Su 'mm
Opl5december 1954werdhetStatuut
voor het Koninkrijk der Nederlanden
ondertekend door Nederland, Suriname
en de Nederlandse Antillen. In 1975
werd Suriname een onafhankelijke staat.
In 1986 verwierf Aruba een status apar
te. Sindsdien bestaan de Nederlandse
Antillen uit Bonaire, Curasao, Saba, Sint-
Eustatius en Sint-Maarten. Zoals het er
naar uit ziet, krijgen Curasao en Sint-
Maarten op 15 december 2008 een status
aparte, vergelijkbaar met die van Aruba.
De BES-eilanden (Bonaire, Sint-Eustatius
en Saba) krijgen een status die verge
lijkbaar is met die van de Nederlandse
gemeenten.
Hoe gaat het met de ontmanteling van de
Nederlandse Antillen, wat de archieven
betreft?
"Voor de archieven is er een expert
groep aan de slag. Hierin zitten vertegen
woordigers van alle eilanden. Ik ben de
voorzitter. Op 18 april 2008 moeten we
ons eindverslag met adviezen indienen.
Het is een advies aan de bestuurders: aan
de vertegenwoordigers van de landsrege
ring - de ministers - en de gedeputeerden
van de eilandgebieden. Onze expertgroep
maakt onderdeel uit van de hele ontman
telingscommissie. Er zijn verschillende
expertgroepen, zoals voor personeel,
boedelscheiding en financiën. Naast de
expertgroep zit ik nog in een ministeri
ele werkgroep van het Ministerie van
Constitutionele en Binnenlandse Zaken.
Onderdeel van dit ministerie is, naast de
directie Binnenlandse Zaken en de direc
tie Constitutionele Zaken, het Nationaal
Archief van de Nederlandse Antillen
(NANA). De werkgroep gaat over wat er
met het ministerie gebeurt bij de ont
manteling van de Nederlandse Antillen.
Deze werkgroep gaat over de positie van
het NANA zelf, als onderdeel van het
ministerie."
Wat gebeurt er met de archieven van de
Nederlandse Antillen?
"In augustus 2007 is een eerste confe
rentie georganiseerd op Bonaire. Maarten
van Boven heeft ons geassisteerd en een
presentatie gegeven over de archiefprin
cipes, zoals het bestemmings- en struc
tuurbeginsel. Daarmee moet rekening
worden gehouden. Een van de uitgangs
punten van de expertgroep is dat ons
archief één geheel blijft. Het archief van
de Nederlandse Antillen moet op één
plek blijven, maar het moet wel gedeeld
kunnen worden met alle partners, waar
onder Aruba en Nederland. Archieven
worden echter niet alleen op centraal
niveau gevormd, ook op eilandniveau.
Elk eiland heeft een eigen bestuur. Het
archief van de eilandgebieden kan op de
eilanden blijven. Maar er zijn ook orga
nen van het land op de eilandgebieden
aanwezig. Ministeries hebben afdelingen
op de eilanden. Dat zijn met name uit
voerende onderdelen. Sommigen dach
ten dat die archieven verdeeld konden
worden. Dat kan niet. De archieven van
de Nederlandse Antillen gevormd door de
landsorganen op de diverse eilanden zijn
zodanig opgebouwd dat je ze niet zo maar
kan gaan splitsen. Eigenlijk zouden die
archieven bij het landsarchief gevoegd
kunnen worden. Maar we hebben gezegd
dat het toch handig zou zijn dat ze tóch op
de eilanden blijven. Omdat het misschien
voor lokaal gebruik handig is en meer
waarde heeft dan dat het naar Willemstad
gebracht wordt. En misschien zijn het
toch stukken die te zijner tijd vernietigd
kunnen worden, omdat het uitvoerende
onderdelen zijn. De uitgangspunten van
de expertgroep zijn: archieven van het
land blijven één geheel; archieven van
de eilandgebieden blijven op het eiland;
archieven van landsorganen op de eilan
den blijven óók op de eilanden."
Vooral het laatste is bijzonder.
"Omdat het één geheel moet zijn
en toch gaan we splitsen. We doen het
op grond van de ervaring van het begin
van de Nederlandse Antillen. Toen heeft
Nederland niet gezegd: we nemen de
koloniale archieven mee naar Den Haag.
Het alleroudste gedeelte is weliswaar naar
het Nationaal Archief in Nederland over
gebracht, omdat het in een heel slechte
staat was. Een deel is op Curasao geble
ven: de jaren 1848-1954
hebben wij in Curasao in
beheer. Op de eilanden
zijn er ook hier en daar
wat archieven overgeble
ven. Nederland heeft als
standpunt genomen: wat
lokaal is gevormd, hoort
lokaal te blijven. Waarom
zou je het verhuizen naar
een plaats waar het geen
nut heeft voor de gebrui
ker? Bepaalde belang
rijke onderdelen van het
archief van de Nederlandse
Antillen willen we overi
gens na de ontmanteling
digitaal beschikbaar stel
len aan alle partners."
Wat doet de expertgroep verder?
