Archief Depots
ieven en collecties
archieven en collecties
In 2006 is de basis gelegd voor het
concept zoals dat door WAD Archief
Depots is ontwikkeld. Dit vastgoedcon
cept behelst een complex dat gebouwd
wordt conform de eisen van Regeling 13,
met verschillende depots voor de opslag
van archieven. Daarnaast komt er in dit
zogeheten WAD-complex een quaran
taineruimte, een leeszaal en kantoorruim
te. WAD is een afkorting van Wettelijke
Archief Depots. Begin 2006 uitte een
archiefopslagbedrijf de behoefte aan een
nieuw bedrijfsgebouw dat zou voldoen
aan de eisen van de wet. De initiatiefne
mers van het WAD-complex hebben toen
aangeboden dit pand te ontwikkelen en
langdurig te verhuren aan dat bedrijf.
Na kennis te hebben genomen van de
problematiek die verschillende overheids
instellingen hebben rond hun archiefde
pots, is besloten het complex te voorzien
van verhuurbare archiefbewaarplaatsen
en archiefruimten. De gebruikers van
deze depots nemen géén dienst af, maar
huren een eigen depot dat beheerd kan
worden met eigen protocollen en eigen
archiefbeheerders. Vandaar de beschik
bare kantoorruimte. Besluit men echter
om alleen de archieven in het WAD-com
plex op te slaan, dan kunnen de huurders
incidenteel of structureel gebruikmaken
van ter plekke gehuisveste dienstverle
ners. Deze dienstverleners huren zelf ook
depotruimtes en kunnen daarmee kleine
gebruikers faciliteren.
Bij de introductie van dit vastgoed
concept bleek dat de museale wereld ook
veel interesse heeft in depotruimte die
voorzien is van hoogwaardige klimato
logische installaties. Veel musea hebben
last van vochtige kelders en tochtige zol
ders, alwaar meer dan 90% van ons nati
onaal kunstbezit is opgeslagen. Daarnaast
spreekt de constructieve kwaliteit van
het WAD-complex aan. De muren van de
archiefbewaarplaatsen zijn namelijk 25
cm dik beton en daarmee bestand tegen
granaatinslag en ander oorlogsgeweld.
De eerste officiële huurder van het WAD-
complex komt ook uit de kunstwereld:
Art Conservation uit Vlaardingen. Dit
bedrijf, dat zelf een archiefbewaarplaats
huurt, zal de kunstwereld bedienen door
voor kortere perioden opslagruimte te
huur aan te bieden.
Het eerste WAD-complex zal in
Alphen aan den Rijn worden gebouwd.
Op het nieuwe bedrijventerrein Schans II,
langs de Nil gelegen, zal op een zichtlo-
catie het pand verrijzen. Het complex zal
bestaan uit twee driehoekige 'archiefto
rens'. De hoogte van het gebouw bedraagt
20 meter. Tussen deze twee driehoeken in
komt een uit glas opgetrokken kantoorge
deelte. Op de begane grond is een expe
ditieruimte en de ontvangst- en quaran
taineruimte. Uiteraard wordt het complex
voorzien van strenge toegangscontrole en
ander beveiligingsapparatuur. Er is ruim
1000 m2 aan kantoorruimte, een leeszaal
en andere gemeenschappelijke ruimten
beschikbaar. Elke archieftoren krijgt twee
lagen met drie archiefbewaarplaatsen.
Elke archiefbewaarplaats is
300 m2 en 3 meter hoog.
Precies de grootte van een
brandcompartiment. De
derde en vierde laag van de
torens zijn archiefruimten,
elk 900 m2 met een hoogte
van 6,2 meter. Hierin kun
nen de zogenoemde dubbel
dekkers, rijdende archiefkas
ten, worden geplaatst. Op
het terrein, een kleine 7000
m2, is ruimte om een derde
toren te bouwen.
De driehoekige vorm biedt
naast een stabiel gebouw
ook de mogelijkheid om met
één toegang te volstaan; de
vluchtweg is in alle gevallen
minder dan 40 meter. Extra
toegangen leiden tot meer
bouwkosten en ook meer
beveiligingsbehoefte. Daarnaast kunnen
de verrijdbare archiefkasten in een drie
hoekig depot volstaan met één gangpad;
het pad tussen de vaste kast en de laatste
verrijdbare kast. Wanneer men namelijk
bij de andere gangen moet zijn en de kas
ten verrijdt, ontstaat er vanzelf een gang
pad aan beide zijden.
In het WAD-ontwerp zijn de strenge
eisen betreffende klimaatbeheersing en
calamiteitenpreventie zo economisch
mogelijk vertaald naar een zo bruikbaar
mogelijk gebouw, dat decennialang tegen
lage kosten geëxploiteerd kan worden.
De dikke betonnen wanden zorgen voor
een grote thermische traagheid. Bij het
klimatiseren wordt hiervan gebruikge
maakt. De gebouwen worden verwarmd
en gekoeld door middel van eenvoudige,
onderhoudsarme en met de betonbewa-
pening verbonden thermokoppels die
hun energie rechtstreeks ontlenen aan
fotovoltaïsche cellen. Het gebouw doet
hierdoor zelf dienst als energieopslag en
is in principe geheel zelfvoorzienend.
