onderwijs en onderzoek
De minor Archivistiek is een inten
sieve kennismaking met het vak en zijn
beroepsproblemen. Zaken die aan bod
komen hebben betrekking op de prak
tijk van archiefvorming en -beheer: Wat
is een archief? Welke functies heeft een
archief? Waarom wordt archief gevormd
en hoe wordt het geordend? Waar moet
je op letten bij de inrichting van een
archief? Maar ook de bewerking van reeds
gevormd archief komt aan bod: Hoe maak
je een archief toegankelijk? Hoe beschrijf
je het? Hoe worden archieven gewaar
deerd en archiefbestanddelen geselec
teerd voor vernietiging of overbrenging?
Wat doet men voor het onderhoud, het
behoud en het beheer? Vanzelfsprekend
worden de archieven vanuit hun context
benaderd.
Na de minor zijn de studenten in staat
om archiefvorming en -beheer te kunnen
vormgeven. De competenties waarover
de studenten na afronding van de minor
beschikken sluiten aan bij de DIVA-pro-
fielen die door het archiefveld zijn vast
gesteld. De negen modulen van de minor
zijn: Archiefvorming, Institutionele con
text, Archiefbeheer, Documentanalyse,
Archiefbewerking, Preserveren, Waar
dering en Selectie, Toegankelijkheid en
ten slotte Toezicht en Inspectie.
De meeste modulen werken vanuit een
casusorganisatie, bijvoorbeeld een minis
terie of een bedrijf. Bij iedere module staat
een beroepsprobleem centraal en dient
een eindopdracht gemaakt te worden. Dat
kan een paper zijn, maar ook een rapport,
een plan van aanpak of een set met regels.
Hieronder geven we van elke module een
kort overzicht.
Deze module gaat over relaties en
structuren in archieven. Er wordt voort
durend verband gelegd tussen theorie en
praktijk. De module behandelt de rele
vantie van ordening, ordeningsmetho
den, ordeningsstelsels uit het verleden en
hun impact op het heden, ordening in
een hybride omgeving, het nut van orde
ningsplannen en de relatie tussen orde
ningsplan en documentair structuurplan.
Tijdens de module werken de studenten
aan een paper, waarin zij uitwerken hoe
een gegeven ordeningsschema kan wor
den onderhouden en geïmplementeerd.
Deze module geeft studenten inzicht
in de instellingen van staat en bestuur op
archiefvorming. Het doel is het plaatsen
van deze instellingen en hun functione-
ren in de historische context. De module
beperkt zich niet tot het verleden, maar
neemt ook de institutionele context van
vandaag onder de loep. Daarnaast wordt
dit collegejaar aansluiting gezocht bij de
Historisch Maatschappelijke Analyse die
centraal staat in de module Waardering
en Selectie.
Archiefbeheer is nu typisch zo'n vak
waarbij procedures een belangrijke rol spe
len. In de module staan de procedureel-
juridische kaders van het archiefbeheer
centraal. Dat zijn onder meer het archief
recht en de NEN-ISO 15489:1, de norm
voor Informatie- en Archiefmanagement.
De studenten sluiten de module af met
een set interne regels voor het archiefbe
heer voor een casusorganisatie. Hierbij is
tevens aandacht voor Baseline requirements
voor het archiefbeheer.
Een archief kan beschouwd worden
als de som der afzonderlijke documenten.
Documentanalyse geeft een caleidosco
pisch overzicht van de ontwikkeling van
orale naar schriftelijke cultuur en van de
manier waarop de (rechts)handeling tot
uitdrukking komt in documenten van
de middeleeuwen tot vandaag. De vorm
en de inhoud (tekstuele kenmerken) van
documenten worden geanalyseerd. Ook
de procedure waarin een document tot
stand komt wordt behandeld, evenals
de wijze van bekrachtiging en de perso
nen die bij de totstandkoming betrok
ken waren. De typologie van archiefdo
cumenten uitgaande van hun functie
legt dwarsverbanden met de module
Archiefbewerking.
Hoe maak je van een chaotische
hoeveelheid documenten een goed ont
sloten informatiesysteem? Een uitdaging
met hoog praktijkgehalte. Doen is hier
de rode draad die leidt tot een goed geor
dend en toegankelijk archief. De studen
ten verrichten eerst contextonderzoek,
dat wil zeggen dat zij de achtergronden
van de archiefvormer en de vorming en
het beheer van hun casusarchief analy
seren. Aansluitend beschrijven zij daad
werkelijk het archief en maken zij het
toegankelijk voor het gebruik van derden
in de vorm van een ISAD(G)-conforme
inventaris, die ook aan de klassieke eisen
voldoet (voorzover wenselijk in een digi
tale omgeving).
We willen het archief langer bewaren
dan vandaag, dat betekent: werken aan
duurzaam informatiebehoud. Vertrekpunt
is de drager van de informatie en factoren
die zijn behoud waarborgen. Passieve con
servering (klimaat en verpakking) wordt
behandeld. Vervolgens wordt ingegaan
op actieve conservering en restauratie.
Digitale informatie vergt extra aandacht:
verschillende dragers en methoden pas
seren de revue, naast de organisatie van
digitaal behoud. De studenten leren van
de fouten en rampen uit het archiefveld.
Zij stellen een calamiteitenplan op waarin
l6
onderwi s en onderzoek
aan de Hogeschool van Amsterdam.
