kader. Dan zijn
er archiefwetenschappelijke oraties en
afscheidscolleges die de S@P elders in een
samenvattende publicatie wil herdrukken.
Ten slotte laten we, om de verzameling
van klassieke teksten enigszins binnen de
perken te houden, de hulpwetenschappen
chronologie, paleografie, oorkondenleer
en zegelkunde er buiten, evenals litera
tuur over conservering en restauratie.
De complete lijst komt in het S@P-jaar-
boek, verdeeld over twaalf rubrieken, die
elk worden ingeleid door een bibliogra
fisch essay van een van de redacteuren.
Om u een indruk te geven doe ik in dit
artikel een keuze uit de 250 titels.
In de bibliotheek van de archiva
ris staan, zo stellen we voor, in de eerste
plaats een aantal klassieke handboeken en
bundels: Brenneke-Leesch, Archivkunde;
Schellenberg, Modern archives; Meisner,
Archivalienkunde; De Keyser, In de zon
én in de schaduw. Gemeentearchieven in
het Vlaamse erfgoedbeleid; Horsman,
Archiveren. En natuurlijk alle S@P-jaar-
boeken, naast de Noord-Amerikaanse
bundels Canadian Archival Studies and
the Rediscovery of Provenance en American
Archival Studies, waarin verscheidene voor
Nederland en Vlaanderen klassieke tek
sten zijn opgenomen. Maar ook Het land
van herkomst. Een reader van artikelen rond
het herkomstbeginsel (1983), de Macerata-
bundel Archival science on the threshold of
the year 2000 (1992) en de bundels opstel
len van David Bearman, Eric Ketelaar en
Hugh Taylor en de libri amicorum voor
Juul Verhelst en Herman Coppens. De vijf
delen Archiefbeheer in de praktijk ontbre
ken niet in de bibliotheek van de archi
varis. En dan zijn er de Zuidafrikaanse en
Australische bundels Refiguring the archive
(2002) en Archives: Recordkeeping in Society
(2005), de vooral Noord-Amerikaanse
bundel Archives, Documentation and
Institutions of Social Memory (2006) en Uit
de oude doos. Culturele archiefwerking in
Vlaanderen (2006).
In deze rubriek (met 35 titels) horen
natuurlijk de Handleiding en Jenkinsons'
Manual of archive administration, naast
boeken als Charles Dollar, Archival Theory
and Information Technologies (1992), Trevor
Livelton, Archival theory, records, and the
public (1996), Luciana Duranti, Diplomatics:
New Uses for an Old Science (1998) en de
oraties van Van der Gouw, Ketelaar en
Jeurgens. Verder artikelen die de aard en
plaats van de archiefwetenschap behande
len, zoals Bruno Delmas, Archival Science
facing the Information Society en Herman
Rumschöttel, The development of Archival
Science as a Scholary Discipline (beide ver
schenen in 2001 in Archival Science
Een echte klassieker is het artikel van de
Canadees Jay Atherton, From life cycle to
continuum: some thoughts in the records
management - archives relationship (1985)
waarin voor het eerst het concept van
het records continuüm werd voorgesteld
- later uitgewerkt door de Australiërs
Frank Upward en Sue McKemmish, wier
artikelen uit 1996, 1997 en 2002 ook in
onze lijst zijn opgenomen. Vijf artikelen
komen naar onze mening voor een her
druk in aanmerking (zie kader).
In deze rubriek staan ook enkele titels
over fundamentele archieftheorie: behal
ve het reeds genoemde boek van Livelton
de artikelen in Archivaria (1999) door Tom
Nesmith, Still Fuzzy, But More Accurate:
Some Thoughts on the 'Ghosts' of Archival
Theory en Paul Mortessen, The Place of
Theory in Archival Practice. Hierbij sluiten
aan de filosofisch getinte (maar leesbare!)
stukken van Brian Brothman, Declining
Derrida: Integrity, Tensegrity, and the
onzer archieven. De oudste archiefgeschie
denis wordt behandeld in Posner, Archives
in the Ancient World (onlangs door de
Society of American Archivists als archi
val classic herdrukt) en de recente bundel
onder redactie van Maria Brosius, Ancient
Archives and Archival Traditions: Concepts
of Record-Keeping in the Ancient World.
Andere publicaties over de geschiede
nis van het archiefwezen variëren van
Duparc, Een eeuw strijd voor Nederlands
cultureel erfgoed (1975) tot het opstel van
Aerts en De Mecheleer over archivistiek
en historiografie in de eeuw van Gachard.
