Jan van Petersen, streekarchivais van de Liemers en Doesburg
"Eigenlijk loop je hier zo digeschiedenis in"
burgerlijke stand
burgerlijke stand
ik een cursus oud-schrift gevolgd en een
exemplaar van de Handleiding weten te
bemachtigen om me de Honderd Regels
eigen te maken."
Hoe bent u eigenlijk bij archivistiek geko
men?
"Van jongs af aan, eigenlijk al op de lagere
school, had ik een hartstocht voor oude
documenten en boeken. Wanneer de
meester ergens over sprak, was ik altijd
het jongetje dat zei: 'Daar heb ik een boek
over thuis.' De volgende dag nam ik het
dan mee. Waarschijnlijk heb ik die inte-
was steevast de eerste gang naar het schil
derachtige antiquariaat van de oude heer
Ten Bosch in Zutphen, waar ik vaak de
enige klant was."
En die liefde is gebleven?
"Het bezoeken van antiquariaten heb ik
niet opgegeven. Ik kom er nog steeds,
zowel ambtshalve als privé. Vroeger com
bineerde ik de vergaderingen van de VAN
vaak met een bezoek aan een of meer van
dergelijke winkeltjes. Meermalen kwam ik
daar dan ook collega Schimmelpenninck
van der Oije tegen, die minstens zo'n groot
boekenliefhebber is als ik. Helaas wordt
het soort antiquariaten waar je heerlijk
kunt snuffelen en als ontdekkingsreiziger
nog een echte vondst kunt doen, steeds
er begerenswaardig uit te zien. Een onfris
boek laat ik meestal liggen, tenzij het heel
zeldzaam is. Het criterium dat ik hanteer,
is dat je het in bed moet kunnen lezen.
De waarde is voor mij niet bepalend.
Ik koop ook geen boek wanneer ik van te
voren weet dat ik het nooit zal lezen. Het
is een voorrecht om, wat er ook ter sprake
komt, en in welke stemming je ook ver
keert, altijd het passende boek in de kast
te hebben staan.
Ook voor het archief heb ik nogal wat
aangeschaft. Toen ik mijn voorgan
ger Zondervan opvolgde, hadden we
maar een klein handbibliotheekje, van
amper twee meter. Dat is nu wel anders.
Op een gegeven ogenblik ben ik begon
nen een fonds-reconstructie te maken
van de Doesburgse uitgevers, die vooral
in de negentiende eeuw actief waren.
Ter gelegenheid van mijn afscheid dit
najaar, hoop ik een kleine tentoonstelling
te wijden aan de inmiddels verworven
'Doesburgse Drukken', waarvan sommige
in geen enkele andere openbare instel
ling te vinden zijn. Vanzelfsprekend komt
er dan ook een begeleidende publicatie.
Ook na mijn pensioen - emeritaat vind ik
eigenlijk een veel mooier woord - hoop
ik actief te blijven. Zo moet er nog een
vervolg komen van mijn boek over het
verkeer: Reizen is tol betalen.
Ik realiseer me dat ik inmiddels op een
leeftijd ben gekomen dat er moet wor
den nagedacht over wat er te zijner tijd
met de boeken gaat gebeuren. De kinde
ren hebben weinig belangstelling voor
die 'oude muk', zoals ze het oneerbiedig
noemen. Dit jaar heb ik voor het eerst
een schifting gemaakt van boeken die
ik menselijk gesproken niet meer in dit
leven zal lezen. Die heb ik afgegeven voor
de kerkbazaar. Mijn hele huis kraakt toch
al onder de boeken, tot angst van mijn
vrouw die bang is, dat alles een keer door
de vloer zakt."
Waarom bent u eigenlijk geen antiquaar
geworden?
"Ik vrees dat ik een slechte antiquaar
zou zijn, omdat ik de meest interessante
boeken slechts met de grootst mogelijke
tegenzin of misschien wel helemaal niet
zou willen verkopen. Een loopbaan in het
wetenschappelijk bibliotheekwezen zou
misschien als tweede keus ook wel wat
voor me geweest zijn. Maar op de HBS
stond voor mij al vast: archivaris worden.
Dus niet meer of minder dan een roe
ping.
Toen ik, in dienst, op afzwaaien stond,
kreeg iedereen een beroepskeuzeadvies.
In alle toonaarden werd me afgeraden
archivaris te worden. Archivarissen, zo
kreeg ik te verstaan, waren alleen maar
gefrustreerde leraren Nederlands. Ik heb
me natuurlijk niet van de wijs laten bren
gen. Ik zag in de krant een advertentie
voor een vacature van schrijver bij het
Waterschap van de Berkel in Lochem.
Ik nam die baan, in de hoop dat ik daar
met het archief te maken zou krijgen.
Maar dat werd een teleurstelling. Het
was mandaten en loonstroken tikken.
Via dorpsgenoot Jan van Ebbenhorst
Tengbergen, de tweede man bij de
Provinciale Archiefinspectie, kwam ik
in contact met archiefinspecteur Pieter
Beitjes. Zijn adviezen waren allesbepa
lend voor mijn verdere leven. Ik nam ont
slag bij het Waterschap, meldde me aan
bij de Rijksarchiefschool, toen nog op het
Bleijenburg. Ondertussen wist ik, dankzij
de bemoeienissen van Beitjes, een plaats
als volontair te krijgen op het Arnhemse
gemeentearchief bij Klaas Schaap. Om me
toch iets te laten verdienen, heeft Beitjes
me daar het archief van Polderdistrict
Brummen-Voorst en de daarin opge
nomen poldertjes laten inventariseren.
De stukken arriveerden in zeven grote
eierkisten. Het was één grote wanorde:
voor een deel zo van de vliering geplukt,
met vogelnestjes en al. Ondertussen had
resse van mijn grootvaders, die beiden
grote boekenliefhebbers waren. Waarom
ik dan geen geschiedenis gestudeerd heb?
