Verleden om de hoek
Het GemeentearchiGemert-Bakel
archieven en collecties
archieven en collecties
Hendrik van Ruijschenbergh, land
commandeur van de Duitse Orde, stichtte
in 1587 de Latijnse School 'tot lof van
God almachtig en tot voordeel der chris
tenheid, voornamelijk voor de bloeiende
jeugd'. Deze school paste in het ideële
doel van de Duitse Orde en in de con
trareformatorische politiek van de land
commandeur. De school zorgde voor een
De voormalige gemeente Gemert had
een eigen gemeentearchief in de oude
Latijnse School. Per 1 juli 1977 werd de
eerste gemeentearchivaris benoemd,
L.C.J.M. Rouppe van der Voort, die
tot 1 januari 1997 in dienst is geweest.
De voormalige gemeente Bakel en
Milheeze was aangesloten bij het streek-
archivariaat Peeliand, waarvan Deurne de
centrumgemeente was. Dit is samenge
gaan met het gemeentearchief Helmond
en uiteindelijk opgegaan in het RHCe. Na
het vertrek van Leo Rouppe van der Voort
is in de nieuwe gemeente Gemert-Bakel
een discussie gevoerd over de toekomst
van het archief: kiezen voor een zelfstan
dig gemeentearchief of aanhaken bij het
streekarchief, later het RHC Eindhoven.
Op 28 februari 2004 besloot de
gemeenteraad tot het behoud van het
gemeentearchief op de bestaande locatie
binnen de eigen gemeente. Aan het raads
besluit lag een 'Advies over de Toekomst
van het Oud-Archief' ten grondslag, dat
aanzetten gaf tot een nieuw beleid. Per
1 mei 2005 werd een nieuwe gemeente
archivaris benoemd, waarmee voldaan
werd aan de wettelijke verplichting voor
het beheer van een gemeentelijke archief
bewaarplaats, een taak die bij het ontbre
ken van een gemeentearchivaris toevalt
aan de gemeentesecretaris. Dit was tevens
een belangrijke stap in de toekomst van
een professioneel gemeentearchief, waar
bij een beleidsmatige aanpak van het
archiefbeheer niet mocht ontbreken.
In het voorjaar van 2006 is het beleids
plan voor het gemeentearchief 'Een verle
den met Toekomst' vastgesteld.
De gemeente Gemert-Bakel heeft als enige
gemeente in het Samenwerkingsverband
Regio Eindhoven (SRE) ervoor gekozen te
investeren in een eigen gemeentearchief
en de archieven niet onder te brengen
bij het Regionaal Historisch Centrum
Eindhoven (RHCe). Belangrijkste beweeg
reden hiervoor ligt in het feit dat het
gemeentebestuur de authenticiteit van
het eigen bestuur wil garanderen: het
lokale bestuur mag geen 'eenheidsworst'
zijn, maar moet maatwerk zijn in de
lokale situatie. Het is sturen vanuit het
verleden naar de toekomst. De gemeen
telijke archieven, waarin het verleden
van de gemeente ligt vastgelegd, dienen
dan ook organisatorisch (en geografisch)
dicht bij het bestuur te staan en beheerd
te worden. In het beleidsplan voor het
gemeentearchief is dan ook niet voor
intellectuele en godsdienstige vorming
van de leerlingen.
Bij het 300-jarig bestaan van de school
werd besloten het oude gebouw te slopen
en een nieuw schoolgebouw met rectors
woning ervoor in de plaats te zetten. Deze
school is in 1891 gerealiseerd. Boven de
hoge toegangsdeuren staan de wapens van
de stichter Hendrik van Ruijschenbergh
met de wapenspreuk 'Soli Deo Gloria' en
van paus Leo XIII met de wapenspreuk
'Lumen in caelo'. Pogingen om rond 1955
de school uit te breiden mislukten, waar
door in 1958 besloten werd een nieuw
complex elders te bouwen.
In de voormalige Latijnse School werd
in 19 77 het gemeentearchief van de
toenmalige gemeente Gemert gevestigd.
De twee klaslokalen op de begane grond
werden een leeszaal en een kantoor voor
de gemeentearchivaris. Aan de achterzij
de werd een kluis gebouwd met een sluis,
waarin ook ruimte was voor een extra toi
let voor de gemeentearchivaris. Midden
jaren '80 werd een tweede kluis geplaatst
aan de andere kant van de sluis. Hiermee
werd de capaciteit verdubbeld naar bijna
400 meter.