Ieder depot wordt eenmaal per uur
voorzien van een krachtige stoot lucht,
waardoor een beperkte ventilatie wordt
gekoppeld aan een hoge circulatie. Mede
vanwege de geringe ventilatie wordt ook
geen gebruik gemaakt van een sprin
klerinstallatie: eventuele brand dooft
al snel uit zichzelf door zuurstofgebrek.
De brandrisico's worden verder aanzien
lijk gereduceerd door de complete mini
malisatie van installaties en de toepassing
van onderhoudsarme oplossingen die de
menselijke factor zo veel mogelijk uitslui
ten. Beide garanderen bovendien een zeer
kostenefficiënte exploitatie.
In beginsel worden de depots ver
huurd voor de periode van twintig jaar.
Dit heeft twee redenen: de archiefruimte
is voor de opslag tot twintig jaar en de
investeringen zijn hoog voor dit speci
fieke vastgoed. Een kortere huurperiode
is dan financieel onverantwoordelijk.
Omdat echter blijkt dat er ook behoefte
is aan depots voor kortere perioden, kun
nen gebruikers ook voor korte perioden
huren van dienstverleners, zoals de eerder
genoemde Art Conservator. Het is overi
gens ook mogelijk de depots te kopen.
De Archiefwet 1995 bepaalt de eisen
die worden gesteld aan de ruimten waarin
archieven van overheidsorganen worden
bewaard, eisen die ook door verschillen
de sectoren in het bedrijfsleven worden
gehanteerd. Met het oog op het behoud
van de archiefbescheiden moeten deze
in een zo vroeg mogelijk stadium in een
'beschermde' omgeving worden opge
borgen. Het Archiefbesluit 1995 stelt dat
nieuwe en vernieuwde archiefruimten zo
gebouwd moeten worden dat archieven
bij calamiteiten zo min mogelijk gevaar
lopen. Archiefruimten moeten derhalve
beveiligd zijn tegen brand, inbraak en
wateroverlast. Temperatuur- en luchtbe-
heersing dienen het natuurlijk verval tot
een minimum te beperken. Regeling 13
(Regeling bouw en inrichting archiefbe
waarplaatsen en archiefruimten) is een
nadere uitwerking van het Archiefbesluit.
Deze Regeling wordt momenteel herzien.
vaak beter aan te wenden voor andere
functies.
4. Het bouwen door een marktpartij gaat
over het algemeen efficiënter.
5. De vraag (vervanging en uitbreiding)
naar hoogwaardige opslag zal de
komende decennia nog blijven stij
gen.
6. De depots blijken uitermate geschikt
voor de opslag van kunst.
7. De overheid gaat steeds meer diensten
uitbesteden.
8. In één complex met verschillende
gebruikers kunnen faciliteiten wor
den gedeeld. Denk bijvoorbeeld aan
gemeenschappelijke ontvangst- en
quarantaineruimte, leeszaal en zelfs
beheerwerkzaamheden. Ook dit
bespaart kosten.
De bouw van dit complex vangt
aan zodra 2800 m2 is voorverhuurd.
Naast meer prestatiegerichte eisen wordt
er in de herziening extra aandacht besteed
aan de naleving van de regelgeving.
Waarom neemt een marktpartij het
risico om een complex te ontwikkelen
voor de opslag van Nederlands cultureel
erfgoed? Acht antwoorden zijn daarop
mogelijk:
1. Veel van de bestaande depots voor
archiefopslag zijn verouderd en vol
doen niet goed aan de eisen van
Regeling 13.
2. De kosten om bestaande gebouwen
wel te laten voldoen aan Regeling 13
zijn buitenproportioneel hoog.
3. De locaties van bestaande depots zijn
De verwachting is dat deze zomer dat
niveau is bereikt. Oplevering vindt
plaats medio 2009. Bij gebleken succes
in Alphen aan den Rijn worden meer
complexen gebouwd. De locaties die
inmiddels in kaart zijn gebracht zijn
Utrecht, Amsterdam, Eist, Boxtel, Venlo
en Drachten. Op de website van de ini
tiatiefnemers, www.archiefdepots.nl, zijn
bouwtekeningen en contactgegevens
beschikbaar.
23
Archiefopslag.ee/? zorg minder
Door Arjen Pels Rijcken
Er zijn in Nederland meer dan 750 overheids
organen die de zorg dragen voor deugdelijke
opslag van archieven. Dat deze verantwoor
delijkheid ook een zorg kan zijn, blijkt wel uit
verschillend onderzoek, onder andere van de
Erfgoedinspectie bij rechtbanken en parket
ten. Uit dit onderzoek, dat pas werd gepu
bliceerd nadat er een beroep is gedaan op
de WOB, blijkt dat niet één rechtbank, noch
kantongerecht, voldeed aan de eisen van
Regeling 13. Ook de commissie die in 2007
Regeling 13 heeft herzien, kwam onlangs tot
de conclusie dat er nog vele overheidsinstel
lingen zijn die de Regeling onvoldoende
kennen en toepassen. Een dergelijke situatie
biedt mogelijkheden voor de markt.
Artist impression van het WAD in Alphen aan den Rijn.
Dikke muren
Archieftorens
22
Autarkisch
Verhuur
Wettelijke eisen
Planning
Markt
De glasgevel van het kantoorgedeelte tussen beide
archieftorens.
Arjen Pels Rijcken is vastgoedontwikkelaar en een
van de initiatiefnemers van het WAD.
archievenblad
april 2008
april 2008
archievenblad
