een
opleii ing op maat
Nadat in het voorjaar van 2005 met
succes proef gedraaid was met twee nieu
we modules (Publieksbereik en Toegan
kelijk maken) ging in september 2005 de
nieuwe opleiding echt van start.
Negentien studenten begonnen aan hun
eerste module 'Thuis in het archief. Deze
module heeft een inleidend karakter en
legt de (theoretische) 'basis waarop in de
volgende modules kan worden voortge
bouwd. Aan de orde kwamen onderwer
pen als: Wat is archief en waartoe dient
het? Wat bewaren we en waarom? Hoe
worden archieven beheerd? Hoe zijn ze
toegankelijk en hoe zit het met de open
baarheid van de archieven in Nederland?
Doel van de opleiding is de studenten
een samenhangend beeld te geven van
de verschillende taken van het archiefbe
heer. Zij krijgen een breder kader aange
reikt en kunnen zo beter verband leggen
tussen hun eigen werkzaamheden en die
van hun collega's. Tijdens de opleiding
krijgen zij ruimschoots de gelegenheid
eens 'over de schutting' te kijken: hoe
doen anderen het?
De studenten zijn werkzaam bij verschil
lende archiefdiensten zoals RHC's,
gemeentelijke en streekarchiefdiensten
of bij categoriale instellingen. Dit is een
voorwaarde om aan de opleiding te kun
nen meedoen. Zij voeren opdrachten op
de werkplek uit, al dan niet onder bege
leiding van collega's, bijvoorbeeld het
lezen van oude handschriften, het uit
voeren van zoekopdrachten of het toe
gankelijk maken van een archief. De wis
selwerking tussen theorie en praktijk is
essentieel om de opleiding tot een succes
te maken. Daarin spelen de docenten, die
allen werkzaam zijn in het archiefveld,
een belangrijke rol.
Na afronding van de basismodule
Thuis in het archief volgden de modules
Documentanalyse en Geschiedenis. Voor
beide modulen was behoorlijke belang
stelling. Behalve aan het leren lezen van
zeventiende- en achttiende-eeuwse
handschriften, wordt bij Document
analyse ook veel aandacht besteed aan de
herkomst van de verschillende documen
ten zoals akten van indemniteit, poorter-
boeken, testamenten e.d. Welke functie
hadden deze documenten en wie heeft ze
gemaakt?
Ook bij Geschiedenis wordt duidelijk een
relatie gelegd tussen de archieven en de
instellingen die deze door de eeuwen
heen hebben voortgebracht. De module
besteedt aandacht aan vaderlandse
geschiedenis en staatsinrichting én aan
de regionale geschiedenis. Zo krijgen de
studenten een goed inzicht in de histori
sche achtergrond en de politieke en
sociale geschiedenis van het gebied waar
in zij werkzaam zijn. Ze krijgen inzicht in
de archieven waarmee ze op de studiezaal
van hun eigen archiefdienst werken en
verrichten daardoor hun werk met meer
kennis van zaken.
De studenten zijn inmiddels al weer
bezig aan de volgende modulen:
Beschikbaarstellen en Publieksbereik.
Beschikbaarstellen gaat in op de verschil
lende soorten archiefbezoekers en hun
vragen; het zoeken en vinden van veelge
bruikte archiefbronnen en het leren
omgaan met toegangen zoals archiefgid-
sen, broncommentaren, inventarissen en
indexen, al dan niet gedigitaliseerd. De
archiefassistent moet de archiefgebrui
kers immers zo adequaat mogelijk kun
nen begeleiden bij hun onderzoek op de
studiezaal. In de module Publieksbereik
wordt vooral een publieksgerichte hou
ding aangeleerd. Aan de hand van ver
schillende opdrachten en presentaties
leren de studenten welke rol zij kunnen
spelen bij onder meer educatie, presenta
ties in het archief zoals tentoonstellingen
en evenementen, PR en voorlichting.
Voor wie wil, volgen binnenkort de
modulen Materiële zorg, Depotbeheer en
Toegankelijk maken. Bij de laatste modu
le leren de studenten eenvoudige toegan
gen te maken en bestaande toegangen te
actualiseren. Het spreekt vanzelf dat digi
tale toegankelijkheid bij dit alles een
belangrijke rol speelt.
Naast de inhoud is ook de onderwijs
vorm van de opleiding geheel ver
nieuwd. Centraal staat het competentie
gerichte leren. Wat wordt daarmee
bedoeld? Bij elke module is een compe
tentie geformuleerd, bijvoorbeeld: na
afronding van de module kan de student
eenvoudige, gebruikersvriendelijke toe
gangen maken (module Toegankelijk
maken). De te verwerven competenties
sluiten zo veel mogelijk aan bij de com
petentieprofielen van DIVA. Het gaat
daarbij steeds om een combinatie van
kennis, vaardigheden en houding.
De studenten werken met (prak
tijkopdrachten. Dat betekent niet dat zij
niets meer hoeven te lezen of leren. Om
de verschillende opdrachten goed te kun
nen uitvoeren, is nu eenmaal bepaalde
kennis nodig. Voor de studenten was
deze aanpak soms nog wel wat wennen;
er wordt immers een actieve en betrok
ken opstelling gevraagd! Ook van de
docenten wordt een actieve houding
gevraagd en de inzet van verschillende
lesvormen.
zie www.archiefschool.nl. Voor de com
petentieprofielen zie www.divaprofie-
len.nl.
