Kwaliteit voor Behoud
Beroepsprofielen voor conservering restauratie
management
vooronderzoek werd een werkhypothese
opgesteld: het beroepsveld van conser
vering en restauratie kent drie beroepen.
Dat was voor sommigen een hele schok.
Toen werden twee pijnpunten duidelijk.
Ten eerste de naamgeving. Iedereen wil
wel in de - zo gevoelde - eregalerij zit
ten en zich restaurator (blijven) noemen.
Ten tweede de beroepsinhoud. Omdat
iedereen zich restaurator wil (blijven)
noemen, krijg je óf een kolossale beroeps-
inhoud die niet meer onderscheidend is,
óf bewegingen om zoveel mogelijk taken
tot 'jouw' beroep te rekenen. Kortom, een
vruchtbare bodem voor heftige emoties.
We hebben toch gekozen om vanuit
de werkhypothese te starten. Drie werk
groepen van Nederlandse en Vlaamse
actieve professionals hebben vorig jaar
elk gewerkt aan één beroepsprofiel.
Zij hebben veel materiaal uit binnen-
en buitenland geanalyseerd. Denk aan
beroepsprofielen, functieprofielen, vaca
tureteksten, rapporten, opleidingsprofie
len. Na discussies via een eigen platform
en in groepsbijeenkomsten zijn er drie
beroeps(taken)profielen opgesteld. Deze
zijn voorgelegd aan een tiental experts
van buiten de werkgroepen. Ook weer
in Vlaanderen en Nederland. Daarmee is
fase 1 afgerond.
In fase 2 zullen de bijbehorende competen
tieprofielen worden ontwikkeld. De drie
beroepen vormen het beroepenveld van de
uitvoering van restauratie, conservering en
preventieve conservering in Nederland en
Vlaanderen. Deze drie beroepsdomeinen
omvatten zowel roerend als onroerend
cultureel erfgoed. De beroepsbeoefenaars
management
Kom je in het restauratieatelier van
het Erfgoedhuis, dan zie je van alles. Een
kabinet van de Koningin wordt er gepo
litoerd. De badkraan uit het jachtslot
Sint-Hubertus (Hoge Veluwe) wordt in
oude en bruikbare staat gebracht. In een
proefopstelling onderzoekt men wat de
invloed van daglicht en kunstlicht is op
foto's. Een groepje is bezig met de massa-
ontzuring van papier. Een ander contro
leert de insectenvallen van een archief.
En iedereen in het atelier zou zich res-
elkaar onderscheiden? Dit was een itera
tief proces. Uiteindelijk hebben we een
tabel kunnen maken met een stuk of
vijftien beschrijvende kenmerken. Denk
domeinnamen, maar in de uitwerking
voor onze drie beroepen. Elk van de
drie beroepen is in meerdere of minde
re mate actief op elk van de domeinen.
Per beroep hebben we
een beroeps(taken)profiel
gemaakt. Op grond van
de vijftien onderscheidende
kenmerken hebben we elk van
de acht taakdomeinen uitgewerkt in
kerntaken en taakelementen, en wel voor
elk van de drie beroepen. De leden van de
werkgroepen en de externe experts kun
nen zich allen vinden in het resultaat.
Ook de leden van de vereniging RN heb
ben positief gereageerd op de resultaten
van fase 1.
Met deze beroeps(taken)profielen zijn
we halverwege het uiteindelijke doel.
We maken ons op om in fase 2 de bijbe
horende competentieprofielen te maken.
Daarmee hopen we vlak voor of na de
zomer te beginnen. In 2008 verwachten
we dan de complete serie Beroeps- en
Competentieprofielen klaar te hebben.
De beroepsvereniging zelf kan de pro
fielen gebruiken voor haar eigen beleid.
Denk aan kwaliteit, ethiek, professiona
lisering, certificering en registratie, accre
ditatie van opleidingen. Kortom, een
palet aan beleidspunten die de archivaris
niet vreemd in de oren zullen klinken.
