©onder opleiding geen beroep
k
1
onderwijs en onderzoek
Master Archiefwetenschap
In het julinummer van het Archievenblad
heeft prof. Ketelaar een wervend beeld
geschetst van de master Archief
wetenschap aan de Universiteit van
Amsterdam. Ketelaar stelt onder meer:
"(,..)De archiefwetenschap onderzoekt
en doet uitspraken over de vorming van
archieven (en archiefbescheiden als
bestanddeel van een archief), hun
gebruik, selectie en behoud, in het verle
den, nu en in de toekomst(...)."
De duale fase in de masteropleiding zorgt
voor een relatie tussen veld en de univer
sitaire opleiding tot archivaris. Archief
diensten bieden een leerwerkplek aan
voor studenten. De masterstudenten zijn
enthousiast over hun opleiding, de bege
leiders bij archiefdiensten eveneens.
Precies wat het veld wil. Ook internatio
naal bestaat er ruime belangstelling voor
het 'Amsterdamse model', waarin een
aantrekkelijke balans lijkt te zijn gevon
den tussen theorie en praktijk.
Wat blijft van deze masteropleiding als
de Archiefschool wegvalt? Zes docenten
onderzoekers van de Archiefschool heb
ben het programma samen met de hoog
leraar ontwikkeld en verzorgd. De kwali
teit en de opzet van de opleiding steunt
daardoor voor een groot deel op de
Archiefschool. Zelfs de hoogleraar
Archiefwetenschap staat op de tocht,
omdat deze grotendeels wordt gefinan
cierd uit de subsidie van OCW aan de
Archiefschool.
Bachelor Informatiemanager
De Hogeschool van Amsterdam biedt de
bacheloropleiding Informatiemanager
aan, in voltijd- en deeltijdprogramma. De
specialisatie Archivistiek omvat een
minor Archivistiek, een stage en een
afstudeerproject (van elk een half jaar).
Dit opleidingsprogramma kan ook ge
volgd worden door studenten van de
Reinwardt Academie en door afgestudeer
den van andere IDM-opleidingen. Voor
werkenden in het archiefveld worden de
instroommogelijkheden verbeterd.
De docenten-onderzoekers van de Ar
chiefschool hebben het archivistiekpro-
gramma ontwikkeld en verzorgd. Juist
het aandeel archivistiek trekt extra veel
studenten naar de deeltijdopleiding
Informatiemanager. Ook hier geldt: hoe
kan de opleiding in de toekomst de kwa
liteit behouden, als de vanzelfsprekende
relatie met de Archiefschool wegvalt?
Archiefassistent
De opleiding Archiefassistent is al twintig
jaar een pijler in het onderwijsaanbod
van de Archiefschool. Tussen 2003 en
2005 is de praktijkgerichte opleiding op
mbo-niveau op de schop genomen. In
nauw overleg met het archiefveld is het
lesprogramma herzien, gemodulariseerd
en flexibeler gemaakt. Het programma
sluit aan bij de DIVA-profielen. Elke
archiefdienst kan uit de modulen
Archiefassistent een opleidingsprofiel
samenstellen, dat perfect past bij de
voorwaarden van de archiefdienst en de
mogelijkheden van de medewerker.
Wat betekent verlies van de subsidie voor
deze opleiding? Het veld verliest een
opleiding op maat, die door de subsidie
van OCW tegen een gereduceerd tarief is
aangeboden. De opleiding zal samen met
de Archiefschool vervallen, uitzicht op
een andere aanbieder is er niet.
Na- en bijscholing
De Archiefschool verzorgt een uitgebreid
na- en bijscholingsprogramma. Hoewel
dit programma niet wordt gesubsidieerd,
is het ingebed in het onderwijs en onder
zoek van de Archiefschool. De cursussen
profiteren van de nieuwste kennis die
beschikbaar is door de wisselwerking tus
sen onderwijs en onderzoek.