Ik ben opgegroeid in een dorp, waar het
al heel wat was als je naar een middelbare
school ging. Sommige van mijn school
makkers gingen toen zelfs meteen na de
zesde of zevende klas werken. Die goed
konden leren, kwamen in de vijfde klas
in de zogeheten doorwerkgroep om klaar
gestoomd te worden voor het toelatings
examen voor een van de beide lycea in
Zutphen. Ik heb daar het Stedelijk Lyceum,
afdeling HBS-A bezocht. De interesse voor
de boeken bleef. Na m'n eindexamen ben
ik vervroegd in dienst gegaan. Wanneer ik
vrijdagsmiddags met weekendverlof ging,
schaarser. Sinds het bestaan van internet
weten zelfs de eenvoudigste antiquaren
hoe zeldzaam een bepaald boek is en wat
de prijs is die er voor staat. Op de boeken
markt heb je wat meer kans op een treffer,
zeker wanneer er particulieren zijn die de
zolder van hun vader hebben opgeruimd.
Wanneer in Bredevoort boekenmarkt
is, stap ik, bij goed weer, om half zes op
de fiets en peddel ik heerlijk bij zonsop
gang via de eeuwenoude Hessenweg naar
Bredevoort. Voor de markt in Deventer
heb ik ook een mooie route, langs de
IJssel."
Wat bepaalt ofu een bepaald boek wilt heb
ben?
"Het moet interessant van inhoud zijn,
of curieus, wanneer het bijvoorbeeld een
niet in de handel geweest zijnde privé-
uitgave betreft. En natuurlijk dient het
En toen u uw diploma's had, naar
Doesburg?
"Jazeker. Voor ik hier kwam werken,
was ik er nog nauwelijks geweest. Het
ligt niet bepaald op de route vanuit
Warnsveld gezien. In Doesburg met zijn
beschermde stadsgezicht en meer dan
150 Rijksmonumenten is het verleden let
terlijk tastbaar. Eigenlijk loop je hier zo
de geschiedenis in. We hebben natuurlijk
ook een zeldzaam compleet archief vanaf
zeg maar 1230.
Onze dienst zetelt midden in de stad.
Ik heb wel eens zo mijn bedenkingen
tegen die RHC's. Wat is er nu mooier om
dicht bij de mensen, het gemeentebestuur
en de administratie te zitten? Ik heb daar
nooit enig nadeel van ondervonden, inte
gendeel. Ook de inspectie gaat dan onge
dwongen, zo tussen neus en lippen door.
Doesburg is natuurlijk niet de enige
gemeente in het streekarchivariaat. Een
belangrijk deel ervan is oud Kleefs gebied
en behoort pas sinds 1816 bij Nederland.
Daarnaast is er nog een deel dat eertijds
tot de Overbetuwe behoorde, maar door
de verschillende rivierverleggingen bij
Oost-Gelderland is gekomen. Je hebt
hier te maken met een zeer gevarieerde
geschiedenis, waarover ik graag publi
ceer. Nu collega Crebolder met pensioen
is, vrees ik dat ik nog een van de weinige
archivarissen ben, die een substantieel
deel van de werktijd aan het publiceren
besteedt. Dat was trouwens een uitdruk
kelijke eis bij mijn aanstelling destijds.
Het Doesburgse archief zit riant, in een
school uit 1907. In 1994 is die als archief
bewaarplaats en kantoor ingericht, zon
der afbreuk te doen aan het monumen
tale karakter van het gebouw. Daarvóór
was het ondergebracht in de veertiende-
eeuwse wijnkelder van het stadhuiscom
plex. We hebben het kunnen inrichten
met meubilair met een warme uitstraling:
veel hout. Ook de oude paneeldeuren die
nog op zolder lagen zijn teruggeplaatst."
Is er sinds uw aanstelling veel veranderd?
"Ja en nee. Wel lijkt een deel van de
Lees verder op pagina 43
Door Hans Berende
Na bijna veertig jaar dienst zal Jan van
Petersen op 1 november 2008 afscheid
nemen bij het oudste streekarchivariaat van
Gelderland: dat van de Liemers en Doesburg.
Redacteur Hans Berende bezocht hem in zijn
werkkamer, jan sprak over zijn liefdevoor
oude boeken, oude stukken, oude wijnen en
afgelegen plaatsen.
Het huidige onderkomen van het Streekarchivariaat de
Liemers en Doesburg.
Burgerlijke Stand
Naam: Jan Willem van Petersen
Geboren: 7 november 1943 te
Rotterdam, opgegroeid in Warnsveld
Burgerlijke staat:
gehuwd, drie kinderen
Opleiding en werk:
1956-1962
HBS-A te Zutphen
1962-1964
Militaire dienst
1964-1966
Schrijver ter secretarie
Waterschap van de Berkel
te Lochem
1966-1969
Volontair en archivaris
Gemeentearchief Arnhem
CO
MD
ON
r^.
NO
ON
Opleiding tot Radicaal
wetenschappelijk
archiefambtenaar der
tweede klasse, SOD-i, SOD-2
1969-1974
Tweede archivaris
Streekarchivariaat de
Liemers en Doesburg
1974-2008
Streekarchivaris
Streekarchivariaat de
Liemers en Doesburg
Onderscheidingen:
1990 Martens van Sevenhovenprijs
2006 Ridder in de Orde van
Oranje-Nassau
juni 2008
archievenblad
Jan van Petersen, al bijna veertig jaar verbonden aan
het Streekarchivariaat de Liemers en Doesburg (foto's
Streekarchivariaat de Liemers en Doesburg).
archievenblad
juni 2008