Uiteindelijk zullen RN en de beroepsbeoe
fenaars hun drie beroepen helder kunnen
positioneren en profileren.
Binnenkort weet u als archivaris aan
welke professional u welke conserve
ringstaken met een gerust hart kunt toe
vertrouwen. U kunt bepalen of u behoefte
heeft aan een 'conservation technician'
of een 'conservator-restorer' voor het in
goede staat brengen en houden van de
onder u berustende bescheiden (ex Artikel
3 van de Archiefwet). En alle bewoners en
gasten van het Erfgoedhuis weten dan
ook wie het bordje 'restaurator' op zijn
deur mag schroeven.
fenaar in huis heeft.
Of om te weten wie
betrouwbaar is om de
behandeling van je
kostbaarheden aan toe
te vertrouwen. Is de
klokkenhersteller om
de hoek een restaura
tor? Wat vermag de
papierrestaurator die
u in huis heeft? Is de
depotmedewerker die
archiefstukken uitstoft
een restaurator?
De beroepsvereniging Restauratoren
Nederland (RN) wil een eind maken
aan die verwarring. Dat was een van de
beleidsdoelen toen RN in 2004 ontstond
uit enkele kleinere verenigingen. Er werd
een project opgezet om helderheid te
krijgen over beroepsnamen, beroepsin
houden en professionele kwaliteit. Voor
zijn actief in een of meer van deze drie
beroepsdomeinen. We volgen internatio
naal gangbare definities van restauratie,
conservering en preventieve conservering
in ons project. Overigens is het voor de
eerste keer dat in de wereld een voorstel
wordt gedaan om het hele beroepenveld
in kaart te brengen.
De werkhypothese noemde drie
beroepen. Gaandeweg het project wer
den het er soms twee en soms vijf.
Uiteindelijk zijn het er drie geworden.
Maar niet dezelfde drie als van de werk
hypothese. Het bleek wenselijk om ook
werktitels te geven aan de drie beroe
pen. We konden (nog) niet de handen
op elkaar krijgen voor talloze voorstellen
van Nederlandstalige benamingen. We
hebben voorlopig neutrale (wat heet?)
Engelstalige benamingen genomen.
Hoe hebben we de drie beroepen van
eigen gebruik binnen RN, maar ook om
de beroepen helder te positioneren en te
profileren naar belanghebbenden buiten
RN zelf. En om het beroepsveld van res
tauratie en conservering af te bakenen
ten opzichte van 'aanpalende' beroepsvel
den. Waar houdt archiveren op en waar
begint restaureren? Wat doet de conser
vator en wat de restaurator? Aan welke
kwaliteitsbeginselen en ethische uit
gangspunten houdt de restaurator zich?
Het project kreeg de ambitieuze naam
'Kwaliteit voor Behoud'. Het Cultureel
Verdrag Vlaanderen-Nederland gaf een
subsidie. Samen met eigen middelen kon
RN het project gaan uitvoeren. In het
aan: hands-on/
hands-off, ana
lytisch, ambach
telijk, methoden
technieken,
autonomie, han
delingsruimte en
verantwoordelijkheid.
Geen van de kenmerken
is in zijn eentje genoeg om
de beroepen te onderscheiden.
Er zijn er altijd meer nodig.
We konden ook acht taakdomeinen
onderscheiden die het veld van conser
vering en restauratie kenmerken. Dat
zijn: Onderzoek beschrijving, Voorstel
advies, Behandeling, Documentatie,
Beheer, Professionalisering profilering,
Management en ten slotte Kwaliteitszorg
Ethiek. Het onderscheid met ande
re beroepen zit uiteraard niet in deze
taurator kunnen noemen, want deze
beroepsnaam is niet beschermd.