Daarnaast kunnen studenten van de
Reinwardt Academie van de Amsterdamse
Hogeschool voor de Kunsten zich
inschrijven. Voor voltijdstudenten van
de opleiding Informatie Media is
de minor in een halfjaar te voltooien.
Deeltijdstudenten kunnen daar tweemaal
een halfjaar over doen. In overleg met
het Instituut van Media en Informatie
Management kan een beperkt aantal
belangstellenden als contractstudent
deelnemen aan de minor Archivistiek.
Deeltijdstudenten die studeren voor
het diploma Archivistiek B dienen acht
modulen van de minor met goed gevolg
af te ronden. Voor een module is er dus
een keuzemogelijkheid. Om het diploma
Archivistiek B te behalen dienen studen
ten voldoende relevante archivistische
werkervaring te verwerven en de oplei
ding te voltooien met een archivistische
eindscriptie.
In de minor geven professionals uit de
archiefpraktijk samen met de docenten
van de Archiefschool les. Henk Duits,
Robbert Jan Hageman, Daan Hertogs,
Kees Schabbing en Jos Wassink werken
samen met de reguliere docenten Geert-
Jan van Bussel, Maaike Lulofs, Susanne
Neugebauer, Chris Streefkerk en Hans
Waalwijk.
Voor wie?
De minor Archi
vistiek is primair
bestemd voor stu
denten van de
(deeltijd)opleiding
Informatie Media
van het Instituut van
Media en Informatie
Management (MIM)
het duurzaam beschermen van alle soor
ten van informatie is geregeld.
Het gevolg van waardering en selec
tie is dat wat uiteindelijk weg is, ook echt
weg is. Voor het zover is moet eerst een
keuze worden gemaakt. In aansluiting op
het onderzoek naar de institutionele con
text wordt de sociale en/of geografische
samenhang van een archief onderwor
pen aan een Historisch Maatschappelijke
Analyse. De module besteedt aandacht
aan waardering, selectie en verwijdering,
de waarderingscriteria, de methoden van
selectie en de archiefrechtelij ke bepalin
gen die op waardering en selectie van toe
passing zijn.
Toegankelijkheid valt te definiëren
als een samenstel van factoren die betrek
king hebben op het archief zelf (de goede,
geordende en toegankelijke staat), het
archiveringssysteem met daarbinnen het
toegangensysteem, de gebruiker en diens
competenties en tot slot de maatschap
pelijke omgeving waarin archief wordt
gebruikt. Hulpmiddelen zorgen voor toe
gankelijkheid. Ook in een digitale werk
plaats is een archivistisch instrumenta
rium nodig. Toegankelijkheid verbetert
als je aandacht besteedt aan al deze fac
toren. De studenten brengen een advies
uit over een beroepsprobleem binnen het
domein toegankelijkheid. Actuele onder
werpen zijn de verandering en verbreding
van de gebruikersgroep, de invloed van
ICT, maatschappelijke ontwikkelingen en
visies op dienstverlening.
Inspectie is te zien als een sluitstuk
van de gehele minor, althans, als niet is
gekozen voor de module Toegankelijkheid.
Vanuit het perspectief van de audit, het
toezicht, de inspectie wordt het archief
beheer tegen het licht gehouden. Het toe
zicht op naleving bij de overheid is het
uitgangspunt van de module. De studen
ten voeren een inspectie uit, zij het een
denkbeeldige. Zij gaan in op het belang
van toezicht, de wijze waarop het toe
zicht in Nederland is georganiseerd en de
bevoegdheden van een
toezichthouder. Wat is
het object van toezicht
en welke methoden
van toezicht zijn er?
Ook de ethische, the
oretische en methodo
logische vraagstukken
waar archiefinspecteurs
mee te maken krijgen
komen aan bod.
17
Door Marieke de Haan, Maaike Lulofs en Hans Waalwijk
De hbo-opleiding tot archivaris staat niet stil.
In 2004 ging de vernieuwde deeltijdopleiding
van start. Afgelopen september is de minor
Archivistiek begonnen.
Archiefvorming
Institutionele context
De Archiefschool, een van de organiserende partijen
van de nieuwe minor Archivistiek (foto Archiefschool,
Amsterdam).
Archiefbeheer
Documentanalyse
Archiefbewerking
Preserveren
archievenblad
november 2007
Inschrijving
Wilt u de mogelijkheden van inschrij
ving voor de minor bespreken?
Neemt u dan contact op met:
Jelke Nijboer, coördinator opleiding
Informatie Media (MIM)
Hogeschool van Amsterdam,
Singelgrachtgebouw
Telefoon: (020) 595 17 12
E-mail: j.nijboer@hva.nl
Websites: www.archiefschool.nl/
opleidingen, www.mim.hva.nl,
www.deeltijd.hva.nl/informatie-en-media/
Marieke de Haan, Maaike Lulofs en Hans Waalwijk
werken bij de Archiefschool als medewerker communi
catie resp. docent-onderzoekers.
De minor Archivistiek wordt
gegeven in het Instituut
van Media en Informatie
Management, dat gevestigd is
in het Singelgrachtgebouw in
Amsterdam (foto Hogeschool
van Amsterdam).
Waardering en Selectie
Toegankelijkheid
Toezicht en Inspectie
november 2007
archievenblad