"Het rapport is bijna rond. Ik kwam
hier nog wat informatie halen. De expert
groep heeft vier aandachtsgebieden:
afsluiting van archieven, veertig kilome
ter achterstand in selectie, digitalisering
van dynamische en historische archie
ven, en het inrichten van een nieuwe
digitale registratuur. Daarbij willen we
rekening houden met zaken waar men
in Nederland tegenaan gelopen is op
het gebied van duurzaamheid en selec
tie. Dat willen we vanaf het begin goed
naar voren brengen. Daarnaast moet er
een communicatieplan komen. Er moe
ten vervolgens vier werkgroepen aan de
slag gaan. Ze moeten de details uitwer
ken, zoals wat het gaat kosten. Voor de
selectie zal een inventarisatie van volu
mes moeten plaatsvinden en een bereke
ning van het aantal personen dat nodig
is voor de bewerking. Alle bestaande
entiteiten, zowel van het land als van de
eilandgebieden, zullen bij de ontmante
ling worden opgeheven. Ambtenaren zul
len opnieuw in dienst worden genomen
door de nieuwe entiteiten en sommige
ambtenaren kunnen voor de bewerking
ingezet worden. Daarvoor is herscho
ling nodig en moet een cursus worden
opgezet. Ook zijn ruimte en apparatuur
nodig en een methode voor de selec
tie. Hetzelfde geldt voor de andere aan
dachtsgebieden. Dat is ontzettend veel
werk. Voor selectie willen we het voor
beeld volgen van het PWAA (Project
Wegwerken Archief Achterstanden).
management
,hT ...i iitiaiii,...ü
ii iiiiiiif ifiniiiiiii
iiiniHN
glliSwIifftl ülllltté
Wij hebben op de Nederlandse Antillen
een achterstand die teruggaat tot 1951.
Twee deskundigen van het PWAA,
Marian Pater en Bodien Abels, hebben
de expertgroep november vorig jaar reeds
ingelicht over hun aanpak. Ook tijdens
mijn bezoek aan Nederland heb ik van
het PWAA allerhande nuttige informatie
gekregen. Voor de selectie is het belang
rijk dat sinds kort bij ons de Archiefwet
is vastgesteld. In 1989 werd de eerste
Archiefwet ingevoerd: daarin stonden
dezelfde artikelen als in de Nederlandse
Archiefwet 1962, maar dan voor de
Nederlandse Antillen. Afgelopen januari
is de nieuwe Archiefwet ingevoerd: met
dezelfde artikelen als in de Nederlandse
Archiefwet 1995, maar dan wederom
voor de Nederlandse Antillen. De over
brengingstermijn is teruggebracht van
vijftig naar twintig jaar. Daarmee heb
ik een goed middel in handen waarmee
het archief bewerkt en overgedragen kan
worden. We hebben er toen champagne
op gedronken."
Wat gaat er met de archiefdiensten gebeu
ren?
"Zoals het er naar uitziet gaan de
BES-eilanden direct onder Nederland
vallen. Sint-Maarten en Curasao krij
gen een status zoals Aruba. Een status
aparte als autonome staat, die wel onder
deel uitmaakt van het Koninkrijk dei-
Nederlanden. Je krijgt drie autonome
eilandstaatjes met een eigen staatsrege
ling en eigen archieven. Aruba heeft een
eigen Nationaal Archief. Sint-Maarten
heeft gekozen voor een eigen Nationaal
Archief en ook Curasao wil er een heb
ben, als opvolger van het NANA."
Waar gaan de BES-eilanden hun archieven
laten?
"Bonaire wil met het NANA gaan
samenwerken. De archieven van Bonaire
zullen dan op Curasao bewaard worden,
tot er misschien op Bonaire een eigen
archiefbewaarplaats komt. Saba wil dat
ook. Voor Sint-Eustatius is het nog niet
helemaal duidelijk. Dat zou met Sint-
Maarten willen, maar Sint-Maarten is
nog niet zo ver. Daar moeten ze nog een
Nationaal Archief oprichten. Daar blijft
denk ik alles voorlopig zoals het is."
De archieven van de Nederlandse gemeentes
Bonaire en Saba zullen straks dus bewaard
worden in het land Curagao, dat net als
Bonaire en Saba tot het Koninkrijk der
Nederlanden behoort?
"Ja. Daarvoor is samenwerking
nodig op grond van het Statuut, artikel
38, lid 2. Hetzelfde zal ook gelden voor
de samenwerking met Sint-Eustatius en
Sint-Maarten. Maar dit is nog niet beslo
ten. De bestuurders moeten nog beslis
sen. Misschien willen ze dat wel niet.
Er staat nog niets vast. Het wordt span
nende tijden voor het archiefwezen van
de Nederlandse Antillen."
12
13
"Ons archief blijft één geheel"
Interview met Nolda Römer-Kenemdsarchivaris van de Nederlandse Antillen
Door Hans Berende
De Landsarchivaris van de Nederlandse
Antillen, Nolda Römer-Kenepa, was begin
maart in Europa. Ze kwam voor een vergade
ring van de ICA in Parijs. Meteen een goede
gelegenheid om naar Nederland te komen.
Om kennis te maken met Martin Berendse,
de nieuwe directeur van het Nationaal
Archief, en om informatie te vergaren over
selectie. Hans Berende wist haar te intervie
wen over de archieven in relatie tot de ont
manteling van de Nederlandse Antillen.
De expertgroep 'Archieven' voor de ontmanteling van
de Nederlandse Antillen aan het werk (foto's Nationaal
Archief Nederlandse Antillen).
Nolda Römer-Kenepa, Landsarchivaris van de
Nederlandse Antillen.
'.nnnflnni.i
.rnmtTTïT^
''Mtmr
Het gebouw van het Nationaal Archief van de
Nederlandse Antillen op Curasao.
Hans Berende is adviseur bij Digital display en redac-
teur van het Archievenblad.
archievenb ad
april 2008
fflSW maSSS£StS!^SVTSSS'Ai
april 2008
archievenblad
