Sandra den Hamer, directeur van filmmuseum
"Toonaangevend in de intntionale archiefwereld
archieven en collecties
archieven en collecties
de werkruimtes voor restauratie en con
servering worden ondergebracht, maar
waar ook kunstenaars kunnen werken als
'artists in residence1. Sandra: "Daardoor
kent dit gebouw ook op een professioneel
publiek gerichte activiteiten. Als derde
'gebouw' zouden we kunnen beschouwen
de virtuele verhuizing."
Als alles goed gaat, zal het nieuwe gebouw
van het Filmmuseum in 2010 de deu
ren openen voor het publiek. Het geheel
komt tot stand via een publiek-privaat
samenwerkingsverband. Sandra hierover:
"Het bijzondere is dat het een combinatie
is van ministerie, Filmmuseum en ING;
dus overheid, non-profit en een commer
ciële instelling die elkaar gevonden heb
ben. Het zijn inspirerende ontmoetingen
die naar mijn mening goed werken. Maar
het meest bijzondere aan de nieuwbouw
is het ontwerp. Het is een gebouw dat
werkt met schaduw en licht, precies als
het basisprincipe van de film. Het nieuwe
filmmuseum is nu al benoemd als land
mark voor Amsterdam, terwijl de eerste
paal nog moet worden geslagen!"
Sandra den Hamer (48) heeft al lang
iets met het medium film. Ze studeerde
film- en theaterwetenschap en liep al tij
dens haar studie stages bij Holland Film
en het Filmfestival Utrecht. In 1986 kwam
zij in dienst bij het Internationaal Film
Festival Rotterdam (IFFR) als medewerker
programma en organisatie. Hier had zij
vervolgens diverse functies, tot zij in 2000
directeur werd van het IFFR. Met ingang
van september 2007 is zij benoemd tot
directeur van het Filmmuseum. Sandra:
"In Rotterdam had ik het bijzonder naar
mijn zin, maar toch ben ik deze nieuwe
uitdaging aangegaan. Het was 'an offer
you can't refuse'. Alle kansen die er lig
gen..."
Tot de kansen behoort onder meer de
nieuwbouw. Een mooi moment om direc
teur te worden. "Ja klopt, we staan aan de
vooravond van een grote metamorfose.
Daarbij gaat het niet alleen om de nieuw
bouw, dus het fysiek naar buiten gaan,
maar ook een groot project is de 'virtuele
klassieke film van vóór 1930: zwart-wit en
stom. Maar de collectie omspant de hele
internationale filmgeschiedenis en groeit
nog steeds. Accenten in de collectie zijn
de Nederlandse film, de experimentele
film en Amerikaanse mainstream. Het
opvallende en bekende hoofdgebouw aan
het Vondelpark zijn er ook nog locaties
in Overveen en Overamstel, waar respec
tievelijk twee en vier a vijf restauratoren
werkzaam zijn. Het Filmmuseum wordt
gefinancierd door het Ministerie van
OCW en voor een klein deel uit publieks-
inkomsten. Maar steeds meer is er sprake
van financiering door private partners.
Sandra: "Behalve dat je het geld nodig
hebt voor het voortbestaan, is het ook
nuttig om met het bedrijfsleven samen te
werken vanwege de faciliteiten. Daarom
worden er ook partners gezocht voor de
nieuwbouw aan het IJ." Sandra is veel
bezig met publieke aandacht, ook vanuit
haar ervaringen in Rotterdam. Sandra: "Ik
vind dat veel meer mensen van onze films
moeten kunnen genieten, leren en zich
erover verwonderen. Het gaat niet om
bezoekersaantallen pur sang, maar wel
om het voor het publiek zo goed moge
lijk ontsluiten van wat je zelf zo mooi en
belangrijk vindt."
In de kamer van directeur Den Hamer
staat een grote maquette van het ontwerp
van de nieuwbouw van het museum op de
noordelijke IJ-oever. Het ontwerp is van
het Weense architectenbureau Delugan
Meissl. "Het nieuwe Filmmuseum is in
feite een soort diva die voor de oever ligt
op een eiland. Daarachter komen wonin
gen, bedrijven en hotels in de nieuwe
Amsterdamse stadswijk 'Overhoeks', een
project met zeven partners", legt Sandra
uit. Het centrale museumgebouw aan het
IJ zal gaan fungeren als frontoffice voor
het grote publiek met filmzalen, een ten
toonstellingsruimte, mediatheek, biblio
theek en horeca- en ontmoetingsruimten.
Vlakbij komt het 'Collectiegebouw', waar
verhuizing': het digitaliseren en ontslui
ten van de collectie." De invulling van
de nieuwbouw bepaalt momenteel voor
het grootste deel Den Hamers agenda.
Maar daarnaast houdt zij zich ook bezig
met de filmprogrammering en het ten
toonstellingsprogramma van de instel
ling. Niet voor niets is het Filmmuseum
vijfde in de rij van museale trekpleisters
in Amsterdam (dertiende van Nederland),
gemeten naar bezoekersaantal. Sandra:
"Film is de kunst die wij tentoonstellen.