Het onderzoek naar recordsmanagement
applicaties resulteerde niet alleen in
ReMANO 2004, en straks de NEN-2082,
maar ook in verschillende workshops. De
cursus Archiefbewerking is een trendset
ter: andere aanbieders volgden met cur
sussen 'klassiek inventariseren'. Op basis
van een maatwerktraining archiefrecht
en -beheer ontwikkelde de Archiefschool
een workshop Archiefrecht. In samen
werking met DIVA brengt de Archief
school een cursus Digitaal Depot.
Verlies van de subsidie betekent dat het
veld een onafhankelijke en professionele
opleider zal verliezen.
Sinds 1995 heeft de Archiefschool de
taak onderzoek te verrichten of te doen
verrichten. Vragen uit de archiefpraktijk
staan centraal in het onderzoek. De wis
selwerking met de praktijk levert toepas
bare kennis en onderzoeksresultaten op.
Aansprekende voorbeelden: de ontwer
pen van een digitaal depot in samenwer
king met het Gemeentearchief Rotter
dam, het ontwikkelen van een digitale
onderzoeksomgeving voor het Stadsar
chief Breda en het onderzoek naar archi
vering van websites.
Als onafhankelijke onderwijs- en onder
zoeksinstelling stelt de Archiefschool haar
kennis voor een ieder ter beschikking. De
nieuwe inzichten in de archivistiek draagt
de Archiefschool breed uit via artikelen in
de vakbladen en de S@P Jaarboeken.
Medewerkers van de Archiefschool zijn
nauw betrokken bij Digidiva, de KVAN
Studiedagen, bij DIVA-profielen, etc.
Juist deze input voor het archiefveld zal
ontbreken, als de Archiefschool wegvalt.
Invloed op de opleidingen
Onderwijsinstellingen en hun be
roepsveld hebben vaak een ongemakke
lijke relatie. Het beroepsveld heeft met de
praktijk van alledag te maken, terwijl
opleidingen studenten op een toekomst
voorbereiden. Het beroepsveld heeft
geen boodschap aan de (zoveelste) ont
wikkeling in het hoger onderwijs, terwijl
het voor een onderwijsinstelling en voor
de studenten een vanzelfsprekend deel
van hun werk is. Dat geldt voor elke
beroepsgroep en dat is in het archiefwe
zen niet anders. De discussie tussen 'zit
tende archivarissen' en archiefopleiders
in Nederland verschilt in dat opzicht niet
van de ons omringende landen.
De huidige inrichting van het archiefon
derwijs heeft als grote voordeel, dat het
veld de Archiefschool op haar doen en
laten kan aanspreken. Dat kan in deze
kleine wereld natuurlijk rechtstreeks, of
via congressen en bijeenkomsten over de
opleidingen die de Archiefschool houdt.
De Adviescommissie Opleidingen (met
vertegenwoordigers uit het veld) adviseert
de directeur gevraagd en ongevraagd. De
evaluatie van de Archiefschool, waartoe
OCW in 2002 opdracht gaf, was een
belangrijke impuls om de banden van de
Archiefschool met het veld verder aan te
halen. De kritiekpunten van het veld zijn
ter harte genomen en verwerkt in de
opleidingen en in de organisatie.
onderwi s en onderzoek
Zonder opleiding geen beroep
De toekomst van de beroepsgroep zelf is
in gevaar met het wegvallen van de
opleiding. Een initiële opleiding tot
archivaris is van essentieel belang voor
de vorming van een beroepsidentiteit.
Een oude stijl beroepsopleiding zal
onvoldoende inhoud en kwaliteit kun
nen bieden om de huidige problemen in
de documentaire informatieverzorging
en het archief het hoofd te kunnen bie
den. Daarvoor is een opleiding tot archi
varis vereist, zodat een kwalitatief goed
archiefbeheer gerealiseerd kan worden.
Wat gaat er nu gebeuren?