Het is een verwarrende toestand als
zoveel verschillende beroepsbeoefenaars
met zoveel gevarieerde beroepsinhouden,
werk- en opleidingsniveaus en ervaring
zich allemaal restaurator noemen. Dat
past misschien wel bij een jong beroep
dat eigenlijk pas zestig jaar bestaat. Maar
voor de buitenwereld (opdrachtgevers,
subsidiënten en andere erfgoedberoepen)
is het lastig. Bijvoorbeeld als je snel wil
weten welke kwaliteit een beroepsbeoe-
Door Thijs Laeven, janine van Reekum en Liesbeth Keijser
Leden van de werkgroepen bij de start van het project:
papierwerk.
In kaart brengen
Het Erfgoedhuis in Amsterdam heeft vele
kamers. Op een van de deuren hangt een
bordje met de tekst 'archivaris'. Het is
duidelijk wie hier werkt. Maar wie weet
nou precies welke professionals achter de
deur van het 'restauratieatelier' werken?
Restauratoren Nederland wil als beroeps
vereniging helderheid scheppen in een
verwarrende hoeveelheid beroepsnamen en
beroepsinhouden. Dit is het doel van het
project 'Kwaliteit voor Behoud'.
Profielen van Restauratoren Nederland
De drie beroepen van conservering en res
tauratie (verkorte profielen en voorlopige
beroepsnamen) zijn:
De Conservator-Restorer is een volwaar
dig beroepsbeoefenaar die - binnen een
specialisatie - autonoom objecten van
cultureel erfgoed behandelt (restauratie,
conservering, preventieve conservering).
Hij/zij heeft integrale eindverantwoordelijk
heid/supervisie over behandelingen en
ingrepen en over de keuze van methoden
en technieken. Hij/zij werkt naar de ethiek
van het beroep en binnen zijn/haar taak
opdracht. Hij/zij verricht onderzoek, maakt
afwegingen, neemt beslissingen en doet
voorstellen voor behandeling. Hij/zij werkt
in interdisciplinair verband met andere
specialisten en in teamverband met col
lega's en medewerkers.
De Conservation Technician is een vol
waardig beroepsbeoefenaar die - bin
nen een specialisatie - onder supervisie
objecten van cultureel erfgoed behandelt
(restauratie, conservering, preventieve
conservering). Hij/zij heeft de verant
woordelijkheid over het eigen aandeel in
behandelingen en ingrepen en past uit
zijn/haar repertoire methoden en technie
ken toe. Hij/zij werkt naar de ethiek van
het beroep en binnen zijn/haar opdracht.
Hij/zij verricht deelonderzoek en draagt bij
aan afwegingen, beslissingen en voorstel
len voor behandeling. Hij/zij werkt samen
met vakgenoten, collega's en medewer
kers.
De Conservation Assistant is een volwaar
dig beroepsbeoefenaar die onder toezicht
handelingen van preventieve conservering
uitvoert die zijn gericht op beïnvloeding
en bewaking van de directe verblijfs- en
bewaaromgeving van cultureel erfgoed.
Hij/zij past binnen kaders en richtlijnen
standaard methoden en technieken
toe. Hij/zij werkt naar de ethiek van het
beroep en werkt routinematig binnen
gedefinieerde opdrachten. Hij/zij werkt
samen met vakgenoten en collega's.
Aantasting van een zeventiende-
eeuwse kaart door ijzergal-
lusinkt (foto Nationaal Archief,
Den Haag.
In goede staat
Thijs Laeven is zelfstandig organisatieadviseur en
projectleider; Janine van Reekum is zelfstandig geves
tigd metaalrestaurator en projectadviseur; Liesbeth
Keijser is senior restaurator bij het Nationaal Archief en
voorzitter van Restauratoren Nederland. Reacties kunt
u mailen naar thijs@laeven.com.
Transparantie gewenst
Drie beroepen
Acht taakdomeinen
Het restauratieatelier van in actie: hands-on (foto Zweerts
Fotografie Nationaal Archief).
archievenblad
juni 2007
archievenblad