Ook de Discussienota archiefbeleid (1982)
behoort tot de archiefgeschiedenis.
De geschiedenis van de verschriftelij-
king is ook archiefgeschiedenis: daarom
kozen we ook bijvoorbeeld Clanchy's
beroemde From memory to written record.
England 1066-1307. De door de VAN uit
gegeven bundels Voor burger en bestuur en
Preservation of Archives from Deconstruction
(1999) en Eric Ketelaar, Writing on Archiving
Machines (2006).
Hoewel de oorkondenleer (diplomatiek)
buiten onze bibliotheek is gehouden,
hebben we toch het boek van Duranti en
twee artikelen die de relatie tussen archief
wetenschap en oorkondenleer betreffen,
opgenomen: Fran Blouin, A framework for
a consideration of diplomatics in the elec
tronic environment (00k in het Frans ver
schenen) (1996) en Carolyn Williams,
Diplomatic attitudes: From Mabillon to
Matadata (2005).
Het oudste artikel in onze bibliotheek
dateert uit 1897: Bondam, De openstelling
Barbara Craig (zie kader) en Barbara
Misztal, alsmede Laura Millar, Touchstones:
Considering the Relationship between
Memory and Archives (oorspronkelijk in
2004 op het ICA-congres in Wenen gepre
senteerd onder de titel Evidence, memory
and knowledge: the process of archival reaso
ning and the extension of social thought).
Twee Zuidafrikaanse publicaties (Harris,
Archives and Justice en Kriger, Redressing
Apartheid) scherpen ons de maatschappe
lijke verantwoordelijkheid van de archi
varis in.
Openbaarheid van archieven is de
kern van het archiefrecht en van het
handelen van de archivaris. De geschie
denis ervan komt aan bod in de oratie
van Meilink-Roelofsz (1970) en in een
klassiek opstel door Van Meerendonk en
Ribberink (1972). De 'moderne' openbaar-
Respect voor de oude orde horen ook in de
boekenkast van de archivaris. Maar niet
alleen Nederlandse en Belgische archief
geschiedenis: we noemen ook Verhoeven,
Geschiedenis van het Indische Archiefwezen
van 1816-1854 (1939) en overwegen een
herdruk van Panitch over de Franse revo
lutie.
In deze rubriek zult u weinig publi
caties door archivarissen aantreffen, wel
klassieke teksten van filosofen (Derrida),
historici (Burke, Nora), juristen (Sachs) en
communicatiewetenschappers (Bowker
en Star). Een aantal teksten is op het ter
rein van het cultureel geheugen, waar
onder de uitstekende overzichten door
heid wordt door Preneel (2005), Daalder
(2005) en anderen (onder wie Coenen,
Ketelaar, Opsommer, Schram) behandeld.
Een klassieker is Heather McNeil's
boek Without Consent: The Ethics of
Disclosing Personal Information in Public
Archives (1992). Eric Ketelaar behandelde
in drie van zijn jaarredes als voorzitter
van de VAN (1984, 1985, 1986) ethische
dilemma's, zoals Yvonne Bos-Rops deed
in haar rubriek in het Archievenblad, waar
van het voornaamste is opgenomen in
haar bijdrage over de beroepscode aan
Archiefbeheer in de praktijk. In deze rubriek
Lees verder op pagina 43
Door Eric Ketelaar
Vijf van de zes tot nu toe verschenen S@P
jaarboeken bevatten, naast de voor het jaar
boek geschreven artikelen, ook herdrukken
van Engelse klassieke teksten. Het jaarboek
Paradigma (1999) zette de trend met artike
len van Terry Cook, Adrian Cunningham,
Sue McKemmish, Eric Ketelaar en Jan van den
Broek. In de volgende jaarboeken werden
nog negen andere 'classics' herdrukt.
Het S@P-bestuur kwam op het idee om nu
eens een heel jaarboek met dergelijke klas
sieke teksten te vullen.
Portretten van een aantal 'klassieken' die iedere archivaris
in zijn boekenkast behoort te hebben: Johan Feith.Ann
Gilliland, Samuel Muller, Heather MacNeil, Richard Cox,
Tom Nesmith,James O'Toole, Beth Yakel en Robert Fruin.
1 Algemeen
2 Archivistiek: grondslagen
3 Archiefgeschiedenis en -organisatie
5 Archiefrecht
4 Archief en maatschappij
6 Beroepsprofiel en beroepsethiek
archievenblad
juli 2008
juli 2008
archievenblad