De Staatssecretaris verwijst voor de recht
vaardiging van haar voornemens naar
het advies van de Raad voor Cultuur (leg
de verantwoordelijkheid bij de inrichting
van het archiefonderwijs bij het archief
veld). Haar voornemen staat daar echter
haaks op: door de opleiding tot archivaris
exclusief onder te brengen bij het hoger
onderwijs is directe invloed van het veld
via Cultuur weg. Binnen de regelgeving
en de overlegstructuur van het hoger
onderwijs is het niet mogelijk de directe
invloed van een veld te realiseren. Bij
wijze van voorbeeld: de beroepenveld
commissie van onze onderwijspartner
het Instituut voor Media en Informatie
Management bestrijkt alle beroepen in
dat werkveld. De kwaliteitseisen van het
archiefveld zullen daar weinig of geen
effect sorteren en moeten wedijveren
met nieuwe media, bibliotheken, etc.
Het reguliere onderwijs heeft een duide
lijke prioriteit: een opleiding maken die
zoveel mogelijk studenten trekt en
de studenten in een breed segment van
de arbeidsmarkt carrièremogelijkheden
biedt. Dat geldt uiteraard ook voor de
opleidingen archivistiek. Deze piepkleine
opleidingen lopen een grote kans geman
geld te worden in de molen van het
hoger onderwijs. Het is een prestatie om
de opleidingen archivistiek staande te
houden tussen de honderden andere
opleidingen die hogescholen en universi
teiten aanbieden.
De Staatssecretaris van Cultuur zet
met deze maatregelen haar verantwoor
delijkheid voor de kwaliteit van archief
beheer overboord, hoewel dat haaks staat
op de visienota 'Informatie op orde'.
Feitelijk plaatst zij de opleidingen bij het
Hoger Onderwijs, zonder enige garantie
dat ze daar zullen blijven voortbestaan.
De Staatssecretaris van Cultuur lapt daar
bij de behoefte aan invloed van het
archiefwezen op het archiefonderwijs
aan haar laars.
Als het veld greep wil houden op de
opleidingen, dan zal het al zijn invloed
aan moeten wenden bij het ministerie
van OCW via de beroepsvereniging
KVAN.
Als u lid bent van de KVAN, dan kunt u
uw stem daar laten horen.
U kunt de huidige Minister van OCW
natuurlijk ook deelgenoot maken van uw
zorgen over het archiefonderwijs.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap
t.a.v. mevrouw M.J.A. van der Hoeven
Postbus 16375, 2500 BJ Den Haag
Door Adelheid Feryn*
De Staatssecretaris van Cultuur heeft op de
valreep van het kabinet-Balkenende II twee
brieven de deur uit gedaan met ingrijpende
strekking voor het archiefonderwijs. De eer
ste brief was gericht aan de Tweede Kamer,
de tweede aan de Archiefschool. Beide brie
ven zijn te vinden op de website van de
Archiefschool, gevolgd door een commen
taar van de directeur. Welke consequenties
de brieven hebben moet tussen de regels
door gelezen worden. Eén zin laat aan dui
delijkheid niets te wensen over: de subsidie
aan de Stichting Archiefschool, wordt vanaf
2009 stopgezet, zo luidt het voornemen. Dat
betekent dat de Archiefschool, zoals wij die
nu kennen, zal verdwijnen. Het is belangrijk
te constateren wat dit voor het archiefwezen
zal betekenen.
Het onderwijs
Het onderzoek
A
5
Het veld
Van verzelfstandiging tot
1995
Verzelfstandiging
Rijksarchiefschool
Invoering van een tijdelijke
regeling voor Archivistiek A en
Archivistiek B
1996
Samenwerking met HvA en UvA
2002
Congres Archiefopieidingen
onder de loep, organisatie door
de Archiefschool
2003
Eindrapport Evaluatie Stichting
Archiefschool, in opdracht van
OCW
2004
Rapport Praktijk en opleiding.
in opdracht van de
Adviescommissie Opleidingen
2005
Congres Opleiden van
archivarissen. Een gezamenlijke
verantwoordelijkheid,
organisatie door de
Archiefschool
2006
Voornemen herinrichting
archiefonderwijs door
Staatssecretaris van Cultuur
2009
Tot besluit
Adelheid Feryn is directeur van de Archiefschool. Met
dank aan Marieke de Haan en Hans Scheurkogel.
Voor meer informatie:
www.archiefschool.nl/toekomst
Foto's: Friso Pas
september 2006
archievenblad