Er is een toenemende aandacht voor his
torisch filmmateriaal in eigentijdse en
internationale uitstraling. Dat biedt veel
mogelijkheden om films in historisch
perspectief te plaatsen. En dat is natuur
lijk een van de vele hoofdactiviteiten van
het Filmmuseum." De directeur is zich als
geen ander bewust van de unieke moge
lijkheid die de nieuwbouw biedt om die
toegenomen aandacht voor het medium
film op een prachtige manier handen en
voeten te geven: "Nu is de publieke ruim
te beperkt in deze prachtige suikertaart in
het Vondelpark, terwijl we met de nieuw
bouw ook de diverse dislocaties kunnen
opheffen."
De naam Filmmuseum doet eigenlijk
geen recht aan de veelheid van functies
die de instelling kent: filmmuseum, film
archief, filmdistributeur en organisator
van academische en educatieve activi
teiten. De instelling beheert zo'n 36.000
films, 500.000 foto's en daarnaast affi
ches en apparaten. Anders
dan bijvoorbeeld bij Beeld
en Geluid in Hilversum,
waar de voormalige
omroeparchieven worden
beheerd, gaat het bij het
Filmmuseum expliciet om
een filmcollectie en om
expertise om film te res
taureren en te conserveren.
Sandra bemoeit zich met de
programmering, niet alleen
omdat dat in Rotterdam
lange tijd haar werk was,
maar ook omdat ze vindt
dat het Filmmuseum beter
moet laten zien waar het
voor staat. Sandra: "Veel
mensen denken dat 't enkel
gaat om de Nederlandse
gaat dus om de klassieke film, maar ook
om hedendaagse cinema. Daarin is het
Filmmuseum ook distributiecentrum."
Het is volgens Sandra vrij uniek in de
wereld dat het museum zowel klassiek als
hedendaags verzamelt. Met de nieuwbouw
zullen er meer mogelijkheden komen
om dat alles in eigen huis te laten zien.
Omdat het museum dus nadrukkelijk
niet alleen de Nederlandse film beheert
en distribueert, is de oorspronkelijk naam
'Nederlands Filmmuseum' enige jaren
geleden al omgezet in Filmmuseum. Over
een nieuwe naam wordt nog nagedacht;
wellicht is dat iets voor een wedstrijd.
blijkt dat het Filmmuseum internationaal
gezien voorop loopt met het digitaal res
taureren van films. De recentste prijzen
op dat gebied ontving het Filmmuseum
in Krakau en Vincennes. Digitale film
restauratie is een specialistisch tijd- en
geldrovend proces. Het Filmmuseum laat
zich bij de keuze voor te restaureren films
dan ook leiden door een drietal criteria:
cinematografisch (artistiek) belang; histo
risch belang; en de waarde van de betref
fende film voor de Nederlandse cultuur,
ook al is het een buitenlandse film.
Bij het Filmmuseum werken op dit
moment circa 150 medewerkers, inclu
sief het project 'Beelden voor toekomst'
(ongeveer 25 personen). 'Beelden voor de
toekomst' is een samenwerkingsproject
tussen Kennisland, het Nationaal Archief,
Beeld en Geluid en het Filmmuseum. Het
kent een looptijd van zeven jaar en er is
35 miljoen euro mee gemoeid. Doel is het
conserveren en digitaliseren van bewe
gend beeld. Sandra: "De hoop dat het
materiaal meer onder het publiek komt,
is een deel van de reden van dit mega
project. De conservering geschiedt door
Haghefilm en een bedrijf uit New York.
Dat digitaliseren doen we ten behoeve
van allerlei platforms, websites, scho
lierenpakketten en digitale producties.
Internationaal wordt er belangstellend
naar ons land gekeken."
De helft van de medewerkers is ver
deeld over de sectoren 'Collectie' en
'Publiek en presentatie'; de rest is onder
gebracht bij 'Bedrijfsvoering'. Buiten het
Wanneer ik haar vraag of ze onlangs
in het buitenland nog een prijs in ont
vangst heeft genomen, vertelt ze dat ze
dat aan een van de medewerkers heeft
moeten overlaten. "Ja, dat is bij wijze van
spreken het best bewaarde geheim van
Nederland: het Filmmuseum is toonaan
gevend in de internationale archiefwe
reld", zegt Sandra trots. Ze doelt dan op
de vele prijzen waaruit ontegenzeggelijk
Door Jac. Biemans
juni 2008
archievenblad
Aangetaste film, wachtend op restauratie (coll.
Filmmuseum Amsterdam).
Jac. Biemans is medewerker Educatie en Public
Relations bij het Stadsarchief 's-Hertogenbosch en
redacteur van het Archievenblad.
Eind vorig jaar werd Sandra den Hamer
benoemd tot nieuwe directeur van het
Filmmuseum in Amsterdam. Deze wereldwijd
geroemde instelling is druk bezig met de
voorbereidingen voor nieuwbouw op de
IJ-oever achter Amsterdam CS. Alle reden dus
voor een gesprek met de nieuwe directeur.
Metamorfose
Still uit de film Beyond the Rocks (coll. Filmmuseum
Amsterdam).
juni 2008
Diva
archievenblad
Meer dan zwart-wit en stom
Sandra den Hamer, directeur van het Filmmuseum in
Amsterdam (foto Lukas Gobel).
Impressie van de nieuwbouw van het Filmmuseum aan
de oever van het IJ. Ontwerp architectenbureau Delugan
Meissl.
Genieten en verwonderen
Geheim