Deze oude kluizen voldeden echter al
enkele jaren niet meer aan de eisen.
De leeszaal was veel te klein en één kan
toorruimte voor het personeel en de vrij-
de adviseurs. Bouwen - en zeker onder
gronds bouwen - is in Gemert lastig en
niet zonder risico's. Zo is het door de
Peelrandbreuk vrijwel onmogelijk om te
voorspellen hoeveel water bij de bron
nering opgepompt zal worden: ondanks
proefbemalingen bleek deze hoeveelheid
zelfs de hoogste inschattingen ver te over
stijgen. Bovendien moest de kelder vlak
voor en naast het rijksmonument gere
aliseerd worden, dat bovendien op staal
gebouwd is. Uiteindelijk is dan ook de
kelder gerealiseerd binnen vier damwan-
den, waarvan er twee na de realisatie niet
meer verwijderd konden worden.
In december 2006 zijn de werkzaamhe
den gestart om de huisvesting van het
gemeentearchief aan te passen aan de
eisen van deze tijd. De begane grond van
de voormalige Latijnse School en rectors
woning zijn gerenoveerd. De oude kan
toorruimte en leeszaal zijn samengevoegd
tot één studiezaal; het aantal werkplekken
voor bezoekers is gestegen van 8 van elk
0,64 m2 naar 15 van 0,98 m2. De nieuwe
kantoren zijn ondergebracht in de rec
torswoning: drie kantoren voor perso
neel, een werkkamer voor vrijwilligers en
een vergaderkamer. Ook de patchruimte
heeft hier een plaats gekregen. In de oude
keuken en bijkeuken zijn een nieuwe gar
derobe en toiletgroep gerealiseerd.
Lees verder op pagina 27
niets opgenomen dat de gemeente meer
verwacht van het gemeentearchief dan
van een archiefbeherende instelling op
afstand. Het gemeentearchief moet door
de aanwezigheid in de eigen gemeente
grenzen in kunnen spelen op thema's die
in de gemeentelijke samenleving leven,
zowel voor het gemeentelijk apparaat als
voor de burger. Naast de digitale dienst
verlening kan het gemeentearchief door
de aanwezigheid in de gemeente zich ver
der ontwikkelen tot ontmoetingsplaats en
loket voor geïnteresseerden in de geschie
denis van de gemeente. Bovendien kan
het gemeentearchief 'om de hoek' staan
voor een actieve rol binnen de gemeen
telijke organisatie bij de invoering van
een document management systeem en
recordmanagement applicatie vanuit de
rol van gemeentelijk archiefinspecteur.
De ver- en nieuwbouw is aanbesteed in
een Design, Construct and Maintenance-
constructie, waarbij ook het onderhoud
van het pand en de installaties voor de
komende vijftien jaar is vastgelegd in de
totale aanneemsom. De inschrijvingen
lagen hoger dan eerder door adviesbu
reaus was ingeschat. Mogelijk kenden de
inschrijvers de lokale situatie beter dan
willigers was niet meer van deze tijd. Het
besluit om op deze locatie een zelfstandig
gemeentearchief te behouden, hield dan
ook een investering in.
Door Anette de Lange
Archief in schoolgebouw
archievenblad
maart 2008
Afgelopen oktober is in Gemert het
Gemeentearchief van Gemert-Bakel her
opend. De gemeente is per 1 januari 1997
ontstaan door de fusie van de gemeente
Gemert met de gemeente Bakel en Milheeze.
Gemert-Bakel is een uitgestrekte platte
landsgemeente en is met een oppervlakte
van 12.362 hectare de grootste gemeente in
de regio Eindhoven. De gemeente bestaat uit
de zeven kernen Bakel, Elsendorp, Gemert,
Handel, Milheeze, De Mortel en De Rips en
telt 28.000 inwoners. Een kijkje in het nieu
we oude gebouw.
Behoud op bestaande locatie
De voormalige Latijnse School met rectorswoning, waarin
het gemeentearchief is gevestigd.
maart 2008
archievenblad
Maria Martens en burgemeester Jan van Maasakkers
maken zich op om het gemeentearchief te heropenen.
Illusionist 'Cartouche' ordent de handgeschreven kaartjes
van genodigden (foto's Gemeentearchief Gemert-Bakel).
Ver- en nieuwbouw
Anette de Lange (gemeentearchivaris) leidt Leo Rouppe
van der Voort (oud-gemeentearchivaris van de voormalige
gemeente Gemert) rond door het vernieuwde gemeen
tearchief.