Erwin de Leeuw (Drents Archief):
'Samenhang wordt goed neergezet in de
opleiding. De opleiding heeft een goed
beeld van de archiefmedewerker en
zijn/haar werk. Wel moet de leidingge
vende (op de werkplek) meer betrokken
worden bij de opleiding. Men moet ook
huiswerk doen en daarvoor de gelegen
heid en de stimulans (begeleiding, aan
moediging) krijgen vanuit het werk.'
Marijke Koop (vrijwilliger bij het
Noord-Hollands Archief): 'Ik doe de
opleiding om werk te vinden in het
archiefwezen. Door de opleiding krijg
ik vat op het werk van studiezaalmede
werker; alle facetten van het studiezaal-
werk komen aan bod. De modulen zijn
goed te doen. Door de opdrachten uit
te voeren, blijft heel veel hangen.'
Rooster Archiefassistent 2006-2007
Thuis in het Archief
september t/m oktober
Geschiedenis
november t/m januari
Documentanalyse
november t/m januari
Beschikbaarstellen
februari t/m april
Publieksbereik
februari t/m april
Materiële zorg Depotbeheer
april t/m juni
Toegankelijk maken
april t/m juni
De nieuwe opleiding heeft een les
programma waarmee de hele range van
werkzaamheden bij een archiefdienst
wordt behandeld. De opleiding is opge
bouwd uit acht modulen. Alleen de eer
ste basismodule (Thuis in het archief) is
verplicht. Uit de overige modulen kan de
student samen met zijn of haar werkge
ver een keuze maken. Voor elke module
die de student met succes afrondt, ont
vangt hij of zij een certificaat. Natuurlijk
kunnen ook alle modulen worden
gevolgd.
De student verkrijgt het diploma
Archiefassistent indien de basismodule
en minimaal vier vervolgmodulen suc
cesvol zijn afgerond. Door deze opzet is
de opleiding heel flexibel geworden.
Archiefdiensten en medewerkers kunnen
zelf bepalen op welke gebieden zij
behoefte aan scholing hebben en zo een
opleidingsprofiel op maat samenstellen.
Voor meer informatie over de opleiding,
Sandra Sterrenburg is in mei 2006
begonnen bij het Gemeentearchief
Rotterdam en kon zo meelopen met de
opleiding Archiefassistent: 'lk stond
blanco tegenover het archiefwerk. Door
de basismodule raakte ik in ééün keer
thuis, bekend met veel kanten van het
werk. De groep is heel divers, hierdoor
leer je veel van elkaar. Het is even wen
nen weer in de schoolbanken te zitten.
Ik kijk hoe het loopt en moet mijn tijd
echt plannen. De lessen zijn op woens
dag, dan kan ik op donderdag of vrijdag
opdrachten op mijn werk doen en op
tijd inleveren bij de docenten.'
14
15
Archiefassistent:
Door Fenna Brouwer en Marieke de Haan*
Dit jaar bestaat de opleiding Archiefas
sistent twintig jaar. In de periode 2004-
2005 werd de oude cursus Archiefassistent
omgebouwd tot een ware opleiding (op
MBO-niveau), een soort Archivistiek C dus.
De opleiding kan in circa een jaar worden
afgerond en geeft recht op het diploma
Archiefassistent.
Verschillende modules
De cursisten Archiefassistent 2005-2006. Foto: Marijke Koop.
Competentiegericht
Liesbeth Strasser (docent Document
analyse) en Jan Kompagnie (docent Ge
schiedenis) ervaren de spanning tussen
kennis en competentie: 'Dankzij de
opdrachten zijn de studenten weliswaar
actiever geworden, maar ook minder
gericht op de stof. Er moet een goede mix
komen tussen voldoende kennisoverdracht
en competentieontwikkeling.' Alexandra
Daniëls vindt dat haar module
Publieksbereik zich goed leent voor een
gevarieerde aanpak in lesgeven: 'Niet
alleen traditioneel vertellen voor de klas,
maar juist ook presentaties door studen
ten laten verzorgen, een excursie doen,
internetopdrachten en veel ervaringsuit
wisseling in de klas.' Ook Janna Leguijt
(docent Beschikbaar stellen) ervaart dat
de studenten door het uitwisselen van
ervaringen veel van elkaar leren: 'Voor
mijzelf is het erg inspirerend om mijn
eigen ervaring en kennis met de studen
ten te kunnen delen'. Fenna Brouwer
(docent Thuis in het archief) was onder
de indruk van de prestaties van de stu
denten bij de eindopdracht De studenten
maakten een wervende brochure en hiel
den een praatje voor middelbare scholie
ren over de archiefdienst waar men werkt:
'We hebben met zijn allen genoten van de
enthousiaste presentaties over wat de
archieven en de verschillende archiefdien
sten allemaal te bieden hebben!' Ook bij
de studenten, zo laten de evaluaties zien,
overheerst het enthousiasme over de
nieuwe opleiding Archiefassistent
Opzet van de opleiding
Fenna Brouwer en Marieke de Haan zijn coördinato
ren van de opleiding Archiefassistent.
archievenblad
april 2006
april 2006
archievenblad
